Theory X Theory Y (McGregor)

Theory X Theory Y: in dit artikel wordt de Theory X Theory Y van Douglas McGregor praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige leiderschapsstijlen tool.

Wat is Theory X Theory Y?

De Amerikaanse Douglas McGregor ontwikkelde in 1960 een management theorie over organisatie en leidinggeven, waarin hij twee tegengestelde mensbeelden weergaf. Deze twee mensbeelden noemde hij Theory X en Theory Y. Douglas McGregor kwam vervolgens tot de conclusie dat de manier van leidinggeven afhangt van het mensbeeld, dat de leidinggevende heeft.

Theory X

In Theory X vat Douglas McGregor de traditionele visie op leidinggeven samen in een aantal karakteristieke veronderstellingen. Hierin staan een autocratische stijl van leidinggeven, scherp toezicht en het hiërarchisch principe centraal.

Theory X gaat ervan uit dat mensen van nature lui zijn, werk zoveel mogelijk willen vermijden, geen verantwoordelijkheid willen dragen, geen ambities hebben en bij voorkeur geleid willen worden. Autoritair leiderschap is daarom de best passende manier van leidinggeven bij Theory X.

Volgens deze theorie bestaat de pure arbeidsmotivatie uit de financiële prikkel. Mensen willen onder het werk uit komen en het is nodig hen te dwingen en hen voortdurende te controleren. Het systeem van belonen en bestraffen werkt daarom het beste.

Daarnaast moet nauwkeurig worden vastgelegd wat hun taken zijn en hoe ze het moeten uitvoeren. Mensen willen volgens deze theorie beslist geen verantwoordelijkheid voor hun werk dragen.

Theory Y

In tegenstelling tot Theory X, gaat Douglas McGregor er in Theory Y vanuit dat de mens verschillende behoeften heeft. Theorie Y zegt dat mensen van nature graag willen werken en zich willen inspannen en dat zij uit zichzelf doelen nastreven.

Hierdoor is het systeem van belonen en straffen niet meer nodig. De mens is bereid om verantwoordelijkheid te nemen en te dragen voor alles wat hij doet. Men wil zijn creativiteit aan wenden ten dienste van de organisatie en men vindt het prettig om probleemoplossend te werken.

Integratiebeginsel

In Theory Y staat het integratiebeginsel centraal; mensen kunnen hun eigen doelstellingen het beste bereiken, door hun inspanningen ook te richten op de doelstellingen die de organisatie waar ze voor werken voor ogen heeft.

Dat betekent dat men voldoening, waardering en motivatie uit het werk wil halen. Theory Y nodigt uit tot vernieuwing en voert motivatie terug naar de manier van leidinggeven. Theory Y gaat daarom uit van de veronderstelling dat controle, belonen en straffen niet de enige manieren zijn om mensen te stimuleren. Men kan zichzelf richten en leiden (self direction en self-control) naar de doelstellingen waar hij achter staat.

Capaciteiten

Op grond van Theory Y ontstaat een democratische manier van leidinggeven met veel ruimte voor inspraak van de medewerkers.

In plaats van controle en dwang past men aanmoediging en beloning toe. Medewerkers krijgen op die manier de kans zich te ontplooien en hun capaciteiten goed in te zetten.

Wanneer een organisatie hier niet goed op inspeelt, zullen medewerkers buiten het werk op zoek gaan naar mogelijkheden om hun bekwaamheden in te zetten. In eerste instantie zullen zij zich richten op een hobby, bestuurs- of vrijwilligerswerk, maar uiteindelijk kan het resulteren in de zoektocht naar een andere baan.

Kanttekening van Theory X Theory Y

Er is in de gehele Theory X Theory Y van Douglas McGregor geen sprake van één waarheid. Zowel leidinggevenden in de stijl van theorie X als die van Theory Y zien hun mensbeeld vaak bevestigd. Door de democratische manier van aanpak van Theory Y, voelen medewerkers zich prettig waardoor ze gestimuleerd worden zich vol in te zetten voor de organisatie.

Leidinggevenden die zich baseren op de uitgangspunten van Theory X, stuiten vaak op een vicieuze cirkel, waarin hun veronderstellingen werkelijkheid worden en waar oorzaak en gevolg worden omgedraaid. Hun medewerkers zijn nu eenmaal gewend aan dwang en controle en zullen zich daardoor minder inzetten, laat staan dat ze verantwoordelijkheid willen dragen.

Beïnvloeding

Een goede leidinggevende zal zich realiseren dat de manier van leidinggeven het gedrag van medewerkers beïnvloedt. Naast zijn eigen leidinggevende voorkeur en afhankelijk van de werkzaamheden, zal een leidinggevende kiezen voor Theory X of Y.

Theory X zal daardoor eerder worden toegepast binnen industriële organisaties, waarbij alles draait om de hoge mate van productiviteit. Daar waar het denkproces belangrijk is en er verwacht wordt dat de medewerker zijn eigen verantwoordelijkheid neemt, zal er eerder gekozen worden voor theorie Y. Motivatie wordt hierdoor verkregen door betrokkenheid en inspraak van de individuele medewerker.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Hoe pas jij Theory X Theory Y toe in je rol of werk? Herken je het bovenstaande voor een goede uitwerking van Theory X en Theory Y of zijn meerdere aandachtspunten? Wat zijn volgens jou succesfactoren die kunnen bijdragen aan goed democratisch leiderschap?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Kopelman, R. E., Prottas, D. J., & Davis, A. L. (2008). Douglas McGregor’s Theory X and Y: toward a construct-valid measure. Journal of Managerial Issues, 255-271.
2. Carson, C. M. (2005). A historical view of Douglas McGregor’s Theory Y. Management Decision, 43(3), 450-460.
3. McGregor, D., & Cutcher-Gershenfeld, J. (2006). The human side of enterprise. McGraw Hill Professional.
4. McGregor, D. (1960). Theory X and theory Y. Organization theory, 358-374.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2015). Theory X Theory Y van Douglas McGregor. Retrieved [insert date] from toolshero: https://www.toolshero.nl/leiderschap/theory-x-theory-y-mcgregor/

Published on: 21/10/2015 | Last update: 18/03/2022

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/leiderschap/theory-x-theory-y-mcgregor/”>toolshero: Theory X Theory Y van Douglas McGregor</a>