Socialisme: de betekenis en uitleg
Socialisme: in dit artikel wordt het socialisme praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze politieke stroming en kijk op de maatschappij en de economie.
Wat is het socialisme? De uitleg
De betekenis van socialisme
Het socialisme is een politieke, sociale en economische filosofie of visie. Het valt aan de linkerkant van het politieke spectrum en omvat een reeks economische en sociale systemen die gekenmerkt worden door sociaal of gedeeld eigendom. Het gaat dan met name om de eigendom van productiemiddelen en de zeggenschap over deze middelen. Hierover later meer.
Er worden zeer veel definities gegeven aan socialisme. Niet een daarvan omvat de vele soorten socialisme, maar een overeenkomst tussen alle vormen is het element van gemeenschappelijk bezit in meer of mindere mate.
Soorten socialistische systemen variëren op basis van de mate en de rol van economische markten en de planning en het toewijzen van productiemiddelen, managementstructuren en de rol van de overheid in de maatschappij.
Een voorbeeld is het Marxisme, dat de wereld als een materialistische plek ziet die samen met de samenlevingen en natuur constant in beweging is. Andere socialisten benadrukken juist de organische eenheid van die elementen.
In de praktijk komt een puur socialistische samenleving niet voor in het westen. Andersom komt het ook niet voor dat een maatschappij en economie puur kapitalistisch zijn. Een voorbeeld van een hybride politieke stroming of partij is de Partij van de Arbeid in Nederland.
Socialisme versus kapitalisme
Kapitalisme De huidige, Westerse maatschappijen in de wereld zijn overwegend kapitalistisch. Dat betekent dat veel productiemiddelen in privébezit zijn, al zijn er uitzonderingen. Bedrijven zijn eigendom van de aandeelhouders en die aandeelhouders zijn over het algemeen privépersonen. Overheden bezitten slechts enkele bedrijven of productiemiddelen.
Volgens socialisten is alles wat mensen produceren een sociaal product en heeft iedereen in de maatschappij recht op een aandeel daarin. De samenleving als geheel zou daarom eigenaar moeten zijn van alles dat geproduceerd wordt, niet alleen een groepje vermogende aandeelhouders.
Maar het gaat niet alleen om eigenaarschap. De samenleving zou ook zeggenschap moeten hebben over deze productiemiddelen. Dat betekent dat alleen de samenleving beslist over wat er moet gebeuren met deze productiemiddelen.
Inleiding tot de politieke wetenschappen met name politieke ideologieën
Oorsprong
Het linkse gedachtegoed van de socialisten is verwant met het communisme. In de kern zijn beide scholen tegen het kapitalisme, maar moderne stromingen ervan gaan goed samen met de huidige westerse maatschappijen.
Dat betekent dat vrijwel geen moderne maatschappij en economie puur kapitalistisch is en datzelfde geldt voor het socialisme en communisme. Alleen van Noord-Korea kan gezegd worden dat het bijna volledig communistisch bestuurd wordt.
Het socialisme stamt van voor het bekende Communistisch Manifest uit 1848, van Karl Marx en Friedrich Engels. Deze twee revolutionaire politieke figuren zijn het boegbeeld van de uiting van de bezorgdheid voor sociale problemen als gevolg van een puur kapitalistisch systeem.
De term vindt zijn oorsprong in het Latijnse ‘sociare’, wat zoveel betekent als combineren of delen. De meer technische term die gebruikt werd in het Romeinse Rijk was ‘societas’. Dit betekent ongeveer gemeenschap, of een consensueel contract tussen vrije mensen.
Huidige socialistische maatschappijen
De opkomst van de Sovjet-Unie als socialistische staat leidde tot een algemene associatie van het socialisme met het economische model van de Sovjet-Unie.
Economen en intellectuelen stellen echter dat het Sovjet-Unie-model meer gelijkenissen vertoonde met een kapitalistische staatsvorm, of een niet-geplande economie.
In de jaren nadien is er een duidelijk onderscheid gemaakt tussen autoritaire socialistische staten en democratische socialistische staten. Autoritaire socialistische staten zijn bijvoorbeeld het voorheen genoemde Oostblok en Noord-Korea.
Democratische socialistische staten zijn landen die democratisch bestuurd worden door socialistische partijen in het Westen. Echter, veel van deze Westerse landen hebben het socialisme verlaten na de Koude Oorlog en vervingen het met een geavanceerd kapitalistisch systeem.
Soorten
Enkele vormen van socialisme zijn al kort aan bod gekomen. Hieronder worden de meest gangbare vormen kort uiteengezet.
Democratisch
In een democratisch socialistisch systeem is de regering op een democratische wijze gekozen en worden de productiemiddelen door die regering beheerd. Alle belangrijke diensten en goederen, zoals energie, infrastructuur, huisvesting, zorg en andere vitale elementen worden op een geplande manier doorgevoerd.
Het vrijemarktsysteem wordt wel gebruikt voor de distributie van consumentengoederen.
Revolutionair
Revolutionair socialisme is de meest verregaande vorm van socialisme. De kern ervan is dat er geen socialistisch systeem kan worden opgericht als het kapitalisme nog in het spel is. Revolutionairen geloven dat de weg naar waarachtig socialisme veel strijd vereist.
In een revolutionair socialistisch systeem zijn alle productiemiddelen eigendom van arbeiders middels een goed ontwikkelde en gecentraliseerde structuur.
Liberaal
Liberaal socialisten gaan ervan uit dat mensen zelfbepalend, autonoom en rationeel zijn. Zodra het kapitalisme wordt weggenomen, zo is de opvatting, zullen mensen automatisch naar een socialistisch systeem schakelen. De reden daarvoor zou zijn dat een sociaal systeem goed in staat is om in alle behoeften te voorzien.
Marktsocialisme
In het marktsocialisme staat het productieproces en de productiemiddelen onder controle van de arbeidersklasse. De gewone arbeider beslist hoe middelen worden verdeeld en gedistribueerd. Arbeiders verkopen hetgeen waar teveel van is of geven het aan bepaalde leden van de samenleving. Zij distribueren het dan weer op basis van een vrijemarktsysteem.
Groen socialisme
Groen socialisme gaat over de bescherming van natuurlijke hulpbronnen. Grote bedrijven in een groene socialistische maatschappij zijn eigendom van het publiek. Groene socialisten bevorderen en promoten het gebruik van het openbaar vervoer, net als de productie en verkoop van lokaal geteeld voedsel.
Het productieproces is erop gericht om elk lid van de maatschappij voldoende toegang te geven tot goederen om aan de basisbehoefte te voldoen. Iedereen krijgt een duurzaam loon.
Onderling kritiek en twist
Tussen socialisten en kapitalisten zijn veel twistpunten. Socialisten beschouwen kapitalisme als oneerlijk en onhoudbaar. Lagere klassen zouden niet voldoende in levensonderhoud worden voorzien en hebzuchtige eigenaren zouden stelselmatig arbeiders uitbuiten door lagere lonen te betalen.
Voorstanders van kapitalisme stellen juist dat het onmogelijk is om een socialistische economie te managen en om schaarse middelen efficiënt toe te wijzen zonder marktwerking. Het resultaat daarvan is een tekort aan alles, of juist overschotten en corrupte politici. Dit alles zou juist leiden tot meer armoede. Socialisme zou onpraktisch zijn en inefficiënt.
Een eerste uitdaging in het socialisme is dat niemand gevaarlijke of ongemakkelijke banen wil uitvoeren zonder dat daar een hogere beloning tegenover staat. Socialistische planners kunnen deze mensen niet stimuleren om dat werk te doen zonder daarbij de gelijkheid van loon te schenden.
De grootste uitdaging is echter de marktwerking. Of beter, het gebrek aan marktwerking. Zonder marktwerking kunnen geen economische berekeningen worden gemaakt. Zonder nauwkeurige berekeningen kan er ook geen echte boekhouding plaatsvinden en kan kapitaal in de loop van de tijd niet efficiënt worden ingezet.
Voordelen
Socialisme voorkomt uitbuiting en bevordert gelijkheid
Een socialistisch, maatschappelijk en economisch systeem moet voorkomen dat arbeiders worden uitgebuit. Dat was ook een van de beweegredenen voor Karl Marx en Friedrich Engels om het communistisch manifest te schrijven en publiceren.
Ze riepen het proletariaat op om zich te verenigen en in opstand te komen tegen de hogere klasse met de legendarische zin: ‘arbeiders uit alle landen, verenigt u!’.
Het voorkomen van uitbuiting wordt gegarandeerd in dit systeem omdat werknemers in de gemeenschap inspraak hebben over de manier waarop middelen worden beheerd.
Iedere werknemer draagt bij op een manier die bij zijn of haar capaciteiten past. Ongeacht die bijdrage, heeft iedereen toegang tot basisgoederen. Hiermee wordt de armoede in een samenleving geminimaliseerd. Bovendien heeft iedereen dezelfde toegang tot zorg en onderwijs.
Socialisme keurt discriminatie af
Het socialistische systeem keurt discriminatie in alle vormen af. Iedereen doet wat hij of zij goed kan en waar het meeste plezier uitgehaald wordt. Als er dingen zijn die niemand wil doen, dan kan daar een hogere vergoeding voor worden uitgetrokken.
Nadelen
Afhankelijkheid van samenwerking
Het grootste nadeel van een puur socialistisch systeem is de afhankelijkheid van samenwerkingen om dingen voor elkaar te krijgen. Daarnaast worden mensen die competitief zijn niet gewaardeerd, maar eerder veracht.
Competitieve individuen zouden de neiging hebben om sociale onrust te veroorzaken voor persoonlijk voordeel.
Gebrek aan concurrentie en innovatie
Het gebrek aan concurrentie zorgt ervoor dat innovatie niet sterk aangemoedigd wordt. Een socialistisch systeem beloont geen ondernemende mensen die risico durven nemen en daardoor wordt de aantrekkelijkheid van innoveren minder.
Nu is het jouw beurt
Wat denk jij? Herken jij de uitleg over het socialisme? Zie jij jezelf als een socialist? Wat zijn volgens jou voor- en nadelen van een socialistische maatschappij? Denk jij dat deze filosofie samen kan gaan met het kapitalisme?
Welke tips of opmerkingen kan jij nog met ons delen?
Meer informatie
- Marx, K., & Engels, F. (2012). The communist manifesto. In The communist manifesto. Yale University Press.
- Paskhaver, A. (2021). Introduction to Political Science – with a Concentration on Political Ideologies. Retrieved 08/02/2024 from Udemy.
- Roemer, J. E. (1994). A future for socialism. Politics & Society, 22(4), 451-478. Roemer, J. E. (1994). A future for socialism. Politics & Society, 22(4), 451-478.
- Schumpeter, J. A. (1950). The march into socialism. The American Economic Review, 40(2), 446-456.
- Verdery, K. (1996). What was socialism, and what comes next?. In What Was Socialism, and What Comes Next?. Princeton University Press
- Von Mises, L. (1981). Socialism. Ludwig von Mises Institute.
Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2022). Socialisme. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/sociologie/socialisme/
Gepubliceerd op: 20/06/2022 | Laatste update: 0/02/2024
Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/sociologie/socialisme/”>Toolshero: Socialisme</a>
Ben Janse
Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.
