Communisme: de betekenis en kenmerken
Communisme: in dit artikel wordt het communisme praktisch uitgelegd. De communisme betekenis en kenmerken komen in dit artikel uitgebreid aan bod. Daarnaast wordt het waarom van communisme besproken en komen klassenconflicten, dictatuur en communistische terreur aan bod. Tot slot wordt de vraag besproken of het communisme heeft gefaald en wat de kritiek op deze ideologie is. Na het lezen begrijp je de basis van dit krachtige sociaaleconomisch systeem.
Wat is communisme?
Communisme is een sociaaleconomische, filosofische, politieke en sociale ideologie met als doel de oprichting van een communistische samenleving. Een communistische samenleving is een samenleving die gestructureerd is op de ideeën van gemeenschappelijk bezit van productiemiddelen. Dat betekent dat de staat alle productiemiddelen en hulpbronnen bezit in de afwezigheid van sociale klassen en particuliere rijkdom.
In andere woorden: het communisme is een systeem waarin privébezit niet bestaat of ernstig wordt beperkt. Het is dus niet of nauwelijks mogelijk om winst te maken in een economisch systeem zoals dat gehanteerd wordt in de westerse wereld.
Betekenis
Het woord communisme is afgeleid uit het Frans en Latijn. ‘Communis’ kan vertaald worden met ‘van of voor de gemeenschap’ en ‘isme’ is een achtervoegsel dat een staat, voorwaarde of actie aangeeft.
Communisme kan daarom beschreven worden als: de staat van zijn van of voor de gemeenschap. Deze semantische constitutie van het woord heeft geleid tot een veelzijdigheid aan gebruik en betekenissen.
Voordat het werd geassocieerd met politieke en economische organisatie, werd het woord gebruikt voor het aanduiden van verschillende sociale situaties. In politieke en economische zin werd het concept gepopulariseerd door Karl Marx in zijn visie: het Marxisme. In The Communist Manifesto stelde hij een bepaald type communisme voor. Hierover later meer.
Socialisme versus communisme
Communisme is dus een vorm van socialisme. Hoe de twee verschillen van elkaar is al tijden onderwerp van discussie.
Het onderscheid omvat voor het grootste gedeelte de aanhankelijkheid van voorstanders aan de revolutionaire visie van Karl Marx.
Beiden zijn economische filosofieën die pleiten voor collectief eigendom in plaats van particulier eigendom. Het gaat dan met name om de productiemiddelen en distributie/uitwisseling van goederen.
Beiden hebben als belangrijkste doel om de problemen op te lossen die veroorzaakt worden door het kapitalistisch systeem op de vrije markt. Het gaat socialisten en communisten dan vooral om de uitbuiting van arbeiders en de kloof tussen rijk en arm, die steeds groter zou worden.
Dit zijn fundamentele overeenkomsten. Toch vertonen de twee systemen ook enkele belangrijke verschillen.
Onder het communisme is het niet mogelijk om privébezit te hebben. Alle eigendommen zijn gemeenschappelijke eigendommen en elk persoon krijgt wat hij of zij nodig heeft. Een sterk controlerende overheid voorziet alle burgers van basisbehoeften. Hieronder vallen voedsel, huisvesting, onderwijs en medische zorg.
Onder het socialisme kunnen mensen wel nog eigendommen bezitten.
Echter, de belangrijkste productiemiddelen en hulpbronnen zijn in gemeenschappelijk bezit en worden beheerd door een regering die op democratische wijze wordt verkozen. Het is het bezit van deze productiemiddelen waarmee grote rijkdom kan worden vergaard. Dit staat socialisten niet aan.
Een ander belangrijk verschil tussen socialisme en communisme is de manier waarop de twee idealistische samenlevingen daadwerkelijk bereikt dienen te worden. Het communisme hanteert vooral een gewelddadige revolutie waarin arbeiders in opstand komen tegen de midden- en hogere klassen in de samenleving. Socialisme is minder heftig en meer flexibel.
Aanhangers van het socialisme streven naar verandering, hervorming en misschien zelfs een revolutie, maar staan er op om deze veranderingen op democratische wijze door te voeren.
Het meest voorkomende type moderne socialisten, sociaaldemocraten, richten zich op het bereiken van sociale hervorming en herverdeling van de rijkdom door middel van democratische instrumenten en zou kunnen bestaan naast een kapitalistische, westerse vrijemarkteconomie.
Inleiding tot de politieke wetenschappen met name politieke ideologieën
Waarom communisme?
Karl Marx geloofde dat kapitalisme leidde tot ongelijkheid en ontevredenheid onder burgers. Zijn doel was om een nieuw systeem te ontwikkelen waarin een samenleving zou ontstaan zonder klassen. Iedereen zou dan de voordelen van arbeid en productie kunnen genieten, zonder dat mensen ernaar zouden streven om boven anderen uit te stijgen.
Niemand zou nog langer gemotiveerd worden door hebzucht en de kloof tussen rijk en arm zou gedicht worden. Arbeiders zouden niet langer uitgebuit worden en de armen zouden worden bevrijd van onderdrukking.
Communisme is niet bedacht door Karl Marx, zoals eerder aangegeven. Plato en Aristoteles bespraken deze vormen van samenlevingen al, maar Karl Marx ontwikkelde zijn eigen visie tot een populaire en idealistische doctrine.
Marx geloofde dat particulier eigendom van goederen hebzucht bevorderde. Hij gaf het kapitalisme de schuld van de problemen in de samenleving. Deze problemen zouden ontstaan zijn als gevolg van de industriële revolutie die had plaatsgevonden.
Deze revolutie zorgde voor de opkomst van fabrieken en machines, die het vermogen tot massaproductie betekenden, vaak in omstandigheden van armoede en onderdrukking. Het moedigde, zo schreef Marx, het ontstaan aan van het proletariaat, of arbeidersklasse.
Klassenconflicten
Voordat kapitalisme ontstond waren bepaalde arbeidersklassen in het bezit van de productiemiddelen en instrumenten. Dit is de wortel van het Marxisme: het belangrijkste kenmerk van economische systemen door de geschiedenis is de productiewijze. Verandering in deze productiewijze zou het gevolg zijn van klassenstrijd.
Zoals aangegeven: volgens deze materialistische opvatting leidde de industriële revolutie tot de opkomst van kapitalisme.
Omdat machines veel efficiënter en beter waren, werd het eigendom van de arbeidersklasse gedeeltelijk waardeloos. Zij konden alleen nog overleven door hun arbeid te verkopen en in dienst te stellen van machines van anderen.
Als gevolg hiervan ontstonden twee klassen in de wereld: het proletariaat en de bourgeoisie. Deze klassen staan recht tegenover elkaar. De bourgeoisie bezit de productiemiddelen die gebruikt worden door het proletariaat. Zij maken winst voor de bourgeoisie en bezitten verder niks als het gaat om productiemiddelen.
Dictatuur en communistische terreur
Een vereiste voor het beginnen en ontwikkelen van een communistische samenleving is de confiscatie van eigendommen van particulieren die behoren tot de ‘uitbuitende klassen’.
De geschiedenis laat zien dat dit enkel mogelijk is door middel van deportatie, onderdrukking, gevangenschap, moord en fysieke vernietiging. In de twintigste eeuw werden tientallen miljoenen mensen slachtoffer van deze praktijken.
Schattingen van de cijfers over mensen die hun leven hebben moeten geven omwille van de communistische ideologie lopen sterk uiteen. Schattingen houden in elk geval rekening met executies, sterfgevallen als gevolg van honger door het systeem, sterfgevallen door dwangarbeid, deportaties en gevangenschap.
De landen die verantwoordelijk zijn voor het grootste aandeel in deze misdaadcijfers zijn: de voormalig Sovjet-Unie, de Volksrepubliek China en Democratisch Kampuchea, het huidige Cambodja.
In de Sovjet-Unie vonden de meeste misdaden plaats tijdens de stalinistische periode van 1927 tot 1953. Deze periode omvat in ieder geval de hongersnood van Holomodor en de Grote Zuivering.
In China vonden de meeste misdaden plaats onder het bewind van Mao Zedong tussen 1949 en 1976. Het totale aantal doden varieert tussen enkele tientallen miljoenen.
In hoeverre deze misdaden het gevolg waren van leiders, politieke systemen of het communisme is nog steeds onderwerp van discussie. Waar geen discussie over bestaat is dat tijdens deze tijden tientallen miljoenen mensen zijn vermoord onder verschillende communistische regimes.
Heeft communisme gefaald?
Onderzoekers hebben uitgebreid onderzoek gedaan naar de redenen waarom communisme zoals beschreven in de visie van Karl Marx zo vaak mislukt is.
De eerste daarvan is het ontbreken, of beter gezegd het onthouden van prikkels voor burgers om zich in te zetten voor winst en eigenbelang. Een dergelijke prikkel of motivatie leidt tot innovatie en concurrentie in de samenleving, dus vooruitgang. De ideale burger, volgens het communistisch model, is een onbaatzuchtig persoon die zelden stilstaat bij zijn of haar eigen welzijn.
Een tweede mogelijke reden voor het falen van communisme in pure vorm is de concentratie van macht.
Deze is geheel of bijna geheel in handen van een select groepje. Dit leidt ook tot inefficiëntie, maar bovendien, paradoxaal genoeg, is het ook de reden dat mensen uit dat groepje het systeem zo regel geven dat het hen zelf ten goede komt. Corruptie en luiheid werden kenmerken van het bestuur in communistische staten.
Samengevat: communisme ontmoedigt hardwerkende burgers om zich in te zetten. Het eindresultaat is een zwakke economie die ernstig te leiden heeft onder het strikte regime.
Kritiek op communistische staten
Het handelen van communistische regeringen stuit wereldwijd op veel verzet. Veelgehoorde punten van kritiek omvatten onder andere dat communisme leidt tot totalitaire heerschappij van communistische partijen, repressie, beperking van de mensenrechten en slechte economische prestaties.
Deze kritiek is voornamelijk afkomstig van anticommunisten en rechtse politici, maar ook communisten zelf, socialisten en marxisten kunnen niet anders dan kritiek leveren op historische prestaties van communistische staten.
Het is duidelijk dat communistische staten een autoritair beleid voeren. Het onderdrukken of doden en wegwerken van politieke tegenstanders en sociale klassen is niet ongebruikelijk.
Samenvatting
Communisme als sociaaleconomisch systeem kan samengevat worden in de volgende sleutelkenmerken, afgeleid van The Communist Manifesto.
- Afschaffing privébezit (onteigening van grondbezit etc.) en de toepassing van huur voor openbare doeleinden.
- Een extreem progressieve inkomstenbelasting
- Afschaffing erfrecht
- Gratis onderwijs voor iedereen
- Gelijke aansprakelijkheid van iedereen voor arbeid
- Centralisatie van krediet
- Controle van communicatie en transport
- Afschaffing van onderscheid tussen platteland en stad
- Confiscatie van eigendommen van alle immigranten en rebellen
Het is jouw beurt
Wat denk jij? Is het belangrijk dat de bedrijven van vandaag een persoon of een gespecialiseerd gebied hebben die investeringen beheert? Heb jij vermogensbeheer in de praktijk gebracht, zo ja, wil je je ervaring met ons delen? Heb je suggesties of iets anders toe te voegen?
Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.
Meer informatie
- Douzinas, C., & Žižek, S. (2010). The idea of communism.
- Townsend, J. R. (1967). Political participation in communist China (Vol. 1). University of California Press.
- Marx, K., & Engels, F. (2012). The communist manifesto. Yale University Press.
- Marx, K. (2018). Alienation and social classes (pp. 127-131). Routledge.
- Paskhaver, A. (2021). Introduction to Political Science – with a Concentration on Political Ideologies. Retrieved 08/02/2024 from Udemy.
Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2022). Communisme. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/sociologie/communisme/
Oorspronkelijke publicatiedatum: 15/02/2022 | Laatste update: 08/02/2024
Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/sociologie/communisme/”>Toolshero: Communisme</a>
Ben Janse
Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.
