Dienend leiderschap: uitleg en kenmerken

Dienend leiderschap: in dit artikel wordt dienend leiderschap praktisch uitgelegd. Het artikel begint met een algemene betekenis van dienend leiderschap en hoe dit type leiderschap eruit ziet in de praktijk. Ook vind je een overzicht van 10 kenmerken (plus tips) waarmee je zelf aan de slag kunt gaan als je een leidinggevende functie hebt. Veel leesplezier!

Wat is dienend leiderschap? De uitleg en betekenis

Het was Robert Greenleaf die als eerste de term “dienend leiderschap” (Servant Leadership) gebruikte in zijn essay “the servant as leader” uit 1970.

Bij dienend leiderschap of Servant Leadership gaat het erom dat het team op de eerste en de manager zelf op de tweede plaats komt. Dat betekent dus dat de managers staan dus ten dienste van de medewerkers.

De dienend leider richt zich op de behoefte van zijn teamleden en zet zijn eigen behoeften daarachter. Het is een empathische manier om met personeel om te gaan. Vanuit hun perspectief geeft de dienend leider de medewerkers steun, die zij nodig hebben om niet alleen hun werk goed uit te voeren, maar ook om persoonlijke doelen te bereiken.

Het leidt tot hogere mate van betrokkenheid naar medewerkers bij het nemen van beslissingen, waardoor er sterkere relaties ontstaan en het vertrouwen toeneemt. Een leider die wordt vertrouwd is cruciaal voor het goed functioneren van de medewerkers en uiteindelijk van het hele bedrijf.

Dienend leiderschap is in deze tijd nodig en zeer belangrijk voor de mentale gesteldheid van medewerkers. Leidinggevenden dienen gehoor te geven aan klachten die medewerkers ervaren bij bijvoorbeeld het veelvuldig thuiswerken en gebrek aan professioneel en persoonlijk contact met collega’s.

Een leider die bekend stond om zijn dienende vorm van leiderschap is de Braziliaanse Ricardo Semler.

Masterclass Leiderschap – Inzichten, modellen en toepassing  Meer informatie

Dienend leiderschap is gaan voor verbetering van prestaties

Het doel van dienend leiderschap is om goed te snappen wat de behoefte van een medewerker is, hierop in te spelen en daardoor als manager effectiever te kunnen acteren.

Medewerkers die minder goed presteren krijgen de aandacht die ze verdienen en kunnen tot gezamenlijk inzicht komen, hoe zij zichzelf kunnen verbeteren.

Ook zorgt dienend leiderschap ervoor om medewerkers te motiveren en open te staan voor vernieuwing en innovatie en geen angst te hebben om te falen of fouten te maken.

De manager is ondersteunend naar zijn individuele medewerker én naar het team. Het is zijn taak om hen te helpen zich verder te ontwikkelen en hun vaardigheden te verbeteren.

Door middel van dienend leiderschap krijgt de manager inzicht om de situatie vanuit het perspectief van de ander te zien. Al zijn beslissingen neemt hij in het belang van het team.

Daarvoor is het wel nodig dat de manager de middelen en de kennis heeft en aanbiedt, die nodig zijn voor het bereiken van de (afdelings)doelstellingen.

Dienend leiderschap: de werkwijze en kenmerken

Het invullen van de rol van dienend leiderschap door de manager, kan door middel van tien kenmerken.

Pas als de leidinggevende de prioriteiten van zijn medewerkers voorop stelt en zijn eigen belangen op de tweede plaats laat komen, kan een manager goed werken aan de verschillende vaardigheden. Hieronder zijn alle tien de kenmerken te vinden.

1. Luisteren

Met goed luisteren kan een manager beter tot het inzicht van anderen komen. Het is dan gemakkelijker te snappen wat een medewerker zegt.

Door hen volledige aandacht te geven, te kijken naar hun non-verbale communicatie en hen niet in de reden te vallen, hoort de manager daadwerkelijk wat zijn medewerkers zeggen en bedoelen en kan daar vervolgens adequaat op reageren.

2. Empathie

Het inleven in de situatie van een ander is de basis van empathie. Een manager leert daarmee te snappen wat de intentie van zijn medewerkers is.

Elke situatie is anders en daarom is het goed om de eigen visie opzij zetten en open te staan voor de mening en visie van de medewerker.

3. Gezondheid

Deze eigenschap heeft betrekking op de emotionele gezondheid van medewerkers. Door hen zowel fysiek als mentaal te ondersteunen blijven medewerkers gezond.

Dat bereikt een manager door ten eerste ervoor te zorgen dat medewerkers over voldoende kennis, ondersteuning en middelen beschikken om zo hun werk effectief en efficiënt uit te voeren.

Daarnaast is een gezonde werkplek en afwisselende taakstelling belangrijk. In gesprekken met medewerkers kan de manager achterhalen waar de behoeften liggen op dit gebied.

4. Zelfbewustzijn

Een manager moet het vermogen hebben om kritisch naar zichzelf te kijken en zich te realiseren wat voor invloed zijn gedrag heeft op zijn medewerkers.

Voor welke waarden en normen staat hij en hoe draagt hij dit uit. Door hier zelfbewust van te worden, leert een manager zijn eigen sterke en zwakke punten kennen.

Door goed om te gaan met eigen emoties en deze te beheersen, kan een manager zijn eigen gedrag en dat van anderen positief beïnvloeden.

5. Overtuiging

In plaats van gezag te laten gelden, kunnen manager veel beter door middel van overtuiging hun medewerkers stimuleren om tot actie te komen.

Door de juiste manier van communiceren zorgen zij ervoor dat hun team snapt waarom er bepaalde beslissingen zijn genomen. Dat leidt tot openheid en de kans op ondersteuning vanuit de medewerkers neemt hierdoor toe.

6. Visie en Focus

Elke manager, op welk niveau dan ook, heeft de taak om de missie en strategie van de organisatie te vertalen naar afdelingsdoelstellingen.

Door hier open over te praten met de medewerkers en hen te betrekken bij het invullen van de verschillende rollen die aansluiten bij de afdelingsdoelstellingen, zullen zij meer gemotiveerd zijn en er gezamenlijk de schouders onderzetten.

Alle medewerkers moeten snappen wat het totale plaatje is en waarom er bepaalde keuzes zijn gemaakt.

7. Vooruitzien

Niemand weet wat de toekomst brengt, maar als manager is het goed om vooraf een scenario te hebben.

Om dat enigszins nauwkeurig te doen is het verstandig om naar interne sterke en zwakke punten te kijken en naar externe uitdagingen en bedreigingen (SWOT-analyse).

Een manager kan en mag vertrouwen op zijn intuïtie, maar ook hiervoor geldt dat het aan te raden is om er ook met het team over te praten en te horen wat hun mening op de visie is.

8. Boegbeeld

Elke manager is verantwoordelijkheid voor de werkzaamheden van zijn team. Door zelf het goede voorbeeld te geven en te tonen wat de waarden en normen zijn die binnen de organisatie gelden, zullen medewerkers snappen wat er van hen verlangd wordt.

Een manager moet vertrouwen wekken, zodat medewerkers hem als boegbeeld van de organisatie gaan zien en er open voor staan hun gedrag aan te passen.

9. Groei van medewerkers

Een manager moet toegewijd zijn naar zijn medewerkers en hen stimuleren in hun persoonlijke en professionele ontwikkeling.

Door goed te achterhalen wat ieders persoonlijke trainings- en ontwikkelingsbehoefte is, kan een manager hierop inspelen. Met verbeterde vaardigheden zijn medewerkers in staat om hun werk effectief uit te voeren en meer verantwoordelijkheid te krijgen.

10. Teamspirit vanuit dienend leiderschap

Alleen een goed werkend team kan een positieve bijdrage aan de organisatie leveren. Het is de taak van de manager om vormen te bedenken, waardoor het team op verschillende manieren met elkaar in contact komt.

Dat kan bijvoorbeeld een sociaal evenement als teamlunches zijn of prettige werkruimtes waar medewerkers ook op informele wijze met elkaar kunnen praten.

Door medewerkers aan te moedigen, kunnen zij zelf ook een bijdrage leveren om de teamspirit verder uit te bouwen.

Nadelen van dienend leiderschap

Dienend leiderschap is een concept voor leiding geven dat vooral vruchten afwerpt op de lange termijn en de organisatie als geheel positief zal beïnvloeden.

Managers die respect naar hun personeel hebben, krijgen hier over het algemeen betere prestaties voor terug. Het gaat er echter wel vanuit dat een team al redelijk zelfstandig functioneert en dat medewerkers zelfredzaam zijn.

Bij een team dat bestaat uit (zeer) onervaren medewerkers werkt dienend leiderschap niet, om het feit dat zij nog niet in staat zijn hun eigen verantwoordelijkheid te nemen.

Ook bij een organisatie die afhankelijk is van regels en voorschriften, zoals een bureaucratie, heeft dienend leiderschap minder effect.

Er mag in dat geval niet teveel worden afgeweken van standaard procedures en beslissingen zijn al door een hoger management of directie genomen, waardoor het onmogelijk is dat medewerkers hier een stem in kunnen hebben.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? In hoeverre zou dienend leiderschap kunnen worden toegepast binnen jouw werkomgeving? Herken je het bovenstaande of heb je aanvullingen? Wat zijn volgens jou andere succesfactoren die bij kunnen dragen aan een goede uitrol van de dienend leiderschap filosofie? Vind jij dat leiders het grotere geheel moeten dienen? Heb jij tips of opmerkingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Greenleaf, R. K. & Spears, L. C. (2002). Servant leadership: A journey into the nature of legitimate power and greatness. Paulist Press.
2. Gregory Stone, A., Russell, R. F. & Patterson, K. (2004). Transformational versus servant leadership: A difference in leader focus. Leadership & Organization Development Journal, 25(4), 349-361.
3. Karve, S. (2023). Leadership Masterclass – Insights, Models & Application. Retrieved 07/02/2024 from Udemy.
4. Spears, L. C. (1998). Insights on leadership: Service, stewardship, spirit, and servant-leadership. John Wiley & Sons.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2017). Dienend leiderschap (Greenleaf). Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/leiderschap/dienend-leiderschap/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 19/12/2017 | Laatste update: 07/02/2024

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/leiderschap/dienend-leiderschap/”>Toolshero: Dienend leiderschap (Greenleaf)</a>

Article by:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.