Reflectiemodel van John Driscoll

Reflectiemodel van John Driscoll: in dit artikel wordt het reflectiemodel van John Driscoll praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige communicatie en persoonlijke ontwikkeling tool.

Wat is het reflectiemodel van John Driscoll?

Het reflectiemodel van John Driscoll is een raamwerk voor reflectie, ontwikkeld tot een gestructureerd proces om reflectie te begeleiden. Er bestaan verschillende reflectiemodellen, en er geen juist model. Het is belangrijk om het model te kiezen dat aansluit bij degene die het gaat gebruiken.

Het reflectiemodel van John Driscoll is gebaseerd op Terry Borton’s model of reflection, ontwikkeld in 1970. Deze luiden:

• Wat?
• Dus wat?
• En nu?

Driscoll koppelde deze drie stamvragen aan de stadia van een ervaringsleercyclus, en voegde daarna triggervragen toe die beantwoord moeten worden om de reflectiecyclus te voltooien. De drie vragen werden ontwikkeld in 1994, 2000 en 2007. Het Driscoll-reflectiemodel is een van de eenvoudigste modellen als het gaat om reflectiemodellen.

Door deze drie vragen te beantwoorden, wordt er begonnen met het analyseren van ervaringen en daarvan leren. Als eerste is het belangrijk dat beschreven wordt hoe de situatie of ervaring was.

De context is zeer belangrijk. Dit geeft de gebruiker namelijk een completer beeld van wat er speelt. Dit wordt bereikt door na te denken over de vraag ‘wat’? Wat is er geleerd van de ervaring?

De laatste fase stimuleert de gebruiker na te denken over de actie die ondernomen kan worden als gevolg van de reflectie. Moet gedrag veranderd worden? Moet er iets nieuws geïntroduceerd worden? Of is de status quo voldoende positief dat er niks veranderd hoeft te worden?

Stap 1: wat?

Om de eerste stap van de gestructureerde reflectie te voltooien moeten de volgende vragen worden beantwoord:

• Beschrijf in het kort de ervaring/situatie/incident waar je op gaat reflecteren
• Wat is er precies gebeurd?
• Wat voerde jij precies uit?
• Was er iemand bij betrokken?
• Was het een goede ervaring? Of slecht? Of allebei? En waarom?

Stap 2: dus wat?

Om de tweede stap van de gestructureerde reflectie te voltooien moeten de volgende vragen worden beantwoord:

• Hoe voelde jij je op dat specifieke moment?
• Hoe reageerde je?
• Waarom reageerde je op deze manier?
• Voel je hetzelfde over de situatie nu als toen?
• Was je in strijd met persoonlijke waarden?
• Denk je dat vorige situaties jouw ervaring tijdens deze situatie hebben beïnvloed?
• Wie was er nog meer bij betrokken? Hoe voelden zij zich? En hoe reageerden zij? En waarom reageerden zij zo?

Stap 3: en nu?

Om de derde stap van de gestructureerde reflectie te voltooien moeten de volgende vragen worden beantwoord:

• Wat heb je geleerd van reflecteren op deze situatie/ervaring/incident?
• Had je negatieve uitkomsten kunnen voorkomen?
• En op welke manier?
• Wat zou je anders doen als een gelijkwaardige situatie zou optreden in de toekomst?
• Wat zou je doen om jezelf hierop beter voor te bereiden?
• Op welk gebied ging het de vorige keer mis, waar je nu op gaat focussen?

Denken over de praktijk

De reflectiemodellen- en theorieën over dit onderwerp zijn vaak gericht aan docenten. Dit is logisch, want zij zijn de personen die dit soort kennis juist aan anderen leren. Het reflectiemodel van John Driscoll helpt docenten, maar ook andere mensen, betrokken te blijven bij het werk van academici.

Een belangrijk aspect om dit te kunnen doen is het bijhouden van activiteiten. Dat is nodig om later te evalueren en er een studiemoment van maken. Door de nadelen van een bepaalde methode aan te pakken, kunnen er nieuwe manieren gevonden worden om problemen op te lossen.

Reflecterend te werk gaan in de praktijk wordt vaak gezien als een keuze voor professionals om al dan niet reflecterend te zijn over hun werk. Maar in werkelijk denken alle beoefenaars in alle sectoren na over hun professionele leven.

In zijn onderzoek stelt Driscoll dat, wanneer hij iemand gaat onderzoeken of hij of zij al reflecterend is in de praktijk, hij waarschijnlijk zou vaststellen dat iemand constant aan het nadenken is over wat hij of zij doet.

Nadenken over een ervaring is, zo stelt hij, een bekwame en opzettelijke activiteit die het vermogen vereist om praktijksituaties te analyseren en een oordeel te vellen over de effectiviteit van methoden of werkwijzen.

Wat vaak voor reflectie doorgaat, is in de kern helemaal geen reflectie. Het overwegen van een ervaring of gebeurtenis is vaak niet doelgericht is leidt zelden tot noodzakelijke of nieuwe manieren van denken of handelen in de praktijk. Dat is wel waar reflectief handelen voor staat.

Waarom ligt er veel nadruk op verandering door reflectie in het onderzoek?

In het onderzoek van Driscoll, haalt hij ook de reden aan waarom er veel nadruk ligt op verandering door reflectie. Hij haalt collega-onderzoeker Jarvis aan, wanneer hij pleit voor de noodzaak van een reflectieve praktijk omdat verpleegkundigen te maken hebben met mensen die hun vanwege hun individuele karakter verplichten om responsief en reflectief taken uit te voeren, in plaats van dat simpelweg routinematig te doen.

Ook haalt hij Cox et al. Aan. In een onderzoek uit 1994 blijkt dat verplegers, net als andere mensen in alle aspecten van het leven, niet altijd tot in details nadenken over hun acties.
Dat leidt er toe dat dergelijke verplegers verweten wordt te werken op de automatische piloot, waarbij vaste patronen gevolgd worden die de verpleegacties aansturen.

Reflectiemodel van John Driscoll gebruiken voor reflectief schrijven

Het model van John Driscoll is dusdanig eenvoudig, dat het ook makkelijk in te zetten is om reflectieve vaardigheden te leren schrijven.

Het model is erg handig, en lang genoeg aanwezig om reflecterend schrijven mee te trainen. De reden hiervoor is dat de schrijver door middel van dit model geholpen wordt om zijn of haar document constructiever en beknopter te organiseren. Er zijn slechts dezelfde drie vragen voor nodig om een goed gestructureerd en beknopt document op te stellen. Concentreer je op deze drie vragen.

Om te voorkomen dat in de toekomst fouten gemaakt worden, en ongelukken te voorkomen, moet er een goede analogie zijn met het verleden. Door de fouten in het verleden te identificeren en analyseren, kunnen mensen ervoor zorgen dat in de toekomst soortgelijke situaties beter aangepakt worden.

Gevolgen van een reflectieve manier van werken

In het onderzoek waar John Driscoll dieper op de theorie over dit onderwerp doorgaat, noemt hij een aantal gevolgen en voorwaarden van ‘reflective practice’. Ook haalt hij Bulman aan, die suggereert dat reflectie beoefenaars dwingt om incongruenties en ongemakkelijkheden onder ogen te zien. Deze studie vond plaats in de context van de verplegingssector in die tijd.

Verder noemt hij in het onderzoek dat reflectie een opzettelijke gebeurtenis is, dat zowel tijd als toewijding kost. ‘Waarom heb je dat gedaan?’ is waarschijnlijk de belangrijkste vraag hierin. Het beantwoorden van die vraag is onderdeel van de voorwaarden die nodig zijn om in de praktijk regelmatig kritisch te kunnen reflecteren. Als alternatieve vraag geldt: ‘waarom koos jij ervoor niks te doen?’

Enkele andere voordelen van reflecterende medewerkers in de praktijk (vanuit verplegingssector) zijn:

• Verbetert de groep in plaats van te concurreren met traditionele vormen van kennis over iets specifieks
• Kan praktijk gebaseerde kennis genereren, omdat het is gebaseerd op echte praktijk
• Waardeert wat collega’s doen, en snapt waarom ze het doen
• Kan anderen helpen om een beter inzicht te krijgen in lastige en complexe oefeningen
• Kan anderen ondersteunen door een gelegenheid te bieden om te praten
• Heeft de verbetering van de zorg voor patiënten op de eerste plek staan
• Stimuleert anderen manieren te vinden om effectiever en beter te worden in de praktijk
• Biedt een praktijkgerichte leeractiviteit die kan bijdragen aan de opleiding van andere professionals
• Biedt een onderzoekende en evidence-based benadering

De voorwaarden, of een deel van de lasten om reflecterend te worden zijn:

• De tijd vinden om deel te nemen aan het proces
• Onderscheiden van de massa
• Uitdagende conformiteit in de praktijk
• Vaak een eenzame stem
• Minder tevreden zijn met de manier waarop werk wordt uitgevoerd
• Meer willen weten over waarom dingen op een bepaalde manier gedaan worden
• Worden bestempeld als een onruststoker
• Alternatieven manieren van werken voorstellen
• Geen idee of verstand van zaken hebben over het nu verder te ontwikkelen van een idee
• Groepsdruk van stakeholder om te veranderen
• Groepsdruk van stakeholders om dingen te houden zoals ze zijn
• Angst om de boot te laten schommelen in een relatie
• Angst om promoties en het najagen van ambities

Welke vaardigheden en attributen zijn nodig voor reflective practice?

Iedereen kan reflective practice aanleren, want in de meeste omgevingen gebeurt genoeg waarop gereflecteerd kan worden. John Driscoll stelt in zijn onderzoek dat een reflectieve beoefenaar worden een opzettelijk activiteit met een focus op het verbeteren en veranderen van de praktijk.

Dit kan worden toegepast door medewerkers van alle niveaus en uit alle sectoren. Verschillende vaardigheden en attributen zijn nodig om jezelf bezig te houden met reflective practice. Hieronder worden deze kort samengevat. De lijst is gebaseerd op het originele onderzoek van John Driscoll uit 2000, aangaande de verpleegpraktijk:

• Een bereidheid om te leren van wat er in de praktijk gebeurt is vereist
• Open genoeg zijn om praktijkelementen met anderen te delen is een must
• Gemotiveerd genoeg zijn om aspecten van de klinische praktijk te herhalen is belangrijk
• Kennis over de klinische praktijk kan zowel binnen als buiten de klinische praktijk worden opgedaan
• Bewustheid van de voorwaarden die nodig zijn voor reflectie
• Het vermogen om in detail te beschrijven hoe een situatie zich voordeed.
• Het herkennen van de gevolgen van reflectie
• Het vermogen om te verwoorden wat er in de praktijk gebeurt
• Een overtuiging dat er geen eindpunt is om te leren
• Moedig genoeg zijn om eerlijk na te denken
• Schema’s uitwerken om persoonlijk handelen te analyseren
• Eerlijk zijn in het beschrijven van de klinische praktijk aan anderen.

Het probleem met lijsten zoals de bovenstaande, is dat lezers zich snel vervelen met het lezen ervan, of in het slechtste geval een overweldigend gevoel kunnen ontwikkelen dat zij niet kunnen bereiken om aan alles te voldoen uit de lijst.

De beste methode om dit onder de knie te krijgen is door het te proberen. En te herhalen. Als een van de voorvaders van reflective practice, stelde John Dewey in 1929: ‘we leren niet door te doen, maar we leren door te doen en te beseffen wat er is gekomen van wat we hebben gedaan’.

Waar kan de reflectieve praktijk worden toegepast?

In het onderzoek van John Driscoll vraagt hij zich openlijk af wat voor deel van de lezers het eens zou zijn met het formaliseren van reflectie als een vast evenement op de werkvloer.

Andere geformaliseerde activiteiten, zoals de beoordeling van studenten of de afdelingsmanager, worden minder snel vergeten. Hieronder staat een lijst van enkele informatie, maar ook geformaliseerde mogelijkheden in de verpleegkunde om na te denken over reflectie. Denk aan een van de volgende dingen:

• Overdrachtsgesprekken
• Overdrachtstijden
• Bijeenkomsten/lessen/cursussen
• Tijdschriftartikelen lezen
• Journal-club bezoeken
• Netwerkbijeenkomsten of conferenties
• Klinische case studies
• Case conferenties
• Bijwonen van doktersrondes
• Mentoren
• Het werken met meer ervaren medewerkers
• Het werken met verpleegkundigen die nieuw zijn
• Klachtenbrieven
• Kritieke of belangrijke gebeurtenissen op de afdeling
• Onderhouden van een professioneel portfolio
• Klinische risicobeoordelingen
• Wijkvergaderingen
• Audits
• Jaarlijkse beoordelingen
• Personeelsrestaurant of ontspanningsruimte

Tips bij reflectief leren werken

In zijn onderzoek geeft Driscoll ook enkele tips om het leren van reflectief te werk te gaan te vereenvoudigen. Denk bij het ontwikkelen van jouw reflectievaardigheden aan deze tips.

Zoek een reflectiepartner

Een gerespecteerde collega, mentor of supervisor kan de ruimte bieden om opzettelijk na te denken over de praktijk, en de reflectie hiervan. Bulman suggereert dat het nuttig is om iemand te vinden die al ervaring heeft met het gebruik van reflectie in de praktijk, en waarmee iemand zich veilig voelt om praktijkervaringen te onthullen.

Gebruik een gedefinieerd raamwerk

Reflectief leren in de praktijk is een waardevolle tool, niet alleen voor de verpleegsector. Toch valt er een hoop te leren uit deze sector, ook in het bedrijfsleven.

Al deze modellen zijn gebaseerd op de premisse dat het opzettelijk leiden tot een beter begrip en bewustzijn een gevolg is van reflectie. Lees over verschillende onderzoeken, onder meer van Christopher Johns, Gibbs en anderen.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg over het reflectiemodel van John Driscoll? Denk jij dat reflectie in de praktijk belangrijk is? Of is reflective practice alleen belangrijk in de verpleegsector? Zie jij overeenkomsten met andere reflectiemodellen, zoals die van Christopher Johns, of Gibbs? Heb jij opmerkingen of tips?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Driscoll, J. (1996). Reflection and the management of community nursing practice. British Journal of Community Health Nursing, 1(2), 92-96.
2. Driscoll, J. (2000). Practising clinical supervision: A reflective approach. Bailliere Tindall.
3. Driscoll, J., & Teh, B. (2001). The potential of reflective practice to develop individual orthopaedic nurse practitioners and their practice. Journal of orthopaedic nursing, 5(2), 95-103.
4. Driscoll, J. (Ed.). (2006). Practising clinical supervision: A reflective approach for healthcare professionals. Elsevier Health Sciences.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2020). Reflectiemodel van John Driscoll. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/persoonlijke-ontwikkeling/reflectiemodel-john-driscoll/

Published on: 14/07/2020 | Last update: 11/09/2022

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/persoonlijke-ontwikkeling/reflectiemodel-john-driscoll/”>Toolshero: Reflectiemodel van John Driscoll</a>

Article by:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.