Autocratisch leiderschap: de uitleg

Autocratisch leiderschap: in dit artikel wordt autocratisch leiderschap praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige leiderschapsstijl theorie.

Wat is autocratisch leiderschap?

Een schip zonder kapitein is stuurloos en zal altijd uit de koers varen. Ook voor organisaties is een leider belangrijk om de richting te bepalen naar de uitgestippelde missie en de visie.

De betekenis van autocratisch leiderschap

Autocratisch leiderschap is een stijl die ervoor zorgt dat organisaties zo goed als foutloze resultaten nastreven. Het woord ‘autocratisch’ vindt z’n oorsprong in het oud-Griekse woord ‘auto’, wat ‘zichzelf’ betekent en uit ‘cratic’ wat voor ‘regel’ staat. Zodoende dat het duidelijk wordt dat autocratische leiders als zelfsturend bekend staan en graag de commando’s uitdelen aan de mensen die onder hen werken.

Weliswaar is het autocratisch leiderschap één van de minst populaire leiderschapsstijlen en lang niet geschikt voor elke organisatie.

In het autocratisch leiderschapsproces is het 1 persoon die de touwtjes in handen heeft en alle beslissingen op strategisch niveau bepaalt. De medewerkers in de afdelingen onder hem, dienen te volgen.

Participatie

De autocratisch leider heeft veel macht en sluit welke vorm van inspraak, medezeggenschap of een ander manier van participatie van medewerkers volledig uit.

In de jaren 70 van de vorige eeuw werd de autocratische stijl minder populair in vergelijking met andere hedendaagse leiderschapstheorieën. Onder invloed van de Human Relations theorie kwam de mens centraal te staan en werd het belangrijk te achterhalen wat de motivatie is dat mensen hun werk willen uitvoeren.

De benaming ‘arbeiders’ veranderde in ‘medewerkers’. Zij kregen een stem in het nemen van bedrijfsbeslissingen. Iets wat in het autocratisch leiderschap niet aanwezig is; participatie voor medewerkers is uit den boze.

Wel maakt autocratisch leiderschap onderscheid in een exploiterende en een welwillende stijl. Bij het exploiterend autocratisch leiderschap bepaalt de leider wat er gebeurt, zonder tegenspraak van zijn medewerkers en ondergeschikten.

Het moet nu eenmaal gebeuren. Bij welwillend autocratisch leiderschap bepaalt de leider nog steeds wat er moet gebeuren, maar achteraf legt hij aan zijn ondergeschikten uit wat de reden hiervoor was.

Er is in deze laatste stijl nog steeds geen sprake van participatie, maar het is een eerste stap naar het gesprek met medewerkers.

Geschiedenis

Door de jaren heen heeft autocratisch leiderschap veel kritiek te verduren gehad. Dat had een aantal redenen. De autocratische managementstijl werd voornamelijk beroemd door bepaalde militaire en politieke leiders, sportcoaches en iconen uit de industriële tijd.

Denk bijvoorbeeld aan de voormalig Amerikaanse president Richard Nixon, de rijke oprichter van het gelijknamige concern Rockefeller en de Duitse Adolph Hitler. Het wordt vaak geassocieerd met tirannen en dictators die autoritaire middelen gebruikten om ondergeschikten aan te jagen.

Desondanks waren veel historisch autocratische leiders vernieuwers die revoluties in bijvoorbeeld de samenleving of industrieën ontketenden. Zij hadden de gave om progressieve ideeën, zelfbeschikking en autocratisch leiderschap te combineren.

De opkomst van het Romeinse Rijk onder Julius Caesar, de eerste massaproductie van auto’s onder leiding van Henry Ford en de eerste aanzet tot een wegennet in Europa door Napoleon gelden hier als belangrijke voorbeelden.
Toch heeft autocratisch leiderschap een negatieve lading en wordt het vaak gezien als een soort terugvalpositie van incapabele managers die niet in staat zijn hun medewerkers te motiveren en te inspireren.

Kenmerken van autocratisch leiderschap

Een autocratisch leider is een alleenheerser. Hij stuurt op taken en niet zozeer op medewerkers. Veel medewerkers voelen zich ongemakkelijk bij een autocratisch leider en hebben behoefte om gehoord en gezien te worden.

Nadat medewerkers jaren voor een autocratisch leidinggevende hebben gewerkt is het echter voor hen moeilijk om aan een andere leidinggevende stijl te wennen.

Een participatief leidinggevende zullen zij in eerste instantie met argusogen bekijken; zij zijn argwanend en denken dat de nieuwe leidinggevende hen test op hun inzet en de uitvoering van hun werkzaamheden.

Autocratisch leiderschap is overigens functioneel in een flink aantal gevallen. Ten eerste hebben nieuw startende, onervaren medewerkers meer behoefte aan instructie en minder behoefte aan participatie.

Ook bij medewerkers die snel en efficiënt moeten worden opgeleid voor productieprocessen in de fastfoodbranche of lopende band werk, is de autocratische leiderschapsstijl op z’n plaats. Ook komt autocratisch leiderschap veel voor in beroepen waar beslissingen over leven en dood plaatsvinden.

De korte lijnen en snelle instructies voorkomen misverstanden. Onder andere in de zorgbranche, bij de politie, brandweer, luchtvaart en in het leger is de autocratische stijl een must en niet meer weg te denken.

De eigen rol van de autocratisch leider is heel belangrijk. Hij deelt zelf de taken uit, neemt belangrijke beslissingen en eist dat medewerkers de toegewezen taken goed zullen uitvoeren.

De organisatie komt op de eerste plaats en aandacht voor de medewerkers komt op de tweede plaats. Bij autocratisch leiderschap zit de leider niet te wachten op de meningen of expertise van de medewerkers die aan hem rapporteren.

Hij of zij neemt de beslissingen voor de hele groep, het team of de organisatie. Zij werken zeer gedisciplineerd, hebben veel kennis en zijn goed voorbereid.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Welke elementen van de autocratisch leiderschapsstijl zou je kunnen toepassen binnen de hedendaagse organisaties? Herken de bovenstaande praktische uitleg of heb je aanvullingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. De Hoogh, A. H., Greer, L. L., & Den Hartog, D. N. (2015). Diabolical dictators or capable commanders? An investigation of the differential effects of autocratic leadership on team performance. The Leadership Quarterly, 26(5), 687-701.
2. Schoel, C., Bluemke, M., Mueller, P., & Stahlberg, D. (2011). When autocratic leaders become an option—Uncertainty and self-esteem predict implicit leadership preferences. Journal of personality and social psychology, 101(3), 521.
3. Van de Vliert, E. (2006). Autocratic leadership around the globe: Do climate and wealth drive leadership culture?. Journal of Cross-Cultural Psychology, 37(1), 42-59.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2019). Autocratisch leiderschap. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/leiderschap/autocratisch-leiderschap/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 09/09/2019 | Laatste update: 11/13/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/leiderschap/autocratisch-leiderschap/”>Toolshero: Autocratisch leiderschap</a>

Article by:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.