Theorie Z van William Ouchi: de uitleg

Theorie Z: in dit artikel wordt Theorie Z praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze leiderschap en management theorie. Dit artikel bevat de algemene definitie van Theorie Z, de kenmerken van de theorie en praktische tips. Veel leesplezier!

Wat is de theorie Z?

De theorie Z / z-theorie werd door de Amerikaanse econoom en management professor William Ouchi bedacht, in navolging van de X- en Y-theorie van Douglas McGregor uit de jaren zestig van de vorige eeuw.

De theorie Z werd in de jaren tachtig door William Ouchi als de Japanse consensusstijl geïntroduceerd. Hij stelde dat westerse organisatie konden leren van hun Japanse tegenhangers.

De van Japanse oorsprong William Ouchi schreef in 1981 zijn boek Theory Z: How American Business can meet the Japanes Challenge. Volgens Ouchi bevordert de theorie Z een stabiele werkgelegenheid, hoge productiviteit en hoge moraliteit en tevredenheid van de medewerkers op.

De loyaliteit van medewerkers wordt vergroot, door hen een baan voor het leven te bieden met een sterke focus op het medewerkerswelzijn binnen het werk als privé.

Veronderstellingen

De theorie Z draait om de veronderstelling dat werknemers samenwerkingsverbanden willen aangaan met hun werkgever en collega’s. Medewerkers hebben een sterk verlangen naar aansluiting.

Dat vereist een hoge mate van ondersteuning door de leidinggevende en de organisatie in de vorm van een veilig werkklimaat en de juiste voorzieningen.

Ook de mogelijkheid voor ontwikkeling en training kunnen hieronder geschaard worden. Een andere veronderstelling is dat medewerkers wederkerigheid én steun van hun organisatie verwachten.

Medewerkers vinden een balans tussen werk en privé belangrijk en willen dit graag handhaven. Familie, cultuur en tradities zijn daarom net zo belangrijk als werkomstandigheden.

Ook verondersteld de theorie Z dat medewerkers erop vertrouwen dat zij met de juiste managementondersteuning, hun werk naar behoren kunnen uitvoeren.

Theorie Z versus Theory X Theory Y

De theorie Z van Ouchi voegt een extra component aan de in de jaren zeventig geformuleerde Theory X Theory Y van sociaalpsycholoog Douglas McGregor. De X-theorie stelt dat medewerkers van nature lui zijn en alleen gemotiveerd zijn om te werken vanwege het salaris dat zij hiermee ontvangen.

De X-theorie geeft aan dat het daarom verstandig is om autocratisch en directief leiding te geven en niets aan het toeval over te laten.

Eigen initiatief van medewerkers is ondenkbaar. Daartegenover zette McGregor zijn Y-theorie, waarin hij aangeeft dat medewerkers voldoening uit hun werk halen en het erg op prijs stellen om mee te denken en een rol te spelen in besluitvorming.

Deze hogere psychologische behoeften moeten serieus worden opgepakt en zijn de sleutel tot gemotiveerde medewerkers.

Piramide van Maslow als basis voor de theorie Z

Al eerder ontwikkelde Abraham Maslow in 1970 een pre Z-theorie, waarin hij uitgaat van drie aannames.

Ten eerste gaf hij aan dat de menselijke behoeften nooit helemaal bevredigd zijn. Ten tweede is menselijk gedrag doelgericht en motiveert het mensen als hun behoeften bevrediging worden.

Ten derde kunnen deze behoeften worden geclassificeerd volgens een hiërarchische structuur. Deze structuur is bekend onder de Piramide van Maslow, waarin hij aangeeft dat ieder mens op de onderste trede start en altijd de primair (fysieke) basisbehoeften als eten, drinken en onderkomen bevredigd wil hebben.

Vervolgens klimt de mens op naar de secundaire veiligheidsbehoefte; iedereen zoekt veiligheid en bijvoorbeeld een vaste baan kan dit bewerkstelligen omdat er elke maand salaris aan verbonden is.

De trede die dan beklommen wordt is de behoefte aan sociale acceptatie van de omgeving. Dat gaat al snel over in de vierde trede, waarin de mens op zoek is naar waardering en beloning en uiteindelijk de behoefte heeft om zichzelf te ontplooien.

Theorie Z kenmerken

De X-theorie wordt ook wel als ‘harde’ managementstijl aangeduid en de Y-theorie als ‘zachte’ of ‘verlichte’ managementstijl. De theorie Z is een vervolg op deze laatste stijl en is daarmee een nog grotere participatieve stijl dan de Y-theorie. Het bevat de volgende kenmerken:

Figuur 1 – De kenmerken van Theorie Z van William Ouchi

1. Collectieve besluitvorming

Dit is het kernprincipe van de theorie Z en sluit aan op de eerder genoemde Y-theorie. Door medewerkers te betrekken bij besluitvorming, voelen zij zich onderdeel van de organisatie en zullen zij er alles aan doen om het genomen besluit te handhaven.

2. Langdurige tewerkstelling

In navolging op de behoeftebevrediging van veiligheid zoals Maslow al noemde, is het belangrijk voor medewerkers om de zekerheid te hebben dat zij ook in de toekomst een baan hebben.

Deze werkzekerheid of baangarantie levert loyale medewerkers op die zich een onderdeel van de organisatie voelen.

3. Job-rotatie

Het helpt medewerkers om te generalisten in plaats van te specialiseren, alhoewel een specialisme wel de organisatie ten goede komt.

Bij Job-rotatie / baanroulatie krijgen medewerkers de kans om alle facetten van de organisatie te leren kennen, inzicht in elkaars werk te krijgen en hun eigen vaardigheden te vergroten. Zo is er kans dat zij op verschillende afdelingen en niveaus inzetbaar zijn.

4. Langzame promotie

Het is niet nodig dat medewerkers in korte tijd als een komeet op de hiërarchische ladder omhoog schieten.

Door een langer tijdsbestek krijgen zij de kans zich goed te ontwikkelen en met meer toewijding hun werk uit te voeren. Dat leidt tot een permanent personeelsbestand met loyale medewerkers, waarin zij de kans krijgen zich gedurende hun loopbaan bij één bedrijf te ontwikkelen.

Mochten zij op een hoger managementniveau terecht komen, dan mag van hen verwacht worden dat zij vervolgens hun eigen medewerkers op dezelfde manier behandelen en hen tot ontwikkeling laten komen.

5. Nadruk op training

Dit leidt tot een voortdurende verbetering van de prestatie van de medewerkers. Zij krijgen volop de tijd om zich te ontwikkelen, waardoor hun kwaliteiten en vaardigheden zullen verbeteren ten gunste van de organisatie.

6. Zorg om privéomstandigheden

Een medewerker is weliswaar acht uur per dag op zijn werk aanwezig, maar daarnaast heeft hij ook een privéleven waarin familie een belangrijke rol speelt.

Dit kan een organisatie volgens de theorie Z niet negeren. Een organisatie heeft daarom de morele verplichting om aandacht aan de privéomstandigheden van zijn medewerkers te besteden en in moeilijke situaties steun, begrip en toewijding te verlenen.

7. Geformaliseerde maatregelen

Door duidelijkheid te geven, weten medewerkers waar zij aan toe zijn. Daarom is het de taak van een organisatie om regels op te stellen en vooraf aan te geven naar welk doel er wordt toegewerkt en wat er van medewerkers verwacht wordt. Hierdoor kan er efficiënter en effectiever gewerkt worden.

8. Individuele verantwoordelijkheid

In navolging van de eerdergenoemde Y theorie is het voor medewerkers belangrijk om een eigen verantwoording te hebben en op die manier bij te dragen aan de organisatie.

Met een eigen verantwoordelijkheid zijn zij gemotiveerd om het werk op tijd en goed uit te voeren.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Zou je de Theorie Z filosofie kunnen toepassen binnen de hedendaagse organisaties? Herken de bovenstaande praktische uitleg of heb je aanvullingen? Wat zijn volgens jou succesfactoren die bij medewerkers bijdragen om hun doelen te bereiken?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Lunenburg, F. C. (2011). Organizational culture-performance relationships: Views of excellence and theory Z. In National Forum of Educational Administration and Supervision Journal (Vol. 29, No. 4, pp. 1-10).
2. Ouchi, W. (1981). Theory Z: How American management can meet the Japanese challenge. New York: Addison-Welsey.
3. Wilkins, A. L., & Ouchi, W. (1983). Efficient cultures: Exploring the relationship between culture and organizational performance. Administrative science quarterly, 468-481.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2018). Theorie Z (Ouchi). Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/leiderschap/theorie-z/

Gepubliceerd op: 14/03/2018 | Laatste update: 03/04/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/leiderschap/theorie-z/”>Toolshero: Theorie Z (Ouchi)</a>

Article by:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.