Kapitalisme: de betekenis en uitleg
Kapitalisme: in dit artikel wordt kapitalisme praktisch uitgelegd. Het artikel begint met de definitie en betekenis van kapitalisme. Ook vind je alles over het ontstaan van het kapitalisme zoals de grondlegger en andere sleutelfiguren. Daarnaast krijg je een beter beeld van het mechanisme van vraag en aanbod en worden de verschillen tussen kapitalisme en communisme uiteengezet.
Wat is kapitalisme? de uitleg
Kapitalisme is een economisch systeem waarin particulieren (burgers of bedrijven) kapitaalgoederen bezitten en beheren. De productie van goederen en diensten is gebaseerd op de vraag en het aanbod van de gehele markt, in plaats van productie gebaseerd op centrale planning.
Dit staat ook wel bekend als een markteconomie. Ook onze economie in Nederland is gebaseerd op het kapitalistisch model.
Andere centrale kenmerken van kapitalisme zijn: privébezit, kapitaalaccumulatie, eigendomsrechten, loonarbeid en ruil.
Definitie
Kapitalisme is een economisch systeem waarin kapitaal en goederen worden gecontroleerd en beheerd door particulieren in plaats van de overheid, met als doel om winst te maken.
Betekenis van kapitalisme
Momenteel is er geen land op aarde dat een puur kapitalistisch systeem hanteert. In elk land is er wel enige vorm van overheidsinterventie en bemoeienis met de markt, waaronder de controle van de overheid op prijzen van bepaalde goederen of diensten.
De puurste vorm van kapitalisme is de vrijemarkteconomie, of laissez-faire kapitalisme. Er is in dit systeem geen economische grens of limiet en particulieren zijn in feite ongeremd. Zij kunnen beslissen over waar te investeren en hoeveel, wat ze produceren en verkopen en voor welke prijzen. Deze laissez-faire-markt kent geen controle.
Oorsprong van het kapitalisme
Kapitalistische samenlevingen, of samenlevingen waarin een kapitalistisch economisch systeem gehanteerd werd, hebben in vele tijden, plaatsen en culturen bestaan. De huidige, moderne kapitalistische samenlevingen ontwikkelden zich in de twintigste eeuw in voornamelijk West-Europa in een proces dat uiteindelijk leidde tot verschillende industriële revoluties.
Dit type economisch landschap is sindsdien dominant geworden in de westerse wereld en blijft zich uitbreiden. Tussen deze ‘managementstijlen’ zit echter wel verschil als het gaat om de mate van overheidsbemoeienis. Hierover later meer. Sterke economische groei, en daarmee maatschappelijke groei is een kenmerk van systemen die overschakelen op een kapitalistisch systeem.
Vader van het moderne kapitalisme
De man die bekend staat als de father of capitalism, of de father of economics, is Adam Smith. In 1776 publiceerde Smith de ‘Wealth of Nations’. Hierin beschreef hij een geïndustrialiseerd kapitalistisch systeem dat een einde zou maken aan het mercantilisme, dat er van uit ging dat rijkdom eindig was en vast.
Eerder schreef Smith The Theory of Moral Sentiments, waarin hij het idee van de onzichtbare hand voorstelde. Hij stelde dat vrije markten de neiging hebben om zichzelf te reguleren door middel van concurrentie, eigenbelang en vraag en aanbod.
Smith staat ook bekend om het concept van het Bruto Binnenlands Product (BBP) en om zijn visie op het compenseren van loonverschillen. Volgens Smith betalen gevaarlijke of ongewenste banen vaak een beter loon om zo werknemers te lokken.
Inleiding tot de politieke wetenschappen met name politieke ideologieën
Vraag en aanbod in puur kapitalisme
In een kapitalistisch systeem zijn vraag en aanbod een model voor prijsbepaling. In een perfect concurrerende markt zal de eenheidsprijs van een product zich vestigen op het level waar de door de consument gevraagde hoeveelheid gelijk zal zijn aan de hoeveelheid producten die geleverd worden door de producenten. Dit resulteert in een evenwicht van prijs en volume.
De basiswetten van vraag en aanbod zijn als volgt:
- Als de vraag toeneemt terwijl het aanbod hetzelfde blijft, dan zal er een tekort ontstaan wat leidt tot een hogere evenwichtsprijs.
- Als de vraag afneemt terwijl het aanbod hetzelfde blijft, dan zal er een overschot ontstaan wat ervoor zorgt dat de prijzen zakken.
- Als de vraag ongewijzigd blijft en het aanbod stijgt, dan zal er een lagere evenwichtsprijs ontstaan.
- Als de vraag gelijk blijft en het aanbod daalt, dan zal er een hogere evenwichtsprijs ontstaan.
Figuur 1 – Het kapitalistisch model
Bovenstaande vraagschema, weergegeven als een curve (lijn), vertegenwoordigt de hoeveelheid producten die consumenten bereid zijn te kopen voor verschillende prijzen. Er wordt dan uitgegaan van stabiele determinanten zoals inkomen, smaak, preferenties, prijs van vervangende goederen, prijs van complementaire goederen etc.
Kapitalisme versus communisme
Het communistisch sociaaleconomisch systeem staat in veel aspecten recht tegenover het kapitalistisch sociaaleconomisch systeem. De twee perspectieven vertegenwoordiger twee tegenovergestelde manieren van denken. Waar kapitalisme zeer individualistisch is, wordt met communisme het belang van de maatschappij vooropgezet.
Maatschappijen en naties die deze vormen aanhingen botsten geregeld met elkaar, bijvoorbeeld in de Tweede Wereldoorlog. Het zorgde wereldwijd voor extreme polarisatie.
De belangrijkste verschillen tussen kapitalisme en communisme worden hieronder beschreven.
Eigendom van middelen
Het belangrijkste verschil tussen communisme en kapitalisme is wie productmiddelen of hulpbronnen bezit. In communistische systemen bezit de staat alle vitale bronnen en productiemiddelen.
Met de staat wordt de gehele gemeenschap bedoelt. Alle land en hulpbronnen die bijdragen aan welk productieproces dan ook, zijn dan van iedereen. Althans, dat wordt de bevolking verteld. In werkelijkheid zullen zij weinig van dit bezit ervaren.
Hetzelfde geldt voor de besluitvorming rondom deze productiemiddelen. Alle beslissingen worden idealiter genomen door de gehele gemeenschap, door middel van democratische technieken. Ook het loon zal voor iedereen hetzelfde zijn. Alle genomen beslissingen moeten bijdragen aan wat goed is voor de gemeenschap.
Aan de andere kant is kapitalisme. Kapitalisten geloven in particulier bezit van land, hulpbronnen en productiemiddelen. Elk persoon zal zelf waarde moeten creëren voor zichzelf.
Wordt er winst gemaakt, dan gaat het grootste gedeelte daarvan naar degene die de productiemiddelen bezit. Arbeiders krijgen een klein deel hiervan en zijn verantwoordelijk voor het runnen van een bedrijf. Iedereen zal krijgen wat hij of zij ongeveer aan waarde verdient.
De mensen die de middelen bezitten, of degenen die zoveel waard zijn dat zij in de hiërarchie van een organisatiestructuur zijn geklommen, zijn ook degenen die de belangrijkste keuzes maken.
Individuele vrijheid
Een ander belangrijk verschil tussen communisme en kapitalisme is de individuele vrijheid die mensen hebben in deze systemen. Ook hierin zijn er tegenovergestelde opvattingen tussen de twee extreme perspectieven.
Het communisme vraagt van de bewoners van een land om de samenleving en het belang van de samenleving boven de individuele belangen te zetten. Het kapitalisme stelt het individuele belang boven het gemeenschappelijke belang.
In feite gaat het hier om individualisme versus sociaal welzijn. Het kapitalisme hecht meer belang aan de aspiraties en ambities van individuen. De inherente egoïstische aard van mensen is het resultaat van het instinct tot zelfbehoud en daar borduurt het kapitalisme op voort.
Communisme doet een beroep op de sociale kant van mensen. Het is de bedoeling dat mensen eerder aan anderen denken dan aan zichzelf. Dit is een nobele gedachte die veel mensen aanspreekt.
Beide opvattingen zijn extreme perspectieven. Beiden hebben voor- en nadelen, en de geschiedenis heeft laten zien dat een 100% eerlijk systeem waarin gezorgd wordt voor iedereen niet haalbaar is.
Samenlevingsconstructie
Een ander groot verschil tussen communisme en kapitalisme is de manier waarop de samenleving geconstrueerd is. Het communisme bepleit vooral een egalitaire samenleving zonder klassen. Het liefst zijn er geen verschillen in religie, ras, klasse of nationaliteit. Op die manier zou er volgens idealisten geen reden zijn om te vechten of ruzie te maken.
Kapitalisme bevordert juist de vestiging van klassen en klassenonderscheid. In het systeem van kapitalisme worden vooral de rijken nog rijker.
Hoewel aangenomen wordt dat de armen steeds armer worden, is dit in veel gevallen toch een misvatting en bestaat er geen garantie dat armen het beter krijgen in een communistisch systeem. De vrije markt en het kapitalistisch systeem zorgen ervoor dat bedrijven en personen zich kunnen ontwikkelen en blijven groeien, iets wat uiteindelijk de hele samenleving ten goede kan komen.
Marx kapitalisme
Karl Marx was een filosoof, sociaal theoreticus en econoom. Hij is vooral bekend geworden met zijn opvattingen over kapitalisme en communisme. Samen met Friedrich Engels schreef en publiceerde hij The Communist Manifesto. Later verscheen Das Kapital, waarin hij de arbeidswaardetheorie besprak. Het tweede en derde deel van Das Kapital werden na zijn dood was naar buiten gebracht.
Karl Marx veroordeelde het kapitalisme. Hij zag het als een systeem dat de massa vervreemdt van de werkelijkheid. Volgens hem produceren arbeiders alles wat nodig is in het systeem, maar hebben zij totaal geen controle of invloed. Mensen moeten werken voor machtige kapitalisten die volledige controle en macht hebben over de werkplek. Hierdoor, zo gaf Karl Marx aan, wordt arbeid een vernedering en zeer eentonig.
Bovendien zou het werk kunnen worden overgenomen door robotachtige mechanismen die niks meer te maken hebben met menselijk contact.
Karl Marx was ervan overtuigd dat het kapitalisme het menselijk vermogen blokkeert om een humane en eerlijke samenleving te creëren.
Kapitalisme kort opgesomd
Kapitalisme als sociaaleconomisch systeem kan worden samengevat in de volgende sleutelpunten:
- Kapitalisme ontstond uit andere sociaaleconomische systemen zoals het mercantilisme en feodalisme. Door industrialisatie werd de beschikbaarheid van massaconsumptiegoederen dramatisch vergroot.
- Kapitalisme wordt gekenmerkt door particulier bezit en stimuleert investeringen voor productieve inzet van middelen en kapitaal.
- Puur kapitalisme komt niet voor en staat in schril contrast met puur socialisme, waar alle productiemiddelen en hulpbronnen in bezit zijn van de overheid.
Nu is het jouw beurt
Wat denk jij? Herken jij de uitleg over kapitalisme? Hoe heb jij kapitalisme uitgelegd gekregen? Welke associaties maak jij bij het horen van dit onderwerp? Denk jij dat andere politieke ideologieën beter zouden zijn? Heb jij tips of opmerkingen?
Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.
Meer informatie
- Albert, M. (2009). Capitalism against capitalism (Vol. 1). John Wiley & Sons.
- Greenfeld, L. (2009). The spirit of capitalism. Harvard University Press.
- Hodgson, G. M. (2015). Conceptualizing capitalism. University of Chicago Press.
- Paskhaver, A. (2021). Introduction to Political Science – with a Concentration on Political Ideologies. Retrieved 08/02/2024 from Udemy.
Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2022). Kapitalisme. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/sociologie/kapitalisme/
Oorspronkelijke publicatiedatum: 07/03/2022 | Laatste update: 08/02/2024
Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/sociologie/kapitalisme/”>Toolshero: Kapitalisme</a>
Ben Janse
Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.
