Ishikawa diagram maken: de uitleg

Ishikawa diagram: in dit artikel wordt het Ishikawa diagram van Kaoru Ishikawa praktisch uitgelegd. Het artikel begint met een algemene definitie van het onderwerp, gevolgd door een praktische instructie over hoe je zelf aan de slag kan met het ontwikkelen van een visgraatdiagram. Ook vind je een voorbeeldweergave van de diagram en kan je een Ishikawa diagram template downloaden om je kennis direct op toe te passen.

Wat is het Ishikawa diagram?

Problemen zijn het gevolg van één of meerdere oorzaken. Door de oorzaken op te sporen en weg te nemen, kunnen problemen worden opgelost. Door middel van brainstormen kunnen al veel mogelijke oorzaken boven water komen, maar dat gebeurt dan niet op een systematische manier.

Om inzicht in deze factoren te krijgen, ontwierp Kaoru Ishikawa een eenvoudig grafisch en krachtig hulpmiddel, waarin potentiële oorzaken van een probleem ordelijk worden weergegeven.

Aangezien het root cause analyse model er visueel als een visgraat uitziet, wordt het Ishikawa diagram ook wel bekend als visgraatdiagram of oorzaak gevolg diagram.

Eigenlijk was dit diagram bedoeld voor productieprocessen en de bijbehorende kwaliteitscontrole. Vandaag de dag wordt het diagram ook gebruikt in andere sectoren om potentiële oorzaken van problemen in kaart te brengen. Met behulp van een Ishikawa diagram (visgraatdiagram) is het mogelijk om een uitvoerige oorzaak-gevolg analyse uit te voeren en de oorzaken van problemen in kaart te brengen.

Deze methode, ook wel effect diagram genoemd, is ontwikkeld door de bekende Japanse kwaliteitsgoeroe Kaoru Ishikawa, die destijds werkzaam was bij Kawasaki Heavy Industries. Hij kwam er achter dat een groot aantal factoren mogelijk invloed op een werkproces kunnen hebben. De diagram wordt veel gebruikt in LEAN Six Sigma cursussen.

Hoe maak je een Ishikawa diagram

In dit diagram wordt onderscheid gemaakt tussen oorzaak en gevolg. Aan de rechterkant van deze visgraat diagram worden de problemen beschreven en links worden de mogelijke oorzaken benoemd. De oorzaken worden vervolgens in vier categorieën binnen het Ishikawa diagram ingedeeld. Daarbij krijgt elke categorie weer vertakkingen naar sub-oorzaken.

Figuur 1 – een voorbeeld van een Ishikawa diagram

De vier hoofdoorzaak categorieën van dit diagram zijn:

Mens

Het gaat hier om alle oorzaken die door menselijk handelen tot stand komen; wordt er goed gecommuniceerd, begrijpt men opdrachten, zijn de medewerkers voldoende betrokken, ervaren en opgeleid enz.

Machine

Hier gaat het om oorzaken die gerelateerd zijn aan het functioneren van machines, gereedschappen, installaties en computers; worden de juiste apparaten gebruikt, zijn de apparaten wel veilig genoeg, voldoen de apparaten aan de juiste criteria, zijn de apparaten betrouwbaar enz.

Materiaal

Ook in gebruikte materialen, hulpstoffen en halffabricaten kunnen oorzaken van problemen schuilen; wat is de kwaliteit, hoeveel is er precies nodig, zijn de materialen bestand tegen invloeden van buitenaf, hoe lang gaat het mee enz.

Methode

Hierbij wordt gekeken of mogelijke oorzaken zijn gelegen in de werkmethode; zijn de werkprocessen toereikend, hoe verlopen samenwerkingsverbanden, hoe verloopt de communicatie tussen medewerkers en afdelingen enz.

Handige tips

Het Ishikawa diagram krijgt vorm, door een aantal stappen te doorlopen. Het begint met een groot stuk papier, waarom een visgraat wordt getekend.

Van daaruit komen de volgende stappen aan de orde:

1. Het probleem, waarop de analyse wordt uitgevoerd, wordt bovenaan het papier geschreven.
2. Elke deelnemer noemt één mogelijke oorzaak voor het probleem en geeft daarbij aan in welke categorie deze oorzaak thuishoort. Er mag geen commentaar op elkaars oorzaken worden gegeven. Alle genoemde oorzaken worden in het diagram opgenomen.
3. Ook noemen de deelnemers mogelijke sub-oorzaken. Deze sub-oorzaken worden als zijtakken in het diagram opgenomen.
4. Er wordt net zo lang doorgegaan, totdat er geen mogelijke oorzaken meer worden genoemd.
5. Het diagram wordt door alle deelnemers kritisch bekeken. Er wordt gekeken of de mogelijke oorzaken bij de juiste categorie staan en of bepaalde oorzaken gerelateerd of afgeleid zijn van andere oorzaken.
6. Er wordt gestemd wat de meest waarschijnlijke oorzaken zijn. Van de oorzaken met de meeste stemmen wordt een “top 3” gemaakt. Deze drie oorzaken worden omcirkeld. De oorzaken zonder stem worden geschrapt.
7. Vanuit de “top 3” oorzaken wordt gekeken wat de prioriteitsvolgorde is. De mogelijke oorzaak met de hoogste prioriteit, wordt als eerste nader onderzocht en aangepakt. Daarna volgen de tweede en de derde oorzaak.

Aanpassing door middel van het Ishikawa diagram

Het Ishikawa diagram is een uitstekende analysetool en hulpmiddel voor het oplossen van problemen, die in elke branche gebruikt kan worden. Omdat branches enorm van elkaar kunnen verschillen, is het heel goed mogelijk om de hoofdoorzaak categorieën uit te breiden of te veranderen.

Voor een technisch bedrijf zou het van toepassing kunnen zijn om de categorie “machine” uit te breiden met een categorie “IT”. Een reclamebureau kan eventueel de uitbreiding “creativiteit” opnemen. Zolang de oorzaken van problemen worden opgespoord, is het doel van het Ishikawa diagram bereikt.

Ishikawa diagram template

Breng oorzaken en gevolgen in kaart met het Ishikawa diagram template

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Hoe pas jij het Ishikawa diagram toe? Herken je de stappen voor een goede uitwerking van dit diagram? Wat zijn volgens jou andere succescriteria of factoren die daaraan kunnen bijdragen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Behnam, B. & Alvelos, H. (2011). Exploring the Potential of Quality Tools in Tire Retreading Industry: a Case Study. International Journal of Engineering Science and Technology (IJEST), 3(6), 5337- 5345.
   Ilie, G., & Ciocoiu, C. N. (2010). Application of Fishbone Diagram to Determine the Risk of an Event with Multiple Causes. Management Research and Practice, 2(1).
2. Gupta, K., Sleezer, C.M. & Russ‐Eft, D.F. (2007). A Practical Guide to Needs Assessment. Pfeiffer.
3. Ishikawa K. & Loftus J.H. (1990). Introduction to quality control. Tokyo, Japan: 3A Corporation.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2013). Ishikawa diagram. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/probleem-oplossen/ishikawa-diagram/

Gepubliceerd op: 19/07/2013 | Laatste update: 01/04/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/probleem-oplossen/ishikawa-diagram/”>Toolshero: Ishikawa diagram</a>

Article by:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.