Sociale leertheorie van Albert Bandura

Sociale leertheorie: in dit artikel wordt de sociale leertheorie, ontwikkeld door Albert Bandura praktisch uitgelegd. Naast wat deze theorie is, belicht dit artikel ook Operante conditionering, stappen in het gedragsveranderingsproces en een korte samenvatting. Na het lezen van dit artikel begrijp je de basis van de leertheorie. Veel plezier met lezen!

Wat is de sociale leertheorie?

De sociale leertheorie, ook bekend als sociaal cognitieve leertheorie is bedacht en ontwikkeld door de Canadese psycholoog Albert Bandura.

De basis van deze theorie laat zien dat een persoonlijkheid niet alleen uit waarneembaar gedrag bestaat, zoals traditionele psychologen beweren, maar dat cognitieve processen een cruciale rol spelen in het wijzigen of eigen maken van gedragspatronen.

Het doel van de sociale leertheorie is om duidelijk te maken dat een individu kan leren op verschillende manieren. Gebaseerd op zelfreflectie maken mensen keuzes, maar met name de omgeving waarin deze persoon zich bevindt heeft invloed op hoe iemand zich gedraagt en leert.

De lerende, de persoon die centraal staat in deze theorie, verwerkt verschillende impulsen op verschillende manieren.

Operante conditionering

Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten gedrag: respondent gedrag en operant gedrag. Respondent gedrag is een automatische reactie op een stimulus. Wanneer het netvlies van een persoon geconfronteerd wordt met fel licht, gaat de persoon knipperen.

Dit reflex is onvrijwillig en onwillekeurig. Operant gedrag (Operante conditionering) is daarentegen vrijwillig en gecontroleerd. Een persoon opereert in zijn omgeving en ontvangt feedback in de vorm van consequenties. Deze consequenties zorgen ervoor dat een persoon al dan niet zijn gedrag gaat aanpassen.

Vanaf het moment dat een persoon geboren wordt begint het ontwikkelingsmechanisme te werken dat observationeel leren genoemd wordt. In feite betekent dit dat mensen leren door te observeren wat anderen doen.

De reden voor iemand om gedrag te imiteren wordt aangeduid als observationele bekrachtiging: het zien van de gevolgen die een persoon ondervindt van de genomen actie.

Bijvoorbeeld: een leerling krijgt van zijn docent een compliment over de moeilijke berekeningen die hij gemaakt heeft. Zijn klasgenoot hoort dit compliment wat hem motiveert om ook de moeilijke opdrachten te leren.

Hetzelfde principe werkt ook andersom. Wanneer een leerling te laat in de les komt wordt hij vermaand om op tijd te komen, misschien zelfs wel gestraft.

Zijn medeleerlingen observeren dit en trekken voor zichzelf de conclusie dat het beter is om op tijd te komen. Deze vorm van observationele bekrachtiging werkt overigens niet in alle gevallen.

Bekrachtigers zijn vaak persoonlijk en kunnen veranderen met de ontwikkeling van de lerende. Een materiële bekrachtiging kan een tegenoverstelde werking hebben, de bron van intrinsieke motivatie kan verloren gaan (2-factor motivatietheorie van Herzberg).

Sociale leertheorie: stappen in het gedragsveranderingsproces

Een belangrijk onderdeel in het proces waar gedragsverandering in gang wordt gezet is het waarnemen van de consequenties dat bepaald gedrag met zich meebrengt.

Toch wordt niet al het gedrag nagevolgd. Gedrag kan alleen worden veranderd als een individu volledige controle heeft over een situatie en als hij bepaalde uitkomsten kan realiseren. Bandura noemt dit concept zelf effectiviteit.

Figuur 1 – Het model van sociale leertheorie (Bandura)

Een aantal factoren zorgt ervoor dat mensen gedrag imiteren van anderen. Albert Bandura ontwikkelde een model waarin dit duidelijk wordt. Het model is gepubliceerd in 1971 en weergegeven hierboven.

1. Aandacht

Het observeren van een model met status is een vereiste voor het aanpassen of imiteren van gedrag. Imitatie is niet mogelijk zonder dat de lerende zich kan spiegelen aan een model. Mede door sociale media is de hoeveelheid aandacht die gegeven wordt aan bepaalde rolmodellen exponentieel gestegen.

2. Retentie

De waarneming moet worden opgeslagen voordat deze gereproduceerd kan worden. Het gedrag kan geobserveerd zijn, maar dat betekent niet dat het automatisch is opgeslagen.

Sociaal leren doet de mens niet direct, dus het geheugen speelt een belangrijke rol in het proces.

3. Reproductie

Reproductie is het vermogen om opgeslagen herinneringen als gedrag uit te voeren. Veel gedragskenmerken worden op dagelijkse basis vastgelegd, maar niet alles wordt later gebruikt. In sommige gevallen limiteert de fysieke gesteldheid van de lerende het verlangen om gedrag te veranderen.

4. Motivatie

Het model waaraan gespiegeld wordt door de lerende heeft een status. Wanneer een model een grote status heeft is het aannemelijk dat zijn gedrag geïmiteerd wordt. Kinderen kijken bijvoorbeeld op tegen hun ouders en nemen daarom gedrag over na observatie.

Ook popsterren, bekende acteurs of andere invloedrijke personen kunnen als model worden gezien. Hieruit kan worden opgemaakt dat overeenkomsten tussen het model en de lerende de kans vergroot dat gedrag geïmiteerd gaat worden.

Over het algemeen wordt gedrag dat bekrachtigd wordt geïmiteerd. Het is echter noodzaak dat de bekrachtiging niet puur materialistisch is. De lerende moet ook intrinsiek gemotiveerd zijn om het model te volgen.

Figuur 2 – stappen voor gedragsverandering vanuit de social leertheorie (Bandura)

Sociale leertheorie, de conclusie

Het aanpassen aan de omgeving begint al op zeer jonge leeftijd. Door te observeren kan gedrag aangepast of aangeleerd worden. Door het analyseren van de consequenties dat bepaald gedrag met zich meebrengt, wordt er al dan niet een proces in gang gezet dat het gedrag kan veranderen.

Tegen rolmodellen met een hoge status wordt vaak opgekeken.

Dit is een van de factoren die spelen in het kopiëren van gedrag. Albert Bandura laat met zijn sociale leertheorie zien dat goed voorbeeld goed doet volgen, maar ook andersom.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij bepaald gedrag dat je hebt overgenomen of aangepast nadat je observeerde hoe iemand anders dit deed? Zie jij andere mensen gedrag imiteren van rolmodellen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Bandura, A. (1962). Social learning through imitation. In M. Jones (Ed.), Nebraska symposium on motivation. Lincoln, NE: University of Nebraska Press.
2. Bandura, A. (1971). Social learning theory. Morristown.
3. Kirsch, I. et. al, (2004). The role of cognition in classical and operante conditionering.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2018). Sociale leertheorie (Bandura). Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/psychologie/sociale-leertheorie/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 12/06/2018 | Laatste update: 04/01/2024

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/psychologie/sociale-leertheorie/”>Toolshero: Sociale leertheorie (Bandura)</a>

Artikel door:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.