Cultivatietheorie (Gerbner)

Cultivatietheorie: in dit artikel wordt de cultivatietheorie van George Gerbner en Larry Gross praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige communicatie gerelateerde theorie.

Wat is de cultivatietheorie? De betekenis

De cultivatietheorie onderzoekt het effect van televisie kijken op de mens, op de lange termijn. Deze theorie werd bedacht in 1976 door de van Hongaarse afkomst, Amerikaanse professor in communicatie George Gerbner en de Amerikaanse scenarioschrijver Larry Gross.

Al eerder startte George Gerbner het project ‘Culturele Indicatoren’ om te onderzoeken of het kijken naar televisie de ideeën en visie van televisiekijkers over de maatschappij zou beïnvloeden en hoe dit tot uiting kwam.

Zijn cultivatietheorie richt zich op media-effecten en veronderstelt dat hoe mee tijd mensen besteden aan televisiekijken, hoe groter de kans is dat ze de sociale werkelijkheid zoals die op televisie wordt verbeeld, gaan geloven. Vanuit deze gedachte wordt de menselijke perceptie en interpretatie van de wereld beïnvloed en door beelden en ideologieën van populaire televisieprogramma’s verspreid.

Daarnaast is de cultivatietheorie een positivistische theorie. Het gaat uit van het bestaan van een objectieve realiteit en biedt waarde-neutraal onderzoek.

Cultivatietheorie en perceptie

De beelden en ideologische boodschap die via populaire televisiemedia worden uitgezonden, hebben volgens George Gerbner een grote invloed op perceptie van de echte wereld. Televisie vormt een concept van sociale werkelijkheid, waardoor de menselijke perceptie verandert op de echte werkelijkheid.

De cultivatietheorie suggereert dat televisie verantwoordelijk is voor het vormgeven en / of cultiveren van opvattingen en percepties bij de televisiekijker. Massale televisieblootstelling vormt in de loop van de tijd bij televisiekijkers een subtiele verandering in hun perceptie van de werkelijkheid. Deze invloed gaat zo ver dat hun wereldbeeld en waarnemingen afgespiegeld zijn van wat zij herhaaldelijk zien en horen op televisie.

Televisie levert daarmee een onafhankelijke bijdrage aan de manier waarop mensen de sociale werkelijkheid waarnemen. George Gerbner geeft aan dat massamedia attitudes en waarden cultiveren die al in een cultuur aanwezig zijn; de media zorgen voor een verbindende factor en handhaven en propageren deze waarden onder leden van een bepaalde cultuur.

Twee soorten televisiekijkers

De cultivatietheorie bewijst dat het kijken naar televisie individuen in hun ideeën, overtuigingen en veronderstellingen beïnvloedt. Dat wat op televisie getoond wordt, vertaalt de televisiekijker naar consistente of universele waarden van de maatschappij.

De theorie geeft aan dat hoe meer iemand televisie kijkt, hoe groter de kans aanwezig is dat hij wordt beïnvloed. Dit in tegenstelling tot anderen, die minder televisie kijken. Zodoende dat er onderscheid wordt gemaakt tussen twee groepen televisiekijkers; de zware kijkers en de lichte kijkers.

Zware kijkers

De focus binnen de cultivatietheorie ligt op de zware kijkers. Mensen die veel televisie kijken, worden meer beïnvloed door de manier waarop de wereld wordt omlijst door televisieprogramma’s dan door individuen die minder kijken. Dit betreft vooral onderwerpen waarvan de kijker weinig ervaring uit de eerste hand heeft.

Daarnaast laat de zware kijker zich ook leiden door televisieprogramma’s die zijn mening bevestigen. Iemand die zich erg verzet tegen migranten en vluchtelingen, hier negatieve ideeën over heeft en van mening is dat dit tot werkeloosheid leidt, criminaliteit en andere ellende, zoekt op televisie naar programma’s die dat beeld bevestigen. Daardoor krijgt hij sterk het gevoel van ‘zie je wel, ik heb gelijk’ en neemt hij niet meer de moeite om ook andere programma’s te bekijken die het tegendeel bewijzen.

Lichte kijkers

Lichte kijkers daarentegen staan meer open voor uiteenlopende informatiebronnen dan zware kijkers. Zij beperken zich niet alleen tot televisieprogramma’s, maar zijn ook geneigd om verschillende kranten, blogs en andere media tot zich te nemen.

Vanuit deze opinie zijn zij beter in staat om hun meningen en perceptie van de maatschappij bij te stellen dan zware kijkers. De zware kijker is zeer ontvankelijk van resonantie; hoe meer hij van hetzelfde treft op televisie, hoe meer hij beïnvloed wordt in zijn meningen en veronderstellingen. Een zogenoemde dubbele dosis van berichtgeving op de televisie zal het cultivatie-effect alleen maar versterken.

‘Gemene wereld’ syndroom

Het blijkt dat zware kijkers angstiger door het leven gaan dan de lichte kijkers. Dit wordt ook wel het ‘mean world syndrome’ oftewel het ‘gemene wereld’ syndroom genoemd. De cultivatietheorie stelt dat media over het algemeen een beeld van de wereld schept, dat de werkelijkheid niet volledig weerspiegelt.

Heel vaak laten televisiebeelden een overdrijving, fantasie of eenzijdig beeld van de werkelijkheid zien. De knappe en goed getrainde vrouwen en mannen zonder rimpels, de uitvergrote misdaden, het gruwelijk geweld en het uitbundig seksleven van anderen buitelt in sneltreinvaart over de kijker heen.

Het lijkt of alles wat op televisie getoond wordt de norm is. Daardoor zien kijkers een uitvergrote en vervormde wereld vanuit dit televisieperspectief, dat niet volledig overeenkomt met de actualiteit. Uit onderzoek is gebleken dat de zware kijker een hoger risico heeft om depressief en eenzaam te zijn. Ook hebben zij eerder het gevoel van vervreemding en hebben zij meer wantrouwen ten opzichte van de maatschappij.

In een onderzoek werden er gedurende een testperiode van zes maanden aan een groep studenten alleen maar actieprogramma’s getoond. Na deze periode waren zij eerder geneigd te geloven dat de wereld een zeer gevaarlijke plaats was om te leven. Ook achtten zij de kans groot, persoonlijk betrokken te raken bij een geweldsincident. Dit in tegenstelling tot de controlegroep die ook uit studenten bestond.

In dezelfde testperiode van zes maanden keken zij voornamelijk naar niet-actieprogramma’s. Hun wereldbeeld was daarna het tegenovergestelde van de eerste groep en zij hadden geen negatieve perceptie van de maatschappij en hadden geen angst om met een geweldsincident in aanraking te komen.
Ook blijkt uit onderzoek dat zware kijkers sneller geneigd zijn om vragen te beantwoorden. Hun antwoorden komen overeenkomen met de berichten of afbeeldingen die het meest voorkwamen of herhaald werden op televisie.

Cultivatietheorie versus geweld

Daarnaast is de cultivatietheorie gebruikt om het verband tussen geweld en televisie aan te tonen. Onder andere is de theorie gebruikt om uit te leggen, dat kinderen gewelddadige trekjes vertonen nadat zij veel gewelddadige cartoons bekijken. De herhaalde blootstelling aan geweld op televisie versterkt de bestaande overtuigingen dat de wereld een gevaarlijke en onveilige plaats is. Ook versterkt het de perceptie, dat gewelddadigheid een natuurlijk antwoord zou zijn op conflictsituaties.

Door de jaren heen biedt televisie een keuze en overvloed aan ideeën, opvattingen en overtuigen betreffende een grote verscheidenheid aan sociale en culturele dynamieken. Dat leidt tot een vastomlijnd beeld dat onder ander zware kijkers krijgen voorgeschoteld.

Zij worden daardoor snel beïnvloed en absorberen alles wat zij zien en gebruiken het om door het ‘echte’ leven te navigeren. Deze constante blootstelling cultiveert specifieke waarden, overtuigingen, attitudes en verlangens in de mens en met name de zware kijker.

Het vormt zijn perceptie van de wereld en het beïnvloedt uiteindelijk hoe zij anderen waarnemen. Het denkproces en gedrag van mensen wordt daardoor gestuurd door hetgeen zij zien. Vandaag de dag vertrouwen kijkers meer en meer op hetgeen zij op televisie, maar ook op social media zien.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Wat zijn jouw ervaringen met de cultivatietheorie? Herken je de praktische uitleg of heb je meer toevoegingen? Wat voor soort televisiekijker ben jij?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Gerbner, G., Gross, L., Morgan, M., & Signorielli, N. (1986). Living with television: The dynamics of the cultivation process. Perspectives on media effects, 1986, 17-40.
2. Potter, W. J. (2014). A critical analysis of cultivation theory. Journal of communication, 64(6), 1015-1036.
3. Shanahan, J., & Morgan, M. (1999). Television and its viewers: Cultivation theory and research. Cambridge university press.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2019). Cultivatietheorie. Retrieved [insert date] from toolshero: https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/cultivatietheorie/

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/cultivatietheorie/>toolshero: Cultivatietheorie</a>

Published on: 10/05/2019 | Last update: 27/01/2022

Article by:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.