Spiral Dynamics model (Graves)

Spiral Dynamics model (Graves) - Toolshero

Spiral Dynamics model: in dit artikel wordt het Spiral Dynamics model van Clare W. Graves praktisch uitgelegd. Het bevat wat het model is, welke rol verandering en waarden spelen en hoe het model gebruikt maakt van memetica. Vervolgens worden de verschillende waardesystemen en bijbehorende kleuren weergegeven. Na het lezen begrijp je de basis van deze veranderkundige en analyse tool. Veel leesplezier!

Wat is het Spiral Dynamics model?

Spiral Dynamics is een model dat bewustzijnsontwikkeling beschrijft op zowel persoonlijk als collectief niveau van bijvoorbeeld organisaties. Het is gebaseerd op het werk van de Amerikaanse professor emeritus psychologie Clare W. Graves.

Het Spiral Dynamics model omschrijft acht niveaus, uitgedrukt in waardesystemen met elk een eigen kleur. Deze niveaus klimmen van simpele structuur op naar toenemende complexiteit.

Gratis e-book bij Toolshero

Spiral Dynamics is een geregistreerd handelsmerk en wordt voornamelijk toegepast in het verandermanagement. Het wordt door adviesbureaus gebruikt voor onder andere persoonlijke ontwikkeling en organisatieontwikkeling.

Verandering

Voor bedrijven is verandering een belangrijk thema. Of dat zich nu intern afspeelt door middel van reorganisatie, aanpassing van productgroepen of andere werkmethoden, of dat het zich extern afspeelt door veranderende concurrentie, markten of afnemers. Verandering is er altijd en overal op zowel macro-, meso- en microniveau van organisaties.

Veel van dit soort veranderingen hebben betrekking op het gedrag van mensen en op dat van de medewerkers in het bijzonder. Verandering bij mensen vindt plaats binnen bepaalde persoonsgebonden kaders. Op dat vlak haakt Spiral Dynamics in.

Binnen die kaders zijn het de waarden van mensen die een rol spelen; wat vinden zij belangrijk en welke normen koppelen zij hieraan? Spiral Dynamics richt zich op de ontwikkeling van deze waarden.

Waarden

Volgens Clare W. Graves kunnen ideeën zich van mens tot mens verspreiden. Daarmee wordt bepaald hoe mensen over bepaalde zaken denken en waarom ze ergens in geloven. Dergelijke ideeën kunnen specifiek de aantrekkende en afstotende krachten achter de ontwikkeling van waarden bij de mens zijn. Dit worden zogenoemde ‘waarde-memen’ genoemd.

Binnen Spiral Dynamics worden ze gebruikt om waardesystemen aan te duiden. Het gaat niet om wát ze denken, maar hoe ze andere mensen beïnvloeden. Door deze waarde-memen komen de diepere waardesystemen aan het licht, waarop mensen hun oordelen en observaties beoordelen.

Informatiepatroon

De ‘memetica’ is een studie naar de evolutie van cultuur en ideeën. Spiral Dynamics maakt gebruik van termen uit de memetica. Zo is een ‘meme’ een idee dat zich onder informatiedragers verspreidt. Zo’n informatiedrager kunnen bijvoorbeeld menselijke hersenen zijn.

Dit wordt ook wel omschreven als een besmettelijk informatiepatroon. Iedereen weet wat genen zijn; de biologische codedragers in het DNA van mensen. De term ‘memen’ introduceert bioloog Ricard Dawkins voor het eerst in zijn boek ‘de zelfzuchtige genen’.

Genen liggen ten grondslag aan fysieke veranderen. Zij vermenigvuldigen zichzelf en verplaatsen zich van cel tot cel. Naar zijn idee zijn memen vergelijkbaar, daar ook zij zich verplaatsen van brein naar brein. Het zijn gedachtenstelsels die zichzelf als virussen verspreiden over de maatschappij en van geest naar geest overspringen. Memen vormen de menselijke persoonlijkheid.

Daarmee beïnvloeden memen ook organisaties en veroorzaken zij gemeenschappelijke gedachtengoed en/of mogelijk sociale conflicten. Ook bieden memen oplossingen voor problemen en/of conflicten. Ze zijn de drijvende kracht achter nieuwe ontwikkelingen.

Waardesystemen in kleuren

De waardesystemen worden in Spiral Dynamics aangeduid met kleuren. Het eerste systeem is het meest simpele en van daaruit wordt het steeds complexer.

Elk waardesysteem heeft z’n eigen kenmerkende uitingsvormen. De termen hieronder zijn exact hetzelfde als Clare W. Graves de Spiral heeft omschreven, uitgedrukt in kleur:

Spiral Dynamics model van Clare Graves - Toolshero

Figuur 1 – Spiral Dynamics model (Graves).

Niveau 1. Overleven

Dit is het eerste en tevens het laagste bewustzijnsniveau en heeft de kleur beige. Het is het niveau van de groep, die gericht is op overleven. Het richt zich op de noodzakelijke biologische overlevingsbehoeften. Individuen zijn er niet, men organiseert zich door groepsgedrag.

Men volgt de kudde. De sterkste leden ontfermen zich over de zwakkeren, beschermen hen en nemen de belangrijkste beslissingen. De rest volgt hen. In situaties van extreme stress of levensbedreigende omstandigheden kunnen mensen terugvallen naar dit niveau.

Communicatiekenmerk: mensen in dit niveau communiceren niet of nauwelijks. Alles wat er gecommuniceerd wordt, richt zich op het overleven. De primaire levensbehoeften is sterk aanwezig en men is erop gericht eten, drinken en onderdak als eerste veilig te stellen.

Niveau 2. Geborgenheid en Veiligheid

Dit tweede systeem is het niveau van de basis van de stam. Het gaat hier om de hechte sociale eenheid waarin mensen zich geborgen voelen.

Desnoods opofferen zij zich op ten behoeve van de groep. Het wordt gekenmerkt door de kleur paars. Het gaat hier om de veiligheid die mensen zoeken en die door bijvoorbeeld geloof gevonden wordt. In dit niveau ontstaat de eerste een sociale eenheid.

Communicatiekenmerk: communicatie vindt mondeling van hoog naar laag niveau en andersom plaats. De leider spreekt de waarheid en tegenspraak wordt niet geduld. Het is belangrijk om tot de veiligheid van de groep te behoren.

Niveau 3. Energie en Macht

Dit is het niveau van verdeel en heers, waarin de hiërarchische machtsstructuur centraal staat. De kenmerkende kleur is het krachtige rood. Mensen zijn onderdeel van een systeem en worden geregisseerd door de hoogste machthebber. Alle sociale verbanden zijn macht georiënteerd en af en toe vindt er een nieuwe ordening in hiërarchie plaats.

Communicatiekenmerk: communicatie vindt alleen van boven naar beneden plaats en is daardoor puur top down. Er is continu toezicht van hogere niveaus op lagere niveaus. Opdrachten zijn pas effectief als er sancties tegenover staan. Logica en overreding komen daardoor niet aan bod.

Niveau 4. Orde en Regelmaat

Dit is het niveau van de conventionele samenleving, waarin vaststaat wat goed en fout is. De kleur die Clare W. Graves hieraan gaf is blauw. Vastgestelde conventies en tradities worden in ere gehouden en er wordt strikt geleefd naar regels, procedures en structuur.

Het ouderwetse rust, reinheid, regelmaat waarmee kinderen van oudsher worden opgevoed is ook in dit niveausysteem belangrijk. In dit niveau komt het concept van uitgestelde beloning voor het eerst voor; doe je nu goed je best, dan word je daarvoor later beloond.

Communicatiekenmerk: communicatie vindt plaats van hoog naar laag en horizontaal. De controlefreak moet nu eenmaal weten wat er gedaan moet worden. Consequente en consistente communicatie zijn van groot belang. Intuïtie of het gevoel zijn in dit niveau (nog) onbelangrijk.

Niveau 5. Succes en Prestige

Bij uitstek is dit het niveau van de individualistische, kapitalistische samenleving. Oranje is de kleur die bij dit systeem past. De waarheid ligt in logische redenaties en (empirisch) onderzoek, waarna de juiste conclusie overblijft.

Mensen zien zichzelf bij uitstek als individuen. Alles draait in dit niveau om succes. Macht staat gelijk aan prestige en positie binnen de structuur, die wordt verworven door succesvol opereren.

Communicatiekenmerk: in dit niveau wordt van hoog naar laag, laag naar hoog en horizontaal gecommuniceerd. Mensen hebben interesse in elkaar en willen weten of het persoonlijke voordeel voor hun carrière gaat opleveren. Communicatie richt zich vaak op onderhandeling.

Niveau 6. Gemeenschapszin

Groen is het niveau van menselijkheid en het sociale netwerk, waarin de mens een onderdeel van uitmaakt. In dit systeem heeft de mens behoefte aan innerlijke rust en wil hij in vrede leven met anderen. In dit niveau hechten mensen veel waarde aan hun sociale omgeving en veel minder aan hun eigen status. Men neemt beslissingen als groep in z’n geheel.

Wel krijgt elk individu de mogelijkheid om tot volle ontplooiing te komen. Daarin stimuleert men elkaar.

Communicatiekenmerk: er is veel communicatie in alle richtingen, waarbij de nadruk ligt om tot consensus te komen. Zo niet, dan gaat de discussie verder. Ook is men gevoeligheid voor emoties en de behoeften van anderen.

Niveau 7. Synergie en Samenwerking

Op dit niveau draait het om systeemdenken; het besef dat alles onderling met elkaar verbonden is. Dit systeemniveau heeft de kleur geel. Gezamenlijk komt men tot een betere oplossing, dan dat zij individueel dit hadden aangepakt. Het klassieke ‘1 + 1 = 3’ is hier van toepassing.

Tolerantie is een belangrijk sleutelwoord. Mensen moeten met elkaar in een systeem samenwerken om tot goede beslissingen te komen. Elke individuele beslissing wordt meegenomen en daardoor is het mogelijk om projectmatig te werken.

Communicatiekenmerk: naar behoefte vindt er communicatie plaats en het is belangrijk dat informatie zoveel mogelijk op de juiste plekken terechtkomt, waardoor het gemakkelijk te achterhalen is. Denk hierbij aan managementinformatiesystemen, waarbij informatie wordt gedeeld met verschillende mensen en afdelingen.

Niveau 8. Holistisch

Dit is het hoogste systeemniveau. Het gaat om een holistisch leefsysteem waarin de wereld wordt gezien als een interactief, onderling verbonden systeem. Dit niveau kenmerkt zich door de kleur turquoise. Op dit niveau wordt energie gericht op opoffering.

Er is niet zozeer vertrouwen in een hogere macht, maar vooral vertrouwen in de mens. Mensen organiseren zich om zo de wereld te koesteren en te vernieuwen vanaf macroniveau. Energie spreidt zich uit over alle deelnemers. Creatieve ideeën verspreiden zich razendsnel en mensen inspireren elkaar, wanneer ze eenmaal in de flow zitten.

Communicatiekenmerk: communicatie is in alle lagen belangrijk; consensus en bekwaamheid worden samengevoegd ten behoeve van het algemeen belang. Men staat open voor elk nieuw idee van anderen, zonder elkaar te bekritiseren.

Word lid van Toolshero

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken je bepaald gedrag uit het waardesysteem van Spiral Dynamics in je persoonlijke of professionele omgeving? Herken je de praktische uitleg of heb je aanvullingen? Hoe ga jij om met veranderingen en het gedrag van mensen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

  1. Burnes, B., & Jackson, P. (2011). Success and failure in organizational change: An exploration of the role of values. Journal of Change Management, 11(2), 133-162.
  2. Dawkins, R. (1976). The Selfish Gene. Oxford: Oxford University Press.
  3. Graves, C. W. (1970). Levels of existence: An open system theory of values. Journal of humanistic psychology, 10(2), 131-155.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2017). Spiral Dynamics model (Graves). Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/verandermanagement/spiral-dynamics-model/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 08/08/2017 | Laatste update: 06/02/2024

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/verandermanagement/spiral-dynamics-model/>Toolshero: Spiral Dynamics model (Graves)</a>

Interessant artikel?

Geef je waardering of deel het artikel via social media!

Gemiddelde beoordeling 4.5 / 5. Totaal aantal beoordelingen: 12

Dit artikel is nog niet beoordeeld! Wees de eerste met jouw beoordeling.

We vinden het jammer dat het artikel niet waardevol voor je was

Laat ons dit artikel verbeteren!

Vertel ons wat er beter kan aan het artikel? Wat mis je bijvoooebeeld of wat kan worden aangevuld?

Patty Mulder
Article by:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.

Tags:

2 reacties op “Spiral Dynamics model (Graves)”

  1. Piet van Veldhuizen schreef:

    Drie Duitse auteurs, die zowel gecertificeerd Spiral Dynamics-therapeut zijn als theoloog/pastor, hebben het SD-model op de (christelijke, maar uiteindelijk nonduale) spiritualiteit toegepast in hun boek Gott 9.0. Van dat boek is sinds kort ook de Nederlandse versie beschikbaar.

Geef een reactie