Zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan: de uitleg

Zelfdeterminatietheorie: in dit artikel wordt de zelfdeterminatietheorie of Self Determination Theory, ontwikkeld door Edward L. Deci en Richard Ryan op een praktische manier. Naast wat het is, belicht dit artikel ook het verschil tussen extrinsieke en intrinsieke factoren, het model, het belang van de sociale omgeving en subtheorieën. Veel plezier met lezen!

Wat is de zelfbeschikkingstheorie of zelfdeterminatietheorie van Deci & Ryan?

Over motivatie zijn door de jaren heen veel verschillende theorieën ontstaan. Eén daarvan is de zelfdeterminatietheorie (ZDT) ofwel de Self Determination Theory (SDT) / zelfbepalingstheorie / zelfbeschikkingstheorie, uit de jaren tachtig van de vorige eeuw van de Amerikaanse professor in psychologie Edward L. Deci en de Amerikaanse professor in klinische psychologie Richard Ryan.

De zelfdeterminatietheorie richt zich op de menselijk motivatie en persoonlijkheid, die betrekking hebben op onder andere de aangeboren psychologische menselijke behoeften.

Het onderzoekt de redenen van de keuzes die mensen maken vanuit zichzelf, zonder beïnvloed te worden door externe factoren. Het gaat om het individueel gedrag waarmee mensen zichzelf motiveren en van waaruit zij handelen.

Extrinsiek en intrinsiek

De externe factoren die de mens stimuleert, motiveert en ergens toe aanzet, worden extrinsieke motivatoren genoemd.

Binnen organisaties betekent dit, dat medewerkers extrinsiek gemotiveerd worden door bijvoorbeeld beloningen, jaarcijfers, evaluaties en referenties.

Ook het oordeel dat collega’s van hen hebben, behoort tot deze categorie. Anderzijds worden mensen ook van binnenuit gemotiveerd en gestimuleerd. Het is hun persoonlijke interesse, nieuwsgierigheid of drang om iets nieuws te leren, wat tot deze intrinsieke motivatie hoort. Daardoor ontstaat passie, creativiteit en doorzettingsvermogen. De onderlinge verbinding tussen de extrinsieke en de intrinsieke motieven vormen de basis van de zelfdeterminatietheorie.

Psychologische behoeften

De mens is een actief organisme dat zichzelf verbetert, ontwikkelt en naar een hoger plan tilt. Deze ontwikkeling in het denken is een natuurlijk proces, maar vanuit de zelfdeterminatietheorie is de gedachte dat dit niet volledig automatisch plaatsvindt.

Het vereist voortdurende sociale voedingsstoffen en ondersteuning. De sociale context kan deze psychologische groei ondersteunen of in de weg zitten. Het spanningsveld tussen de mens en zijn sociale context bepaalt zijn gedragingen, ervaringen en ontwikkelingen.

Volgens de zelfdeterminatietheorie zijn de meest gewenste en hoogwaardige vormen van motivatie en betrokkenheid, doorzettingsvermogen, verbeterde prestaties en creativiteit. Om dit te ondersteunen zijn autonomie, competentie en verbondenheid van wezenlijk belang. Wanneer één van deze drie psychologische behoeften binnen de sociale context niet wordt ondersteund, dan zal dat een nadelige invloed op het welzijn hebben.

Figuur 1 – Zelfdeterminatie theorie model

De zelfdeterminatietheorie en de sociale omgeving

De zelfdeterminatietheorie benadrukt de natuurlijke groei van mensen naar positieve motivatie.

De mens moet gevoed worden vanuit de sociale omgeving waardoor het welzijn en welbevinden toeneemt. Gebeurt dit niet en wordt er niet aan de basisbehoeften voldaan, dan heeft dat negatieve gevolgen.

De behoeften aan autonomie, competentie en verbondenheid zijn volgens Deci en Ryan drie universeel en aangeboren psychologische behoeften. Bij bevrediging leiden ze tot een optimale motivatie. De zelfdeterminatietheorie gaat ervan uit dat de mens positieve eigenschappen vertoont, inspanning doet en keuzevrijheid toelaat.

Binnen de zelfdeterminatietheorie wordt dit de inherente groei-tendens theorie genoemd. Daarnaast heeft de mens de aangeboren psychologische behoefte tot zelfmotivatie. Wanneer aan de drie elementaire psychologische behoeften wordt voldaan, zal dat het welzijn en de gezondheid bevorderen.

Deze behoeften kunnen universeel worden toegepast, maar op basis van tijd, cultuur of ervaring kunnen ze verschillend tot uiting komen:

Autonomie

Dit is de drang om verbanden te zien tussen het eigen handelen en dat van anderen in de omgeving. Deci en Ryan ontdekten dat extrinsieke beloningen voor intrinsiek gemotiveerd gedrag, de intrinsieke motivatie ondermijnt. Daardoor neemt de autonomie af. Beter is om intrinsiek gedrag ook intrinsiek te belonen, waardoor een individu het idee heeft meer vat op zijn/haar leven te hebben.

Competentie

Hier gaat het om de drang naar beheersing van de uitkomst, alsook de beheersing van eigen ervaringen. Deci en Ryan ontdekten dat het geven van onverwacht positieve feedback, de intrinsieke motivatie van mensen verhoogt. Positieve feedback leidt daardoor tot een hoog competentieniveau; het vergroot de intrinsieke motivatie, maar vermindert de extrinsieke motivatie.

Verbondenheid

Hier gaat het om de drang naar verbondenheid met de omgeving en andere individuen. Het wordt ook wel ‘psychologische verbondenheid’ genoemd. De mens is een sociaal dier en heeft behoefte aan soortgenoten om mee om te gaan en te communiceren.

Online cursus: Coaching in positieve psychologie  Meer informatie

Zelfdeterminatietheorie sub-theorieën

Formeel bestaat de zelfdeterminatietheorie uit 6 sub-theorieën, die zijn ontwikkeld om motivatieverschijnselen te verklaren. Ten eerste is dit de Cognitive Evaluation Theorie, die betrekking heeft op intrinsieke motivatie.

De tweede is Organismic Integration Theory, dat ingaat op de extrinsieke motivatie en het gedrag dat hiermee gepaard gaat. De derde theorie is die van Causality Orientations, die individuele verschillen beschrijft in de manier waarop mensen zich oriënteren op de omgeving en gedrag op verschillende manieren kunnen reguleren. Zo handelen individuen onder andere vanuit interesse en/of vanuit wat er in hun omgeving gebeurt.

De vierde theorie is die van de Basic Psychological Needs, wat aangeeft dat psychologisch welbevinden en optimaal functioneren gebaseerd is op autonomie, competentie en verbondenheid. In wezen vormt dit de basis voor de ZDT.

De vijfde theorie is de Goal Contents Theory, waarin het onderscheid tussen intrinsieke en extrinsieke doelen omschrijft en hun impact op de motivatie en het welzijn van de mens.

Extrinsieke doelen zoals financieel succes en roem zijn specifiek het tegenovergestelde van intrinsieke doelen. Denk bij dit laatste aan waardering, interpersoonlijke relaties en zelfverwezenlijking.

De allerlaatste is de Relaties Motivatie Theorie, die zich richt op alle mogelijke menselijke relaties en interacties, die essentieel zijn voor gedrag, aanpassing en welzijn.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Ben jij bekend met de zelfdeterminatietheorie (ZDT) / Self Determination Theory (SDT) van Edward L. Deci en Richard Ryan? Herken je de praktische uitleg of heb je aanvullingen? Welke motivatoren zijn van toepassing op jou?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Deci, E. L. & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum.
2. Deci, E. L. (2006). Richard M. Ryan, ed. The Handbook of Self-Determination Research. University of Rochester Press.
3. Gagné, M., & Deci, E. L. (2005). Self determination theory and work motivation. Journal of Organizational behavior, 26(4), 331-362.
4. Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2017). Self determination theory: Basic psychological needs in motivation, development, and wellness. New York: Guilford Publishing.
5. Worfolk, C. (2024). Creativity Course by a Creativity Coach | Art & Innovation. Retrieved 15/02/2024 from Udemy.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2018). Zelfdeterminatietheorie (Deci & Ryan). Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/psychologie/motivatie/zelfdeterminatietheorie-zdt/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 21/04/2018 | Laatste update: 15/02/2024

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=” https://www.toolshero.nl/psychologie/motivatie/zelfdeterminatietheorie-zdt/>Toolshero: Zelfdeterminatietheorie (Deci & Ryan)</a>

Article by:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.