Theory of Mind (ToM): de uitleg

Theory of Mind (ToM): in dit artikel wordt de Theory of Mind (ToM) praktisch uitgelegd. Het artikel bevat de betekenis van deze term, informatie over de oorsprong en ontwikkeling van de theorie, de relatie met autisme de vijf fasen van deze theorie, de nodige kritiek en de toepassing binnen praktische toepassingen in diverse domeinen. Na het lezen begrijp je de basisgedachte achter deze psychologische en filosofische theorie. Veel leesplezier!

Wat is de Theory of Mind?

De Theory of Mind is een concept uit de psychologie, psychiatrie en de filosofie van de geest.

Theory of Mind: de betekenis

Theory of Mind richt zich op het begrijpen van het perspectief en de innerlijke belevingswereld van mensen. Dat betekent dat het verwijst verder naar het vermogen om de mentale toestanden van mensen toe te schrijven aan hunzelf en anderen, zoals overtuigingen, verlangens, intenties en emoties.

De theorie erkent dat deze toestanden kunnen verschillen van persoon tot persoon. Het ontwikkelen van een Theory of Mind is een essentiële voorwaarde voor het ontwikkelen van empathie en een succesvolle sociale interactie of relatie.

Oorsprong van de Theory of Mind

De Theory of Mind (ToM) bestrijkt verschillende disciplines, zoals psychologie en psychiatrie. Het doel van de theorie is om de mechanismen bloot te leggen die ten grondslag liggen aan het begrip van de menselijke geest en de implicaties daarvan voor menselijk gedrag.

Iedereen ontwikkelt een eigen ToM. Vaak gebeurt dat in de vroege kindertijd, tijdens de peuter- en kleuterjaren (2 tot 3 jaar oud).

Op deze leeftijd beginnen kinderen hun eigen emoties en gedachten te herkennen en kunnen ze deze benoemen. Door deze zelfbewustwording, verwerven ze geleidelijk het vermogen om deze gevoelens bij anderen te herkennen en benoemen. Ook leren ze in deze fase om te gaan met verkeerde overtuigingen, waarbij ze een begrip ontwikkelen van onjuistheden en bedrog: ze leren anderen voor de gek te houden.

Deze ToM speelt een cruciale rol bij alledaagse sociale interacties tussen individuen. Door de mentale toestanden van anderen te analyseren, beoordelen en interpreteren, kunnen mensen hun gedrag beter plaatsen. Het vakgebied van de ontwikkelingspsychologie heeft aanzienlijke bijdragen geleverd aan het begrijpen van de ToM onder kinderen.

Theory of Mind en de False belief task

Dit werd gedaan met behulp van methoden als de ‘false belief task’. Deze taak omvat een scenario, waarbij een personage, zoals bijvoorbeeld Sally, een object in een mand plaatst en vervolgens de kamer verlaat. Een ander personage, zoals Anne, verplaatst het object vervolgens naar een andere locatie terwijl Sally afwezig is.

Wanneer Sally terugkeert, kunnen kinderen met een ontwikkelde theory of mind afleiden dat Sally zal geloven dat het object nog steeds op de oorspronkelijke plek is, ondanks hun kennis van de verplaatsing van het object. Deze vaardigheid om de overtuigingen van anderen te herkennen en begrijpen is de kern van de theory of mind. Het ontwikkelen van deze theorie is een grote mijlpaal geweest in de studie van cognitieve ontwikkeling.

Theory of Mind en autisme

De Theory of Mind (ToM) is een veelvoorkomend kenmerk van ontwikkelende jongens en meisjes. Toch worden er geregeld beperkingen waargenomen in de ontwikkeling ervan. Dat gebeurt vooral bij jongeren met een vorm van een autisme.

Jongens en meisjes met autisme kunne moeite hebben met het beschrijven van mentale toestanden aan zichzelf en anderen. Dat leidt tot afwijkingen in sociale interacties en empathie in vergelijking met mensen die deze stoornis niet hebben.

Simon Baron-Cohen, een gerespecteerde onderzoeker, heeft hier uitgebreid onderzoek naar gedaan. Simon Baron-Cohen benadrukt de verschillen in hun cognitieve processen.

Neurologische aspecten van de ToM

Die verschillen kwamen aan het licht door het toepassen van methoden zoals neuroimaging. Deze onderzoeken tonen de specifieke hersengebieden aan die betrokken zijn bij de ToM, zoals de mediale prefrontale cortex (mPFC) en de posterior superior temporale sulcus (pSTS).

Ook letsel en andere beperkingen in deze gebieden kunnen leiden tot moeilijkheden bij het ontwikkelen van een ToM.

Theory of mind onder dieren

De Theory of Mind (ToM) is niet alleen van toepassing op de mens. Ook andere dieren ontwikkelen de mogelijkheid tot het begrijpen van de mentale toestanden van andere dieren.

Zo hebben studies met orang-oetans en chimpansees laten zien dat ze het verschil begrijpen tussen accidentele en opzettelijke handelingen. Dat wijst op een vorm van ToM onder dieren.

Fasen in het ontwikkelen van de theory of mind

Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat kinderen over het algemeen vijf verschillende fasen doorlopen bij het ontwikkelen van de theory of mind. Deze worden hieronder kort beschreven.

Fase 1: begrip dat mensen verschillende verlangens kunnen hebben

Tijdens deze eerste fasen beginnen kinderen de redenen te begrijpen waarom andere mensen soms iets willen. Deze verlangens kunnen verschillen van persoon tot persoon. Ze ontwikkelen het besef dat niet iedereen hetzelfde wil als zijzelf.

Een voorbeeld hiervan is een kind dat graag buiten speelt die zich realiseert dat zijn of haar vriendje liever binnen speelt.

Fase 2: begrip dat mensen verschillende overtuigingen kunnen hebben

In deze fase beginnen kinderen te begrijpen dat verschillende mensen verschillende overtuigingen kunnen hebben over dezelfde situatie of gebeurtenis. Ze realiseren zich dat sommige mensen iets kunnen geloven dat niet overeenkomt met de werkelijkheid.

Een kind kan bijvoorbeeld begrijpen dat zijn of haar vriendje denkt dat er snoep in een doosje in de kast zit, terwijl het kind weet dat er alleen speelgoed in zit.

Fase 3: begrip dat mensen beperkte kennis kunnen hebben

In deze fase leren kinderen dat mensen niet altijd de informatie hebben waar zij over beschikken. Ze leren dat sommige mensen dus iets kunnen geloven op basis van beperkte kennis.

Een kind kan begrijpen dat een ander kind niet weet welk cadeau er in een gesloten verpakking zit, omdat hij of zij keek toen het cadeau in de doos werd gestopt en de ander niet.

Fase 4: begrip dat mensen valse overtuigingen kunnen hebben

In deze fase leren kinderen dat sommige mensen valse overtuigingen kunnen hebben over de wereld om hen heen. Ze begrijpen dat iemand iets kan geloven wat niet overeenkomt met de werkelijkheid, zelfs als ze zelf weten dat het niet waar is.

Een kind kan bijvoorbeeld begrijpen dat een personage in een boek denkt dat er een monster onder het bed ligt, terwijl het kind weet dat er helemaal geen monster is.

Fase 5: begrip dat mensen hun emoties kunnen verbergen

In deze fase leren kinderen dat sommige mensen hun emoties verborgen houden en dat ze zich anders voelen dan hoe ze zich gedragen. Ze begrijpen dat iemand blij kan doen, maar eigenlijk verdrietig is.
Een kind kan zo begrijpen dat een vriendje verdrietig is, ook al lacht hij en doet alsof er niks aan de hand is.

Verschillende ontwikkelingssnelheden

Het is belangrijk om te vermelden dat de ontwikkeling van de theory of mind niet altijd lineair is. Sommige kinderen kunnen moeite hebben met het begrijpen van sociale toestanden.

Algemeen wordt aangenomen dat kinderen vanaf 4 jaar alle theory of mind taken kunnen doorstaan. Deze vaardigheden blijven zich daarna ontwikkelen en verbeteren tot laat in de adolescentie en de volwassenheid.

Ook wordt aangenomen dat sommige kinderen beter zijn in het begrijpen van wat andere mensen denken en voelen. Zij hebben over het algemeen sterkere sociale vaardigheden.

Kritische perspectieven op de theory of mind

Hoewel breed aangenomen in de psychologie en psychiatrie, zijn er ook veel kritische perspectieven op het fenomeen en alternatieve benaderingen binnen het onderzoeksveld van cognitieve ontwikkeling. Deze perspectieven dagen de bestaande opvattingen uit en benadrukken andere aspecten van sociale interactie en sociaal begrip.

Een van deze uitdagingen voor de theory of mind is de rol van fenomenologie. Fenomenologie is een benadering die zich richt op de subjectieve ervaring en de belevingswereld van kinderen en individuen in het algemeen. Binnen dit perspectief wordt betoogd dat het begrijpen van anderen niet alleen gebaseerd is op het toekennen van mentale staten, maar ook op het begrijpen van de persoonlijke ervaring en betekenisgeving van mensen.

Een ander punt van kritiek is gericht is op de veronderstelde rol van mindreading in het begrip van anderen. Sommige onderzoekers stellen dat mindreading niet de enige manier is waarop andere mensen begrepen worden. Ze benadrukken empathie, inlevingsvermogen en sociale intuïtie als cruciale elementen in het begrijpen van de gevoelens en emoties van anderen.

Toepassingen van de theory of mind

Theory of mind heeft verschillende praktische toepassingen in diverse domeinen. Deze variëren van onderwijs tot klinische psychologie. Het begrip van de belevingswereld en mentale toestanden van anderen kan ons helpen bij het navigeren door sociale interacties en het begrijpen van menselijk gedrag.

Hieronder worden enkele bekende toepassingen van de theory of mind kort toegelicht.

Onderwijs

In het onderwijs is deze theorie belangrijk voor het begrijpen en verbeteren van empathie onder kinderen. Door kinderen zich bewust te maken van het feit dat andere mensen verschillende gedachten en emoties hebben, kunnen ze beter begrijpen hoe anderen zich voelen en reageren. Dat kan de ontwikkeling van empathie en hun sociale vaardigheden verbeteren.

Klinische psychologie

In de klinische psychologie is de theory of mind belangrijk voor het begrijpen van stoornissen die verband houden met sociaal begrip, zoals autismespectrumstoornissen. Door de theorie te onderzoeken bij mensen met autisme, kunnen onderzoekers een beter beeld krijgen van de manier waarop stoornissen dit fenomeen beïnvloeden. Dat kan leiden tot effectievere interventies en behandelingen.

Communicatie

In de communicatie is deze theorie belangrijk voor het ontwikkelen van programma’s voor effectievere communicatie en taalontwikkeling. Het vermogen om andermans perspectieven, gedachten en intenties te begrijpen, stelt de mens in staat om eigen boodschappen beter af te stemmen op de behoeften van andere mensen.

Sociale en emotionele ontwikkeling

De theory of mind is nauw verbonden met de begrippen sociale en emotionele intelligentie. Het vermogen om gedachten en emoties van anderen te begrijpen, stelt de mens in staat om empathie te tonen, effectief samen te werken en sociale relaties op te bouwen.

Kunstmatige Intelligentie (AI)

Als laatste heeft de theory of mind implicaties voor de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie en robotica. Door robots in staat te stellen om de mentale toestanden van mensen te begrijpen, kunnen ze meer natuurlijke en sociale interacties nabootsen. Dat leidt tot verbeterde gebruikerservaringen en toepassingen van robotica in domeinen zoals de zorg, onderwijs en entertainment.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg over de theory of mind? Hoe denk jij dat deze theorie ons begrip van sociale interacties kan verbeteren? Heb je ooit situaties meegemaakt waarin je de mentale toestand van iemand anders feilloos aanvoelde? Zo ja, kan je een voorbeeld geven? Wat zijn nieuwe, creatieve toepassingen van deze theorie volgens jou? Denk jij dat deze theorie belangrijk is in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie (AI) en het ontwikkelen van hersenchips door bedrijven zoals Neuralink van Elon Musk? Heb jij andere opmerkingen of tips?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Carlson, S. M., Koenig, M. A., & Harms, M. B. (2013). Theory of mind. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science, 4(4), 391-402.
2. Doody, G. A., Götz, M., Johnstone, E. C., Frith, C. D., & Owens, D. C. (1998). Theory of mind and psychoses. Psychological medicine, 28(2), 397-405.
3. Frith, C., & Frith, U. (2005). Theory of mind. Current biology, 15(17), R644-R645.
4. Wellman, H. M. (1992). The child’s theory of mind. The MIT Press.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2023). Theory of Mind (ToM). Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/psychologie/theory-of-mind/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 08/08/2023 | Laatste update: 08/08/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/psychologie/theory-of-mind/”>Toolshero: Theory of Mind (ToM)</a>

Tags: Klinische psychologie