Democratie: betekenis en uitleg

Democratie - Toolshero

Democratie: in dit artikel wordt de regeringsvorm democratie praktisch uitgelegd. Het artikel omvat de betekenis van het begrip, gevolgd door informatie over de oorsprong ervan belangrijke aandachtspunten bij dit onderwerp. Je leest daarna alles over uitdagingen voor de democratie in 2023 en daarna. Veel leesplezier!

Wat is democratie?

Democratie is een regeringsvorm waarin het volk de bevoegdheid krijgt om te beslissen over wetgeving (directe democratie), of om afgevaardigden te kiezen die dit doen (representatieve democratie). De representatieve vorm, of indirecte democratie is tegenwoordig de dominante vorm, welke wordt gevonden in de meeste westerse landen.

Ook de representatieve vorm kan meerdere vormen aannemen, zoals een parlementaire democratie, zoals in Nederland met politieke partijen en de Tweede Kamer, of een presidentiële democratie, zoals in de Verenigde Staten.

Gratis e-book bij Toolshero

Betekenis en definitie van democratie

Het begrip democratie komt uit de Griekse oudheid. Demos betekent mensen, en kratos betekent macht. Democratie vertaalt zich dus naar macht van het volk. Abraham Lincoln gaf aan democratie de volgende definitie: ‘van het volk, door het volk, voor het volk’.

Democratie verschilt van bijvoorbeeld autocratie, dictatuur en oligarchie. In deze regeringsvormen beslist 1 of een kleine groep mensen over alles aangaande regeringszaken.

De meeste stemmen gelden

Democratie betekent ook niet dat de wil van de meerderheid altijd moet worden aangenomen, als dat betekent dat de belangen en wensen van minderheden volledig genegeerd worden. Een democratie staat voor een regering namens alle mensen, dus ook namens minderheden.

Kenmerken van democratie

Democratie is in de loop van de tijd veel veranderd. Overeenkomsten tussen landen die deze regeringsvorm hebben zijn vaak vrijheid van meningsuiting, vrijheid van religie, vrijheid van vereniging, politieke vrijheid, rechtsstaat, juridische gelijkheid en eigendomsrecht.

Oorsprong

De term werd bedacht in de 5e eeuw voor Christus, in Athene, Griekenland. Heerschappij van het volk, in tegenstelling tot heerschappij van de elite, betekende toen niet dat alle burgers konden stemmen. In de Atheense democratie bestond zoiets als democratisch burgerschap: alleen de eliteklasse kon beslissen over wie invulling gaf aan regeringszaken.

Aanvankelijk bestond het systeem uit een eliteklasse van burgers. Pas later werd dit uitgebreid naar een stemrecht voor alle volwassen burgers. Eerst alleen mannen, daarna ook vrouwen. Dat werd bereikt door inspanningen van kiesrechtbewegingen in de 19e en 20e eeuw.

Inleiding tot de politieke wetenschappen met name politieke ideologieën  

Fundamentele vragen aangaande de democratievorm

De term democratie is zo oud, dat al vele eeuwen wordt nagedacht over problemen rondom deze regeringsvorm. Wanneer is een eenheid bijvoorbeeld geschikt voor deze regeringsvorm? Moet dit op dorpsniveau worden georganiseerd? Of op stadsniveau? Of op grotere schaal, bijvoorbeeld een land? Moeten organisaties op deze manier bestuurd worden? Of een universiteit?

Als bovenstaande vraag eenmaal is beantwoord, dan rijst de volgende vraag: wie moeten dan opgenomen worden in het bestuur? Is dat iedereen? Mogen kinderen meebeslissen? Of alleen volwassenen? Zijn alle volwassenen geschikt om mee te beslissen? En als het om een kleine subset volwassenen gaat, hoe groot moet deze groep dan zijn?

De volgende vraag is hoe de leden van deze groepen dan moeten regeren? Welke organisaties hebben ze daarvoor nodig? Hoe worden verschillen tussen leden van de groepen behandeld? En zijn er eigenlijk grote verschillen tussen en klein dorp of een groot land als het gaat om bestuursrechtelijke vragen?

Burgers zijn het vaak oneens over veel zaken. Dan dient een volgende vraag zich aan: welke standpunten zijn belangrijker dan de andere? En maken omstandigheden nog uit? Moet de meerderheid altijd gelijk krijgen? Of moeten minderheden ook gehoord worden? Of moeten zij soms juist de macht krijgen? Of is een vetorecht een optie?

Als standaard geldt dat de meerderheid de overhand heeft, wie is dan eigenlijk die meerderheid? Zijn dat alle burgers? Of alleen stemgerechtigden? Moet een meerderheid bestaan uit burgers? Of juist uit groepen of verenigingen van burgers?

Zodra een democratie langere tijd bestaat, doemen andere, meer fundamentele vragen op. Zoals: moet het volk eigenlijk wel regeren? Kunnen zij dat beter dan alleenheersers? Is een democratie eigenlijk wel beter dan bijvoorbeeld een aristocratie? Plato, een bekende Griekse filosoof, zei daarover dat de beste regering wordt geleid door een minderheid van de hoogst gekwalificeerde personen. Dat komt in de werkelijkheid neer op een aristocratie van filosofen.

Uitdagingen voor democratie in 2023 en in de toekomst

De democratie in veel landen staat steeds vaker onder druk. Dat stelt de Weatherhead Research Cluster on Global Populism to Democracy vast. Deze instelling richt zich op de verschillende bedreigingen voor democratie waarmee landen wereldwijd geconfronteerd worden. Het doel is om gesprekken tussen landen en geleerden te bevorderen om zich steeds meer te ontwikkelen en om gevestigde democratieën te beschermen, waaronder die in Amerika, Europa, Latijns-Amerika, Azië en Afrika.

Veel beleidsmakers en experts geloofden na de val van de Sovjet-Unie dat autoritarisme aan het afnemen was. Niet alleen is autoritarisme tegenwoordig springlevend in Rusland, China en bepaalde delen van Centraal-Azië, ook een groot deel van het Midden-Oosten, Venezuela, Thailand, de Filippijnen, Polen en Turkije zijn onderwerp van gesprek. Het onderwerp in deze context is vaak: kan de democratie overleven?

Maar waarom staat de democratie eigenlijk onder druk? Om deze vraag te beantwoorden moeten we kijken naar enkele actuele problemen.

1. Toenemende polarisatie

Polarisatie is het proces waarin tegenstellingen tussen groepen in samenlevingen steeds sterker worden waardoor deze groepen meer tegenover elkaar komen te staan.

Enige polarisatie zoals bijvoorbeeld postmodernisme is vaak gezond voor een democratie, omdat het een gevolg is van vrijheden. Intense polarisatie is echter niet gezond. Het is een van de belangrijkste redenen voor democratisch verval in nieuwe en bestaande democratieën.

Politieke tegenstanders beginnen elkaar steeds meer als vijanden te zien, waardoor de gevestigde macht misbruik van normen kunnen maken om de oppositie in bedwang te houden.

De vraag is hoe deze intense polarisatie overwonnen kan worden. Sommige zien het antwoord in institutionele hervorming, anderen benadrukken het belang van het hervormen van economische en sociale normen.

2. Immigratie

Immigratie is een andere belangrijke uitdaging voor democratieën. Multi-etnische samenlevingen goed laten functioneren blijkt een complexe zaak.

De groeiende etnische diversiteit versterkt polarisatie vanwege het feit dat er meer tegenstellingen tussen burgers ontstaan. Dit leidt tot politieke uitdagingen. Rechtse politieke partijen zien deze polarisatie als kans om meer invloed te vergaren. Linkse partijen zien hun kansen om de verzorgingsstaat te handhaven afnemen.

3. Globalisering

Ook de economische ongelijkheid, die wordt aangedreven door mondiale economische krachten, maakt dat de levensvatbaarheid van democratieën wereldwijd in het gevaar komt.

Onderzocht wordt hoe verschuivingen in de wereldeconomie hiervoor gezorgd hebben en hoe dit kan worden aangepakt. De gedachte is dat juist deze verschuivingen voor polarisatie zorgen.

4. Institutionele hervormingen

Een andere vraag is of institutionele hervormen een oplossing kunnen vormen voor sommige problemen waarmee naties geconfronteerd worden.

Veel van de westerse democratieën zijn gebaseerd op grondwetten en kiesstelsel waarvan de oorsprong ver in het verleden ligt. Het feit dat deze instituten zo oud zijn, is juist een punt van trots voor veel burgers. Denk bijvoorbeeld aan Amerikanen en de grondwet.

De gedachte is dat bestaande instituties misschien niet meer geschikt zijn voor de uitdagingen waarmee om moet worden gegaan vandaag de dag. Daarom zijn wetenschappers en andere experts bezig om institutionele innovaties te onderzoeken om democratieën te verbeteren.

Word lid van Toolshero

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg over democratie? Ben jij een voorstander van democratie? Welke vorm van democratie werkt volgens jou het beste? Of welke vorm is het eerlijkst? Heb je tips of opmerkingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

  1. Berglund, S., Aarebrot, F., Vogt, H., & Karasimeonov, G. (2001). Challenges to Democracy. 2013, 57.
  2. Paskhaver, A. (2021). Introduction to Political Science – with a Concentration on Political Ideologies. Retrieved 08/02/2024 from Udemy.
  3. Sobirovich, T. B. (2022). National and universal principles of democracy. Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities, 12(1), 334-338.
  4. Tilly, C. (2007). Democracy. Cambridge University Press.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2023). Democratie. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/sociologie/democratie/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 09/03/2023 | Laatste update: 08/02/2024

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/sociologie/democratie/”>Toolshero: Democratie</a>

Interessant artikel?

Geef je waardering of deel het artikel via social media!

Gemiddelde beoordeling 3.4 / 5. Totaal aantal beoordelingen: 5

Dit artikel is nog niet beoordeeld! Wees de eerste met jouw beoordeling.

We vinden het jammer dat het artikel niet waardevol voor je was

Laat ons dit artikel verbeteren!

Vertel ons wat er beter kan aan het artikel? Wat mis je bijvoooebeeld of wat kan worden aangevuld?

Ben Janse
Article by:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.

Geef een reactie