Roos van Leary toepassen: de uitleg en test

Roos van Leary - toolshero

Roos van Leary: in dit artikel vind je een praktische uitleg van het concept: Roos van Leary, ontwikkeld door Timothy Leary. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige communicatie en coaching tool. Dit artikel bevat tevens Roos van Leary voorbeelden, de toepassing ervan in het onderwijs en een Roos van Leary test om jouw persoonlijke voorkeursstijl te identificeren.

Achtergrond van de Roos van Leary

Bestaan er lastige mensen? Vanuit deze basisvraag komt meteen een andere vraag om de hoek kijken. Waarom wordt bepaald gedrag door een ander als lastig ervaren?

Om hier beter inzicht in te krijgen, onderscheidt psycholoog Timothy Leary het gedrag van mensen in vier basis gedragingen, die onderling ook weer in nuances worden onderverdeeld. Dit communicatie model is ook bekend als de Roos van Leary.

Gratis e-book bij Toolshero

Het gaat hier niet om het typeren van menselijk karakter als wel om meer duidelijkheid te krijgen in de uitwerking van gedrag op anderen en de interactie tussen mensen. Wel hebben mensen volgens Timothy Leary een voorkeur naar een bepaalde gedraging.

Roos van Leary: basisgedrag

Roos van Leary uitleg is niet compleet zonder het basisgedrag uiteen te zetten. Om menselijk gedrag en de interactie tussen mensen inzichtelijk te maken, ontwikkelde Timothy Leary een communicatiemodel, genaamd de Roos van Leary, dat als basis een horizontale- en een verticale as heeft.

Op de horizontale as van de Roos van Leary staat de relatie met anderen centraal en op de verticale as; de opstelling naar anderen. Gezamenlijk vormen de vier richtingen een roos, waaraan de naam van Leary´s theorie ontleend is.

Op de noord-as van de Roos van Leary benoemt hij het bovengedrag, op de zuid-as het ondergedrag, op de west-as het tegengedrag en op de oost-as het samengedrag. In deze vier basisgedragingen onderscheidt Timothy Leary nog talloze nuances zoals boven-samen, boven-tegen, onder-samen en onder-tegen.

Roos van leary uitleg - toolshero

Figuur 1 – Roos van Leary model (Leary, 1957)

Bovengedrag

Het gaat hier om de mate van actief, initiatiefnemend en leidend gedrag. De mate van dominantie wordt bepaald door het gedrag van de ander.

Ondergedrag

Het gaat hier om onderdanig gedrag waarbij iemand zich afzijdig kan opstellen, zich wegcijfert of zeer bescheiden is.

Tegengedrag

Het gaat hier om mensen die de aanval openen en het niet klakkeloos met iedereen eens zijn. Zij willen gegronde uitleg en motivatie voordat zij tot actie over gaan. Het kan ook tot protestgedrag overgaan.

Samengedrag

Het gaat hier om een ideale situatie, waarbij er goed in teamverband gewerkt kan worden en men open staat voor de mening van anderen.

Roos van Leary – complementariteittheorie

Timothy Leary gaat er vanuit dat men geneigd is om complementair op de gedragsvarianten te reageren, waardoor het ene gedrag het andere gedrag oproept. Dat heeft enerzijds met het menselijk instinct te maken en anderzijds met beïnvloeding vanuit de omgeving.

In zijn complementariteit theorie die de Roos van Leary uitleg geeft, geeft Timothy Leary aan hoe dit in zijn werk gaat:

Bovengedrag lokt Ondergedrag uit

Onbewust zijn we geneigd om onderdanig op bovengedrag te reageren en ons te laten leiden en te laten sturen.

Ondergedrag lokt Bovengedrag uit

Onbewust zijn we geneigd om leidend op te treden bij mensen die ondergedrag vertonen en bij de hand te nemen en te sturen.

Tegengedrag lokt Tegengedrag uit

Onbewust zijn we geneigd kritischer te reageren wanneer een ander dat ook doet en zelfs mee te gaan in zogenoemd protestgedrag.

Samengedrag lokt Samengedrag uit

Onbewust geeft het ons energie wanneer we in goede harmonie samenwerken. Het stimuleert om door te gaan en de mening van anderen aan te horen.

Roos van Leary: omgang

Pas na bewustwording van de complementariteit theorie vanuit de Roos van Leary, is het mogelijk om weerstand te bieden tegen deze onbewuste sturing. Timothy Leary geeft daarvoor handvatten, maar legt wel de nadruk op het feit dat elk mens verschillend reageert.

De beste hantering is om bij elke gedragsvariant de ´tegenvariant´ boven-samengedrag in te zetten. Zonder de nadruk op dominantie neemt dit gedrag een zacht leidende rol in, met daarin de nadruk om tot samenwerking te komen. Door middel van de juiste feedback kunnen mensen, die neigen naar boven-, tegen- of ondergedrag gecorrigeerd worden en gestimuleerd worden om gezamenlijk de handen ineen te slaan.

Voorbeelden Roos van Leary

Volgens Timothy Leary gaat het dus om actie-reactie. Hieronder worden enkele voorbeelden weergegeven van situaties uit het dagelijks leven om de Roos van Leary uitleg te geven. Probeer de actie-reactie patronen te herkennen uit de afbeelding hierboven.

  1. 2 collega’s werken samen op kantoor. Op een gegeven moment schuift de ene wild zijn stoel naar achteren, en zegt tegen zijn collega: ‘ik moet iets plakken, en nu is er wéér geen plakband. Waarom heb jij dat niet eerder besteld?’. De andere collega reageert als door een wesp gestoken: ‘ik kan toch niet aan alles denken, doe het lekker zelf!’, en gaat daarna chagrijnig verder met werken
  2. Een project teamlid en de projectmanager komen elkaar tegen bij het koffieapparaat. Het teamlid zegt tegen de projectmanager: ‘ik weet niet meer wat ik moet doen, ik ga het werk nooit afkrijgen’. De projectmanager zegt daarop: ‘kom op! Je kunt het wel, zeker met behulp van de juiste mensen. Wat moet er gebeuren? Wat is precies het probleem?’
  3. 2 andere collega’s komen elkaar tegen tijdens een rondje lopen in de lunchpauze. De ene zit met een lang gezicht op een bankje en zegt: ‘ik heb nergens zin in, op deze regenachtige dag. En dan is het ook nog eens maandag.’ De collega blijft verder klagen, waarop de ander geprikkeld zegt: ‘als je nergens zin in hebt, ga je maar lekker tegen iemand anders aanzeuren. Ik heb genoeg van je opmerkingen!’
  4. Een HR-medewerker van een bedrijf krijgt een appje van haar collega: ‘ga je lekker mee eten zo, in de lunchpauze?’ Ze reageert: ‘ja leuk, ik kom er gelijk aan’.

De spelregels van de voorbeelden die hierboven opgesomd staan zijn als volgt:

  1. Aanvallend -> verdedigend
  2. Volgend -> leidend
  3. Verdedigend -> aanvallend
  4. Leidend -> volgend

Roos van Leary in het onderwijs

De Roos van Leary van de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary bleek erg nuttig in het onderwijs. Gedrag, waar het model in de kern om draait, is tot op zekere hoogte te voorspellen. Ook is duidelijk dat sommige gedragingen andere gedragingen oproepen. De manier waarop gereageerd wordt is dus te voorspellen, en ook te beïnvloeden.

Dat is waardevol in het onderwijs, waar docenten met de grootst mogelijke precisie de lesstof dienen te leren aan de leerlingen. De Roos van Leary helpt met het analyseren van bepaald gedrag en het begrijpen van de ander.

Het kan toegepast worden van docenten op studenten, maar leraren kunnen de methode ook gebruiken om hun eigen lerarengedrag te analyseren. Gebaseerd hierop kan de docent actie ondernemen indien nodig. Ook helpt de methode leraren om bepaald gewenst gedrag uit te lokken bij studenten.

Roos van Leary test / vragenlijst

Toolshero biedt jou een snelle Roos van Leary vragenlijst om jouw persoonlijke voorkeursstijl te identificeren. Gebruik de test als indicator, en focus op het verkrijgen van meer inzichten in jouw eigen manier van communiceren. Download de test hieronder, vul de vragen in, en vul de scores in op het scoreformulier om jouw persoonlijke voorkeursstijl vast te stellen.

Download het Roos van Leary test

Deze template is exclusief voor onze betalende Toolshero leden. Klik hier om te bekijken of een lidmaatschap ook iets voor jou is!

Roos van Leary samenvatting

Psycholoog Timothy Leary onderscheidde het menselijk gedrag op basis van vier soorten gedragingen. Deze worden onderling weer onderverdeeld. Het model waarin hij zijn bevindingen presenteerde staat bekend als de Roos van Leary. De tool is met name in het onderwijs erg effectief gebleken.

Het communicatiemodel waarin de Roos van Leary is verwerkt heeft aan de basis een horizontale en een verticale as. Op de zuidelijke as beschrijft Leary het ondergedrag en op de noordelijke as het bovengedrag. Het totaal wordt weergegeven in de afbeelding eerder op de pagina.

Deze afbeelding bovenin het artikel biedt de Roos van Leary uitleg in visuele vorm.

Word lid van Toolshero

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken je de Roos van Leary of heb je aanvullingen? In hoeverre kan de Roos van Leary toegepast worden binnen de hedendaagse organisaties? Wat zijn volgens jou andere succes criteria of factoren die kunnen bijdragen aan bewustwording van basisgedragingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

  1. Leary, T. (1957). Interpersonal diagnosis of personality. New York: Ronald Press.
  2. Susilo, A. P., Vv, E., Jv, D., & Scherpbier, A. (2013). Leary’s rose to improve negotiation skills among health professionals: Experiences from a Southeast Asian culture. Education for Health, 26(1), 54.
  3. Van Dijk, B. (2008). Influence others, start with yourself. About behaviour and Leary’s Rose. Thema.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, p. (2012). Roos van Leary. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/roos-van-leary/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 18/05/2012 | Laatste update: 15/03/2024

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/roos-van-leary/”>Toolshero: Roos van Leary</a>

Interessant artikel?

Geef je waardering of deel het artikel via social media!

Gemiddelde beoordeling 4 / 5. Totaal aantal beoordelingen: 11

Dit artikel is nog niet beoordeeld! Wees de eerste met jouw beoordeling.

We vinden het jammer dat het artikel niet waardevol voor je was

Laat ons dit artikel verbeteren!

Vertel ons wat er beter kan aan het artikel? Wat mis je bijvoooebeeld of wat kan worden aangevuld?

Vincent van Vliet
Article by:

Vincent van Vliet

Vincent van Vliet is oprichter van Toolshero en verantwoordelijk voor de content en release management. Samen met het team bepaalt hij de strategie en beheert de content planning, marktintroducties, klantervaring en beleidsontwikkeling onderdelen van het bedrijf.

Tags:

Geef een reactie