Archetypen van Jung: betekenis en voorbeelden

Archetypen van Jung: in dit artikel worden de Archetypen van Jung, ontwikkeld door Carl Jung praktisch uitgelegd. Het artikel begint met een algemene betekenis van de Archetypen van Jung. Daarna vind je een beschrijving van de 5 basistypen archetypen, overige archetypen en hoe je deze theorie toe kan passen in de praktijk. Veel leesplezier!

Wat zijn de Archetypen van Jung?

Het was de Zwitserse psychiater en psycholoog Carl Gustav Jung die in het begin van de 20e eeuw voor het eerst archetypen toepaste binnen de analytische psychologie.

In dit psychologisch kader zijn archetypen onbewuste, universele ideeënpatronen. Het woord ‘archetype’ is afkomstig van het oud-Griekse woord ‘archen’ wat ‘basis’ betekent en verwijst naar een oer-model.

Archetypen komen veelvuldig voor in onder andere mythologische verhalen, sagen, sprookjes en volksvertellingen over de hele wereld.

Archetypen van Jung : collectief bewustzijn

In het collectieve bewustzijn van het menselijk brein bevinden zich volgens Jung de archetypen. Het gaat om instinctieve herinneringsbeelden aan personen, die een herkenbaar gedrag vertonen wat door anderen direct herkend wordt.

Volgens Jung zijn archetypen al vanaf de geboorte aanwezig in de menselijke geest. Het bekendste voorbeeld is de vrouw die een kind krijgt.

Volgens hem is dit een situatie waarin het archetype ‘moeder’ wordt aangewakkerd en z’n rol inneemt, waardoor de vrouw instinctief haar baby zal gaan verzorgen en zich over hem zal ontfermen. Archetypen liggen vast in het onderbewustzijn, maar komen zichtbaar tot uiting in gedrag.

Archetypen van Jung en automatisch gedrag

Volgens Carl Jung zijn archetypen bij de mens te vergelijken met het instinct van dieren; ook dat zet aan tot automatisch gedrag.

Bij archetypen worden mensen aangezet tot automatische gedachten- en gevoelspatronen. De moeder-kind verhouding is daar een goed voorbeeld van. Het gedrag van beide archetypen ‘moeder’ en ‘kind’ draagt de mensheid al heel lang mee, omdat het een onderdeel is van ons bestaan.

Archetypen kunnen gezien worden als mallen, die pas tot leven worden gewekt op het moment dat ze worden opgeroepen. Situaties, plaatsen, gebeurtenissen, het zien van films, geuren enzovoorts kunnen de aanleiding zijn om het archetype op te roepen.

Archetypische projectie

Het archetype dat op een individu geprojecteerd wordt (denk aan de hoofdfiguur van een avonturenfilm), geeft aan dit individu een bovennatuurlijke glans die betoverend werkt.

Dat zorgt ervoor dat mensen gestuurd worden door deze archetypische projectie, waardoor zij niet meer in staat zijn om anders naar het individu te kijken dat zij aan een archetype koppelen.

Zo zal de held uit de eerdergenoemde film niet meer als een verliezer gezien kunnen worden. Archetypische projectie kan daardoor leiden tot een vernietigend charisma van bijvoorbeeld bepaalde leiders.

Hun volgers zien maar één ding en zijn niet meer in staat op een objectieve wijze naar de persoon in kwestie te kijken.

Archetypen van Jung: 5 basis archetypen

Een groep herinneringen dat met een archetype is verbonden, noemt Jung een ‘complex’, waarvan het Oedipuscomplex ofwel het Moedercomplex de bekendste is. Er zijn wel meer dan 100 archetypen te onderscheiden, waarvan hieronder de vijf bekendste basis archetypen zijn:

De Persona

Dit archetype is de mens, die zich aan de buitenwereld toont. Dat komt lang niet overeen met wie hij daadwerkelijk is. De Persona is een sociaal masker; mensen maken een goede indruk naar de buitenwereld toe.

De Schaduw

Dit archetype staat voor de duistere kant van ieders brein en is gericht om behoeften direct te bevredigen.

De Anima

Dit archetype weerspiegelt het vrouwelijk deel van de psyche. Zowel mannen als vrouwen bezitten dit deel, maar bij mannen vormt het een onbewuste tegenpool.

De Animus

Dit is het mannelijke deel van de psyche, dat ook bij zowel mannen als vrouwen aanwezig is. Juist bij vrouwen geldt het als een onbewuste tegenpool.

Het Zelf

Dit archetype laat de authentieke zelf zien, de totale persoonlijkheid van iemand die ervoor zorgt dat iemand zichzelf kan ontwikkelen.

Andere Archetypes van Jung

Daarnaast zijn er nog een aantal archetypen te onderscheiden, die vooral herkenbaar zijn uit de mythologie, volksvertellingen en sprookjeswereld. Ook auteurs en filmregisseurs hebben veelvuldig gebruik gemaakt van onderstaande archetypen:

Het kind

Altijd jong en onbedorven. Denk aan Suske en Wiske en Harry Potter.

De held

De held verliest nooit en weet overal een oplossing voor. Denk aan de mythologische halfgoden Herakles en Theseus, maar ook aan Spiderman en Superman.

De grote moeder

De beschermende goede moeder, die veel (genezende) kracht bezit. Denk aan moeder aarde Gaia, Maria en de mythologische godinnen Hera en Demeter.

De wijze oude man

Dit is de filosoof en onderzoeker die veel weet en anderen ondersteunt en hen dingen leert. Denk aan Perkamentus uit de Harry Potter films/boeken, Gandalf uit de Ban van de Ring en Sinterklaas en de Kerstman.

De oplichter

De oplichter is onbetrouwbaar en zeer sluw. Hij voert plannen uit voor eigen gewin. Denk aan Reinaert de Vos en Robin Hood, hoewel deze laatste een dubbelfunctie heeft van held en oplichter tegelijk.

De jongeling

Dit is de onbedorven jonge man, die zeer verfijnd is, van kunst houdt en zeer gevoelig is. Denk aan de mythologische Apollo en aan Peter Pan.

De schone maagd

Dit is de onbedorven jonge vrouw, puur en de goedheid zelve. Een voorbeeld voor anderen. Denk aan Doornroosje en Assepoester.

Archetypen van Jung toepassing

Jung’s archetypen zijn veel buiten de psychologie toegepast zoals in literatuur, kunst en zelfs in reclame. Een merk kan sterker worden neergezet door gebruik te maken van de archetypen van Jung in de reclame-uiting. Deze psychologische oer-modellen leggen patronen en symbolen vast, die voorkomen in het onderbewuste.

Door dit in reclame toe te passen, kan een organisatie zonder woorden toch een ziel in een merk leggen. Een merk wordt veelal gekocht omdat het iets groters vertegenwoordigt, waar men onbewust deel van wil uitmaken. Grote succesvolle merken staan ergens voor en stralen symboliek uit.

Apple, Coca-Cola en Ikea zijn daar goede voorbeelden van. Apple zoekt het avontuur, Coca-Cola staat voor vrijheid en Ikea doelt op de ‘gewone man’. Het gebruikt van een archetype geeft organisaties en hun merk een psychologische toevoeging, waardoor het merk geloofwaardiger wordt.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Wat is jouw ervaring met de archetypen van Jung? Herken je de praktische uitleg hierboven of heb je toevoegingen? Wat zijn je succesfactoren voor een goede zelfanalyse of een Jung’s archetypen test?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Aurelio, J. M. (1995). Using Jungian archetypes to explore deeper levels of organizational culture: Facing your organization’s psyche. Journal of Management Inquiry, 4(4), 347-368.
2. Jung, C. G. (2014). The archetypes and the collective unconscious. Routledge.
3. Robertson, R. (2016). Jungian archetypes: Jung, Gödel, and the history of archetypes. Open Road Media.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2018). Archetypen van Jung. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/psychologie/archetypen-jung/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 14/07/2018 | Laatste update: 31/01/2024

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/psychologie/archetypen-jung/”>Toolshero: Archetypen van Jung</a>

Artikel door:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.