Postmodernisme: de uitleg
Postmodernisme: in dit artikel wordt postmodernisme uitgelegd. Het artikel begint met de definitie van deze term, gevolgd door een uitleg over de oorsprong ervan en een algemene uitleg. Het artikel bevat verder een praktisch voorbeeld van de denkwijze van postmodernistische denkers en veelgehoorde punten van kritiek over deze stroming. Ook lees je over een mogelijke connectie tussen het postmodernisme en de hedendaagse woke-cultuur. Veel leesplezier!
Wat is postmodernisme?
Postmodernisme is een artistieke en intellectuele stroming die rond 1970 opkwam als reactie op het modernisme. Het modernisme domineerde in de twintigste eeuw en het postmodernisme daagde de principes achter de stroming uit.
Wat is het verschil tussen modernisme en postmodernisme?
In tegenstelling tot het modernisme, die het zoeken omvat naar universele waarden en vooruitgang, omarmt het postmodernisme diversiteit en verwerpt het idee van absolute zekerheden.
Postmodernisme omvat verschillende artistieke benaderingen, waaronder popart, conceptuele kunst en feministische kunst. Postmodernisme daagt traditionele opvattingen over de realiteit uit en legt de nadruk op de individuele ervaring en interpretatie.
In dit artikel lees je meer over de oorsprong ervan, de achtergrond van het postmodernisme, de definitie, kritiek op deze stroming en enkele praktische voorbeelden waardoor je het concept goed zult snappen.
Definitie en betekenis van Postmodernisme
Postmodernisme is een intellectuele houding die de principes achter modernisme ter discussie stelt. Het verwerpt de stabiliteit van betekenissen en legt de nadruk op de rol van ideologie bij het behoud van politieke macht. Het wordt gekenmerkt door zelfverwijzing, moreel relativisme, pluralisme, ironie en eclecticisme.
Oorsprong en achtergrond
Zoals aangegeven is het postmodernisme een reactie op het modernisme. Het modernisme werd gekenmerkt door idealisme en geloof in vooruitgang. Modernistische kunstenaars richtten zich vooral op vorm en techniek, met als hoofddoel om de moderne wereld uit te beelden.
Het postmodernisme wordt gevoed door scepsis en wantrouwen tegen het modernisme. Het verwerpt het idee van universele waarden en richt zich in plaats daarvan op persoonlijke ervaringen. Terwijl het modernisme streefde naar helderheid en eenvoud, omarmt het postmodernisme ambiguïteit en tegenstrijdigheden.
Dit wordt ook wel gelaagde betekenissen genoemd. Dat betekent dat mensen verschillende perspectieven en betekenissen kunnen hebben, afhankelijk van hun unieke achtergrond, cultuur en context.
Invloedrijke figuren zoals Jacques Derrida, Jacques Lacan en Jean-François Lyotard hebben een belangrijke rol gespeeld in het vormgeven van de postmoderne discussie.
Jacques Derrida, een prominente poststructuralistische denker, deconstrueerde het idee van universele geldigheid door de ambiguïteit en tegenstrijdigheden in taal en tekst te benadrukken.
Zijn concept van deconstructie legde de nadruk op de veelvoud aan betekenissen en het ontbreken van een vaststaande, objectieve waarheid.
Derrida’s ideeën daagden de traditionele fundamenten van kennis uit en moedigden een kritische reflectie aan op de relatie tussen taal, macht en werkelijkheid.
Gelaagde betekenissen
Een voorbeeld hiervan wordt gevonden in het schilderij Les Demoiselles d’Avignon van Pablo Picasso. Dit werk wordt beschouwd als een iconisch voorbeeld van zowel het modernisme als het postmodernisme.
In het modernistische perspectief zou men kunnen stellen dat het schilderij een revolutionaire weergave is van naakte vrouwen, waarbij Picasso nieuwe vormen en technieken gebruikt om de moderne wereld weer te geven.
In het postmodernistische perspectief kunnen verschillende interpretaties ontstaan. Een toeschouwer ziet het schilderij bijvoorbeeld vanuit een feministisch standpunt en kan wijzen op de objectivering van het vrouwelijk lichaam. Een andere toeschouwer kan vanuit een koloniaal perspectief toe-eigening van niet-westerse kunstvormen benadrukken.
Het bovenstaande voorbeeld laat zien dat concepten uit de postmodernistische stroming vaak meerdere lagen van betekenis hebben. Postmodernisme moedigt de diversiteit van persoonlijke ervaringen en interpretaties aan, waardoor er ruimte ontstaat voor een breder scala aan betekenissen. Dit kan ook voor verwarring zorgen.
Kritiek op postmodernisme
Het postmodernisme heeft de nodige kritiek gekregen. Hieronder worden enkele van de belangrijkste punten van kritiek besproken.
Obscurantisme
Sommige critici betogen dat het postmodernisme obscure en ontoegankelijke ideeën bevordert.
Ze stellen dat de complexiteit die binnen het postmodernisme wordt gebruikt, de communicatie bemoeilijkt en een helder begrip van de ideeën in de weg staat.
Dit maakt het voor mensen buiten de academische wereld moeilijk om de concepten en inzichten van het postmodernisme te begrijpen en ermee in dialoog te gaan.
Verwerping van verlichtingsrationalisme
Het postmodernisme wordt vaak beschuldigd van het verwerpen van de rede en wetenschappelijke degelijkheid die kenmerkend zijn voor het verlichtingsdenken.
Critici stellen dat postmodernisten de zoektocht naar objectieve waarheid en universele normen afwijzen, wat kan leiden tot een verwaarlozing van wetenschappelijke methoden en een verzwakking van het belang van empirisch onderzoek.
Deze kritiek betoogt dat het postmodernisme in zijn verzet tegen de vastgestelde structuren en meta-narratieven van de moderniteit, de deur opent voor relativisme en scepticisme.
Gebrek aan bijdrage aan kennis
Critici benadrukken dat het postmodernisme niks tot weinig toevoegt aan analytische of empirische kennis. Ze stellen dat het zich voornamelijk bezighoudt met het deconstrueren van bestaande ideeën en concepten, maar weinig constructieve alternatieven biedt.
Postmodernistische kritiek kan worden beschouwd als gericht op het ontmaskeren van machtsstructuren en sociale constructies, maar het biedt volgens sommigen geen tastbare bijdrage aan het vergroten van kennis of het stimuleren van vooruitgang in wetenschap en samenleving.
Moderne wetenschap
Op het gebied van wetenschap en technologie stelde het postmodernisme de heersende overtuiging in progressie en rationaliteit ter discussie.
Het stelde de mogelijke vervreemdende effecten van technologische vooruitgang ter discussie en de gevaren van het reduceren van de menselijke ervaring tot meetbare hoeveelheden.
Postmoderne denkers betoogden dat de abstracte principes van moderne wetenschap en technologie vaak de complexiteit van het menselijk bestaan negeerden en alternatieve perspectieven over het hoofd zagen.
Waarom postmodernisme schadelijk kan zijn
In de filosofie verwijst de term obscurantisme naar het opzettelijk presenteren van informatie op een onbegrijpelijke en vage manier, met als doel verdere vragen en begrip over een onderwerp te beperken.
Obscurantisme kan twee betekenissen hebben: (1) het bewust beperken van kennis – tegenstand bieden aan het verspreiden van kennis; en (2) opzettelijke vaagheid – een ingewikkelde schrijfstijl gekenmerkt door opzettelijke vaagheid.
In de 18e eeuw werd de term obscurantist gebruikt door Verlichtingsfilosofen om iedereen aan te duiden die tegen intellectuele verlichting en de vrije verspreiding van kennis was.
In de 19e eeuw maakte Friedrich Nietzsche onderscheid tussen verschillende vormen van obscurantisme, zoals die in de metafysica en theologie, en de “subtielere” vorm van obscurantisme in de kritische filosofie van Immanuel Kant en het moderne filosofische scepticisme.
Nietzsche zei: “Het essentiële element in de duistere kunst van obscurantisme is niet dat het individueel begrip wil verduisteren, maar dat het ons beeld van de wereld wil zwartmaken en ons idee van het bestaan wil verduisteren.”
Radicaal activisme: de connectie tussen de “woke”-cultuur en postmodernistische principes
Menigeen ziet in de “woke”- en cancelcultuur een product van radicaal activisme en postmodernistische opvattingen. Er zijn verschillende factoren die deze verbinding ondersteunen.
Ten eerste het postmodernistische idee van deconstructie, het in twijfel trekken van gevestigde waarheden en het benadrukken van subjectieve ervaringen. Deze opvattingen hebben de weg vrijgemaakt voor een kritische benadering van machtsstructuren en een focus op identiteitspolitiek.
Daarnaast is er de rol van radicaal activisme in het bevorderen van “woke denken”. Activistische bewegingen hebben de aandacht gevestigd op sociale onrechtvaardigheden en hebben aangedrongen op verandering en gelijkheid. Dit heeft geleid tot een nadruk op onderwerpen zoals racisme, seksisme, en andere vormen van discriminatie.
Voorstanders van deze opvatting geloven dat het doel van “woke” is om ongelijkheden aan te pakken en te streven naar een inclusievere samenleving.
Tegenstanders stellen dat “woke cultuur” leidt tot overdrijving en polarisatie. Ze betogen dat het streven naar sociale rechtvaardigheid doorslaat in het veroordelen en cancelen van mensen op basis van ondoordachte of marginale kwesties. Dit heeft een verstikkend effect op de vrijheid van meningsuiting.
Critici stellen daarnaast dat de “woke cultuur” te veel nadruk legt op identiteitspolitiek, waarbij individuen worden gereduceerd tot hun groepsidentiteiten en waarbij de nadruk ligt op verschillen in plaats van gemeenschappelijke waarden.
Samengevat zien sommige mensen in “woke” het gevaar van een beperking van vrije meningsuiting en het vermijden van discussies over gevoelige onderwerpen. Ze zijn van mening dat dit een rem kan zijn op intellectuele vrijheid en open debat.
Nu is het jouw beurt
Wat denk jij? Herken jij de uitleg over postmodernisme? Hoe denk jij over postmodernisme? Denk jij dat de obscure invloed ervan gevaarlijk is? Hoe denk jij over persoonlijke ervaringen ten opzichte van universele waarheden? Denk jij dat het postmodernisme waardevolle ideeën kan bieden? Hoe denk jij over het ontbreken van waardevolle inzichten en empirische kennis in het postmodernisme? Heb jij andere tips of opmerkingen?
Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.
Meer informatie
- Jencks, C. (1989). What is post-modernism?.
- Hutcheon, L. (2003). The politics of postmodernism. Routledge.
- Hassan, I. (1985). The culture of postmodernism. Theory, Culture & Society, 2(3), 119-131.
- Murdoch, J., & Pratt, A. C. (1993). Rural studies: modernism, postmodernism and the ‘post-rural’. Journal of rural studies, 9(4), 411-427.
Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2023). Postmodernisme. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/sociologie/postmodernisme/
Oorspronkelijke publicatiedatum: 09/10/2023 | Laatste update: 09/10/2023
Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/sociologie/postmodernisme/”>Toolshero: Postmodernisme</a>
Ben Janse
Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.
