Selectief luisteren: de uitleg

Selectief luisteren: in dit artikel wordt selectief luisteren praktisch uitgelegd. Naast wat het is, belicht dit artikel een voorbeeld, hoe het werkt bij kinderen en volwassen, de hersenactiviteit, antwoord op de vraag: Is selectief luisteren een afwijking of stoornis?, hoe je jezelf kan verbeteren en een korte samenvatting. Veel leesplezier!

Wat is selectief luisteren?

Veel mensen kennen het concept van selectief luisteren met betrekking tot mensen die alleen horen wat ze willen horen. Een ‘selectief gehoor’ wordt vaak voor de grap aangehaald, maar het is een concept dat nog maar recent volledig door onderzoekers begrepen wordt.

Over deze vorm van luisteren wordt in onderzoeken gesproken als selectieve auditieve aandacht, maar deze luisterstijl staat ook wel bekend als selectief horen of selectief luisteren.

Wanneer mensen selectief luisteren gebruiken, wordt al het geluid door het menselijk auditief systeem opgenomen, maar wordt slechts een gedeelte door het brein verwerkt. De auditieve aandacht wordt doorgaans slechts gericht op hetgeen waar mensen oprecht geïnteresseerd in zijn. Het is daarom geen fysiologisch concept, maar puur het vermogen van mensen om geluiden en ruis te blokkeren.

definitie

Selectief horen is in het dagelijkse leven het vermogen van een persoon om iets niet te horen, of juist te luisteren naar een enkel persoon in een drukke of luide omgeving. In het laatste geval gaat het om selective auditory attention, of het cocktailparty-effect.

Selective auditory attention wordt door onderzoekers Krans, Isbell, Giuliano en Neville gedefinieerd als het vermogen om bepaalde stimuli te erkennen en tegelijkertijd andere stimuli te negeren.

Selectief luisteren voorbeeld

Een voorbeeld dat wordt gegeven in het voorheen genoemde onderzoek, gaat over een leerling die zich concentreert op de leraar en de geluiden van zijn klasgenoten negeert in een rumoerig klaslokaal.

Bovenstaande is een voorbeeld van een bottleneck-blokkade. Dit houdt in dat de informatie niet tegelijkertijd kan worden verwerkt met ruis. Daarom gaat slechts een klein gedeelte door voor verwerking in het brein. Het brein is niet in staat om alle stimuli te verwerken, waardoor alleen de meest relevante en belangrijke informatie grondig wordt verwerkt door het brein.

Verschillende modellen doorgronden en theoretiseren dit proces, zoals het vroege selectiemodel, het late selectiemodel en het verzwakkingsmodel.

Selectief luisteren kenmerkt zich door het volgende:

• Multitasking: aan het luisteren wordt dan minder aandacht gegeven.
• Skimmen: bepalen welke info gebruikt wordt en welke genegeerd wordt.
• Prioriteiten stellen.
• Samenvatten.

Selectief gehoor bij kinderen en volwassenen

In aanvulling op het voorbeeld hierboven worden vaak kleine kinderen gebruikt in voorbeelden van situaties waarin selectief gehoor optreedt.

Kleine kinderen lijken soms slechts zinnen te begrijpen wanneer er ‘ijs’ of ‘snoep’ in voorkomt. Dit heeft niks te maken met gehoorscherpte, het gebeurt vanwege het brein die prioriteit geeft aan verschillende geluiden. Mannen krijgen vaak de beschuldiging van selectief gehoor naar hun hoofd, maar vrouwen lijken er niet minder last van te hebben.

In een volwassen leven is selectief gehoor onmisbaar. Meerdere geluiden overspoelen bijna elke dag. Het nieuws staat aan, de vogels fluiten, de autoweg maakt geluid, de koffiepot borrelt, de wc wordt doorgetrokken en de douche wordt in de gaten gehouden om te zorgen dat de kinderen op tijd naar school gaan.

Ondanks dit alles, hoor je toch de melding op de radio van de file die ontstaan is op weg naar het werk.

Hersenactiviteit

Uit verschillende onderzoeken, uitgevoerd in 2008 en 2012, blijkt dat de geluiden die door de hersenen worden verwerkt, niet alle geluiden uit de buitenwereld weerspiegelen. Hierdoor werd met concrete data het auditieve selectieve systeem blootgelegd. Onderzoekers ontdekten ook dat zij konden voorspellen welke geluiden door deelnemers in hun onderzoek zouden worden genegeerd.

Met behulp van datasets en decoderingstechnieken reconstrueerden de onderzoekers wat deelnemers hoorden. De patronen wezen uit dat deelnemers hun aandacht alleen schonken aan hetgeen waar zij op moesten focussen.

Is selectief luisteren een afwijking of stoornis?

De definitie selectief luisteren zoals deze in dit artikel wordt besproken, heeft geen overeenkomsten met een medische diagnose. Van selectief luisteren, of selectief gehoor is niet bekend dat het een fysiologische of psychologische oorzaak heeft.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vermeldt op hun website dat een gehoorstoornis alleen optreedt wanneer er sprake is van volledig gehoorverlies in het auditieve systeem. Technisch gezien is selectief geen doofheid, maar vooral selectiviteit van een persoon om aandacht te geven aan een bepaalde bron van auditieve input.

Selectief luisteren moet daarom niet verward worden met een fysiologische stoornis. Selectieve auditieve aandacht is een normaal proces dat optreedt in de hersenen.

Er kunnen wel afwijkingen zijn die verband houden met dit concept, zoals hyperactieve aandachtsstoornissen, posttraumatische stressstoornissen, schizofrenie, selectief mutisme en andere verwerkingsstoornissen.

Selectief luisteren en psychologie

Psychologen leggen selectief luisteren, of het cocktailparty-effect uit als een indrukwekkend en ondergewaardeerd vermogen om de aandacht te focussen op slechts 1 stem uit een menigte.

Een vroeg onderzoek werd uitgevoerd door cognitieve wetenschapper Colin Cherry. Hij gebruikte een eenvoudige methode waarin hij twee verschillende berichten tegelijkertijd afspeelde aan mensen, onder verschillende omstandigheden. Hij ontdekte hoe goed de mens in staat is om te filteren wat gehoord wordt en hoe de mens daarom het cocktailparty-probleem overwint.

Hoe kan je jezelf verbeteren in selectief luisteren

Selectief luisteren is zoals besproken dus zeer handig en het overkomt iedereen weleens. Dat is eerder een zegen dan een vloek. Toch zoeken sommige mensen een behandeling voor selectief luisteren.

Zij ervaren het dan soms als een probleem. Het is in veel gevallen aan te raden om te werken aan luistervaardigheden. Er is een aantal dingen dat u kunt doen om deze vaardigheden te verbeteren. Voorbeelden zijn:

Opletten

Wanneer u met iemand in gesprek bent, probeer dan alleen te luisteren naar wat zij zeggen. Probeer zoveel mogelijk visuele signalen op te vangen die zij laten zien door middel van hun lichaamstaal of gezichtsuitdrukkingen.

Samenvatten

Probeer zo vaak mogelijk om aan het einde van een goed gesprek de belangrijkste punten kort samen te vatten. Hiermee laat u zien dat u goed geluisterd heeft naar de ander en het biedt de mogelijkheid om onduidelijke zaken op te helderen.

Vooroordelen vermijden

Dit is makkelijker gezegd dan gedaan, maar probeer je bewust te zijn van vooroordelen en oordelen over mensen waar je mee praat. Vooroordelen zijn van invloed op de manier waarop het brein een gesprek verwerkt. Denk hier dus aan.

Vragen stellen

Stel de gesprekspartner waarmee je in gesprek bent vragen als er iets is wat onduidelijk is. Ook dit laat zien dat je het gesprek serieus neemt.

Bovendien is een paar seconden nemen om iets op te helderen vaak minder intensief dan een misverstand ophelderen op een later moment.

Samenvatting

Selectief luisteren verwijst naar het vermogen van mensen om alleen te horen waar ze op focussen. Dit wordt ook wel selective auditory attention genoemd, of simpelweg het cocktailparty-effect. Een andere vergelijking dikwijls wordt getrokken is een markeerstift. Studenten markeren de belangrijkste stukjes informatie in een leerboek, en negeren op die manier dus de rest van de informatie. Dit zorgt ervoor dat zij niet afgeleid worden door overtollige informatie.

Selectief luisteren is geen medische afwijking en is in de meeste situaties vooral een zegen. Selectiviteit in welke informatie door het brein verwerkt moet worden zorgt ervoor dat de mens niet teveel prikkels krijgt te verwerken.

Toch kan het voorkomen dat mensen te vaak niet opletten, of teveel selectief luisteren toepassen. In dat geval is het raadzaam om de luistervaardigheden te verbeteren. Tips hiervoor zijn: opletten, samenvatten, vooroordelen vermijden en vragen stellen.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg over selectief luisteren? Pas jij selectief luisteren vaak toe in het dagelijkse leven? Denk jij dat het mogelijk is om selectief gehoor te trainen? Welke andere types van luisteren pas jij vaak toe? Heb jij tips of opmerkingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Brown, G. (2008). Selective listening. System, 36(1), 10-21.
2. Treisman, A. M. (1960). Contextual cues in selective listening. Quarterly Journal of Experimental Psychology, 12(4), 242-248.
3. Treisman, A. M. (1964). The effect of irrelevant material on the efficiency of selective listening. The American Journal of Psychology, 77(4), 533-546.
4. Maccoby, E. E., & Konrad, K. W. (1966). Age trends in selective listening. Journal of experimental child psychology, 3(2), 113-122.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2022). Selectief luisteren. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/selectief-luisteren/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 03/01/2022 | Laatste update: 23/08/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/selectief-luisteren/”>Toolshero: Selectief luisteren</a>

Article by:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.