Nationalisme: de betekenis en uitleg
Nationalisme: in dit artikel wordt het begrip nationalisme praktisch uitgelegd. Het artikel bevat de betekenis en kenmerken van nationalisme, voorbeelden in het dagelijks leven en de belangrijke verschillen tussen nationalisme en patriotisme. Volgens sommige experts is nationalisme in opkomst dankzij economische instabiliteit, vluchtelingencrises en zaken als pandemieën.
Wat is nationalisme? De betekenis en kenmerken
Nationalisme is een ideologie, beweging, idee en opvatting die stelt dat politiek binnen een land moet voortvloeien uit de natie als historisch gegroeide eenheid in sociaal en culturele zin. Dit gaat vaak gepaard met een idee van exceptionalisme, wat concreet betekent dat de nationale identiteit duidelijk gescheiden moet zijn van andere naties. Ook bevat nationalistisch sentiment een element van superioriteit.
Als nationale beweging heeft nationalisme vooral de volgende doelen:
- Het behartigen van de belangen van mensen in de natie
- Het verkrijgen en behouden van zelfbestuur over de staat
De beweging voor een groot deel gebaseerd op het idee dat elke natie zichzelf moet kunnen besturen, vrij van inmenging van buitenaf. De natie zelf is dus de enige juiste bron voor politieke macht. Het heeft verder als doel om een enkele nationale identiteit te bouwen en te behouden, gebaseerd op zaken als:
- Cultuur
- Geografische locatie
- Gedeelde taal
- Etniciteit
- Religie
- Tradities
Definitie van nationalisme
Nationalisme wordt gedefinieerd als een ‘politiek principe dat inhoudt dat de politieke en nationale eenheid congruent moeten zijn.’
Aan het woordje natie kunnen verschillende betekenissen worden gegeven. De betekenis van nationalisme kan daarom verschillende vormen aannemen. De belangrijkste soorten zijn etnisch en burgerlijk / economisch nationalisme. De verschillen worden in dit artikel verder toegelicht.
Karl Marx en Friedrich Engels verklaarden in Het Communistisch Manifest dat arbeiders geen eigen land hebben. Vladimir Lenin steunde verder het concept van zelfbeschikking. Stalin verklaarde dat een natie geen stam of ras is, maar een historisch gevormde gemeenschap van mensen. Een natie is geen kortstondig conglomeraat, maar een stabiele gemeenschap van mensen.
In de praktijk
Mensen die deze ideologie aanhangen worden nationalisten genoemd. Nationalisten willen graag onafhankelijk zijn van andere naties. Ze sluiten zich niet zonder meer aan bij mondiale organisaties en werken niet altijd zomaar samen met andere landen.
Veel nationalisten geloven dat hun gedeelde cultuur superieur is aan andere culturen. Hierin zijn zij verenigd met elkaar.
Intolerantie kan leiden tot de wens om het land te verlossen van mensen die anders zijn. In extreme vorm dat zoiets uitgroeien tot rassenhaat en uiteindelijk genocide.
Patriotisme en nationalisme
Nationalisme onderscheidt zich van patriotisme door het superioriteitsgevoel dat aanwezig is. Patriotisme betekent zoveel als trots zijn op het land waar je geboren bent en de bereidheid om dat land te verdedigen. Hoewel dit twee zeer verschillende begrippen zijn, worden de twee dikwijls door elkaar heen gebruikt. Dit kan in sommige gevallen leiden tot een beschadigde reputatie van personen doordat zij onterecht worden aangeduid als nationalisten, terwijl ze slechts trots zijn op hun eigen land.
Nationalisten uiten naast de verheerlijking van hun eigen cultuur ook vaak duidelijke arrogantie en militaire agressie. Veel geloven dat ze het recht hebben om andere landen en culturen te domineren omdat zij nou eenmaal superieur zijn.
Geschiedenis van nationalisme als beweging
Het nationalisme als beweging kreeg tractie aan het einde van de 18e eeuw, vooral door de Franse en de Amerikaanse Revolutie en de verspreiding van het idee en principe dat het volk zou moeten regeren.
Er bestaan drie mogelijk motieven voor het ontstaan en verspreiden voor de beweging.
De eerste daarvan wordt het primordialisme genoemd, of perennialisme. Dit begrip stelt dat nationalisme zich ontwikkelde naast het romantische tijdperk en dat er altijd naties zijn geweest. Deze opvatting werd later verworpen door geleerden die stellen dat naties gezien moeten worden als sociaal geconstrueerd en historisch contingent, ofwel toevallig.
De moderniseringstheorie stelt dat nationalisme is ontstaan als gevolg van moderniseringsprocessen zoals de industrialisatie. Deze theorie is de meest algemeen aanvaarde theorie als het gaat om het ontstaan van het nationalisme.
Deze constructivistische benadering stelt dat nationalisme is ontstaan als een gevolg van verschillende moderniseringsprocessen zoals het verstedelijken van naties en het grootschalig inzetten en beschikbaar maken van onderwijs.
Voorstanders van de moderniseringstheorie beschrijven naties als ingebeelde gemeenschappen en zien nationalisme als verzonnen traditie, waarin sentiment en collectieve identiteit sleutelaspecten zijn in solidariteit met politieke stromingen.
Een derde theorie over het ontstaan van nationalisme heet etno-symbolisme. Hier wordt de ideologie beschreven als een product van symbolen, tradities en mythen, zoals geassocieerd met de opvattingen van Anthony D. Smith.
Conservatisme en rechts-populisme
De morele waarden van nationalisme en de relatie tussen nationalisme en patriottisme zijn onderwerp van debat voor deskundigen. De stroming wordt vaak gecombineerd met diverse politieke doelen en ideologieën zoals het conservatisme en populisme. Ook socialisme kan erbij betrokken raken. Dan spreken we van links-nationalisme.
In de praktijk wordt deze ideologie vaak beoordeeld als positief of negatief, afhankelijk van de resultaten van de ideologie. Het is een kenmerk geweest van bewegingen voor vrijheid en culturele heropleving. Het moedigt daarnaast trots aan op nationale prestaties. Het is aan de andere kant ook gebruikt om raciale, religieuze en etnische verdeeldheid te legitimeren en democratische tradities te ondermijnen.
Een extreem voorbeeld is het radicaal nationalisme dat gezien werd ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, gekenmerkt door rassenhaat tijdens de holocaust.
Economisch nationalisme
Economisch nationalisme is een vorm op deze ideologie die prioriteit geeft aan binnenlandse bedrijven. Overheden doen er alles aan om deze bedrijven te verdedigen tegen multinationals die geprofiteerd hebben van hun globale successen. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld oud-president Donald Trump, die tarieven aankondigde op staal uit China.
Nu is het jouw beurt
Wat denk jij? Herken jij de uitleg over nationalisme? Zie jij deze ideologie om je heen in de maatschappij? Zie jij overeenkomsten met andere ideologieën? Hoe denk jij dat nationalisme zich ontwikkelt in de toekomst? Heb jij tips of opmerkingen? Of wil jij graag iets leren over een verwant onderwerp? Laat het weten in de opmerkingen of stuur ons een e-mail
Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.
Meer informatie
- Bonikowski, B. (2016). Nationalism in settled times. Annual Review of Sociology, 42(1), 427-449.
- Breuilly, J. (1993). Nationalism and the State. Manchester University Press.
- Brown, D. (2003). Contemporary nationalism. Routledge.
- Calhoun, C. (1993). Nationalism and ethnicity. Annual review of sociology, 211-239.
- Hutchinson, J., & Smith, A. D. (Eds.). (1994). Nationalism. Oxford readers.
Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2023). Nationalisme. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/sociologie/nationalisme/
Oorspronkelijke publicatiedatum: 10/01/2023 | Laatste update: 20/04/2023
Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/sociologie/nationalisme/”>Toolshero: Nationalisme</a>
Ben Janse
Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.
