Aristoteles communicatie model

Aristoteles communicatie model: in dit artikel wordt het Aristoteles communicatie model praktisch uitgelegd. Na het lezen ervan zal je de basis begrijpen van deze krachtige communicatietool.

Wat is het Aristoteles communicatie model?

Het was Aristoteles die voor het eerst een communicatie model voorstelde en vastlegde, het Aristoteles communicatie model. De groot filosoof ontwierp het lineair model, nog voor het jaar 300 voor Christus, en legde hierin de nadruk op het spreken in het openbaar meer dan op interpersoonlijke communicatie. Het eenvoudige model wordt gepresenteerd in een diagram en wordt tegenwoordig nog veel gebruikt bij het voorbereiden van seminars, lezingen en speeches voor groot publiek.

Het Aristoteles communicatie model kan grofweg worden onderverdeeld in vijf elementen. De spreker is het belangrijkste onderdeel, wat het een spreker-gecentreerd model maakt. Het is de taak van de spreker om een toespraak te houden voor het publiek en de rol van het publiek is hierin passief. Dit maakt het Aristoteles communicatiemodel eenrichtingsverkeer, van spreker tot ontvanger.

De rol van de spreker

Volgens het Aristoteles communicatie model is de spreker het hoofdfiguur in de communicatie. Deze persoon is degene die de volledige communicatie op zich neemt. De spreker dient zijn woorden zorgvuldig uit te kiezen in dit communicatiemodel. Hij moet onderzoek doen naar zijn luisteraars en gebaseerd daarop zijn toespraak voorbereiden.

Ook de juiste lichaamstaal mag niet ontbreken, evenals oogcontact en stemmodulaties. Blanco expressies, verwarde blikken en monotone speeches moeten ten alle tijden voorkomen worden om het publiek achter de spreker te krijgen. Het gaat er immers om dat het publiek gelooft in het vermogen van de spreker om zijn woorden daadwerkelijk waar te maken.

Een voorbeeld. Een politicus (de spreker) geeft een toespraak op een marktplein ten tijde van de verkiezingscampagne (aangelegenheid). Het doel is om de stemmen te winnen van de burgers (het publiek) die daar aanwezig zijn en van burgers die mogelijk de speech volgen op televisie. De burgers zullen op de politicus stemmen (het effect) als zij zich kunnen vinden in zijn standpunten, maar ook de manier waarop hij zijn boodschap overbrengt speelt een belangrijke rol in het overtuigen van zijn publiek.

Vanzelfsprekend spreekt de politicus over de standpunten van zijn politieke partij en zal hij waarschijnlijk bekend zijn met zijn publiek. In andere situaties is het raadzaam om vooraf actief te onderzoeken waar het publiek uit zal bestaan en wat hun mogelijke standpunten of meningen zijn.

Aristoteles communicatie model: de retorische driehoek

De retorische driehoek is in essentie een methode om de drie elementen van retoriek te organiseren en te onderscheiden. De retorische driehoek bestaat uit drie overtuigingsstrategieën, te gebruiken in directe communicatiesituaties. Aristoteles zelf gebruikte geen driehoek in het Aristoteles communicatiemodel, maar beschreef effectief de drie overredingsmodi, te weten logos, pathos en ethos.

Deze overredingsmodi hebben altijd invloed op elkaar tijdens een gesprek waarin argumenten over en weer gedeeld worden, maar ook in situaties waar de communicatie vooral eenrichtingsverkeer is zoals in speeches.

Ethos

Ethos gaat over de geloofwaardigheid en mate van autoriteit van de schrijver of spreker, met name in relatie tot het behandelde onderwerp. Het ethos van de huisarts komt van de jarenlange studie en training die hij gevolgd heeft voordat hij een persoon van medisch advies mag voorzien. Vanwege deze kwalificaties wordt volledig gebouwd op wat de huisarts te zeggen heeft.

Ethos kan in een oogwenk worden beschadigd. De geloofwaardigheid van een gerenommeerd politicus kan bijvoorbeeld geheel wegvallen nadat naar buiten wordt gebracht dat hij zich bezig zou houden met corrupte zaken of dat hij in zijn privéleven zich anders uitlaat over zijn politieke standpunten. Tips om ethos op te bouwen in de communicatie zijn:

• Gebruik geschikte woorden voor de doelgroep
• Houd de communicatie professioneel
• Voer onderzoek uit voordat woorden als feiten worden gepresenteerd
• Gebruik aanbevelingen van gekwalificeerde personen
• Maak logische verbanden en voorkom drogredenen

Pathos

De vertaling van pathos is emotie. In de retoriek wordt hiermee verwezen naar het publiek en de manier waarop zij reageren op de boodschap van de bron, het middelpunt in het Aristoteles communicatie model. Het idee achter pathos is dat het publiek moet voelen dat met hen gecommuniceerd wordt. In bepaalde situaties willen ze zich zelfverzekerder voelen, in andere verdrietig, boos of emotioneel.

Voor en tijdens de tweede wereldoorlog gaf Adolf Hitler voor tienduizenden mensen speeches en maakte met zijn woorden en uitspraak deze mensen zo opgewonden dat zij zich aangetrokken voelden tot hem. Van pathos, emotie, kan dus misbruik worden gemaakt. In de verkoopwereld kunnen mensen bang gemaakt worden voor iets of iemand door ze de valse gevolgen voor te spiegelen die ontstaan wanneer ze iets niet zouden kopen.

De vraag of emoties gebruikt mogen worden in verkoopstrategieën is een gevoelige. Bij het ophalen van geld voor goede doelen is dit maatschappelijk enigszins geaccepteerd, maar bij de verkoop van producten of diensten hebben meer mensen hier moeite mee. Het inspelen op de pathos is echter wel enorm effectief. Tips voor effectief gebruik van emoties zijn:

• Betrokkenheid van mensen wordt gestimuleerd door humor. Houd wel rekening met verschillende humorstijlen
• Gebruik afbeeldingen of anderszins visueel materiaal om sterke emoties op te roepen
• Let op de intonatie en tempo van het stemgebruik om enthousiasme of angstgevoelens te ontlokken

Logos

De directe vertaling van logos is logica, maar in de retoriek wordt hier een bredere verwijzing gemaakt naar de boodschap van de bron en meer specifiek naar de feiten, uitspraken en andere onderdelen die het argument vormen. Volgens het Aristoteles communicatie model zijn logos het belangrijkste onderdeel van het argument.

In verkoopgesprekken moet hier daarom de nadruk op gelegd worden. Het appél op logica houdt ook in dat de volgorde van alinea’s en argumenten op de juiste manier geplaatst zijn. Feiten, statistieken en logisch redeneren zijn hier vooral van belang. Vraag jezelf bij het bestuderen van de logos het volgende af:

• Wat is de context? Welke omstandigheden zijn relevant?
• Wat zijn mogelijke tegenargumenten?
• Zijn er bewijzen die mijn argument kunnen ondersteunen? Citeer deze
• Worden generalisaties vermeden en ben ik specifiek genoeg?

Voorbeeld juist gebruik van retoriek

Een man die retoriek goed begreep en daar juist gebruik van maakte was de oprichter van Pixar Animation, NeXT en Apple, Steve Jobs. Ook hij volgde het communicatieproces uit het Aristoteles communicatie model. De business goeroe steekt met kop en schouder uit boven anderen van zijn generatie wat betreft communicatietechnieken. Er is veel onderzoek gedaan naar de technieken die hij gebruikte om een constante reeks berichten en thema’s uit te dragen over de producten van zijn bedrijf en zijn toekomstvisie.

Communicatie experts onderscheiden hierin vooral de waargenomen ethos van Steve Jobs. De mate van ethos, de geloofwaardigheid, had grote invloed op hoe hij logos en pathos gebruikte. Lag de ethos laag, dan gebruikte Steve Jobs hoge niveaus van pathos en lage niveaus van logos. Lag de ethos hoog, dan gebruikte hij lagere niveaus van pathos en hogere niveaus van logos.

Naast een effectief gebruik van de retorische driehoek gebruikte Steve Jobs ook een mix van retorische strategieën zoals herhaling, het opnieuw aanwakkeren van een weggezakte discussie op een manier die bij zijn visie en doelen paste, en amplificatie. Amplificatie betekent versterking en verwijst naar een literaire techniek waarin de gebruiker een selectie aan woorden verfraait door hier informatie aan toe te voegen om de waarde en begrijpelijkheid te vergroten.

Kritiek communicatiemodel van Aristoteles

Ondanks dat er op het eerste gezicht niet veel mis lijkt met het communicatiemodel van Aristoteles, zijn er toch enkele belangrijke punten van kritiek op het model.

Het voornaamste punt is dat in het model communicatie wordt beschouwd als een eenrichtingsproces, van spreker tot ontvanger. In werkelijkheid is het een dynamisch proces, waarin zowel de spreker als ontvanger actief zijn. Bewijs hiervoor vind je bijvoorbeeld in de techniek van actief luisteren.

Het model is vanwege bovenstaande nutteloos in veel situaties omdat het feedback er niet in meegenomen wordt. Ook het fenomeen van ruis ontbreekt in het model, terwijl deze zaken als belangrijke onderdelen binnen de communicatie gelden.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg over het Aristoteles communicatie model? Hoe denk jij de praktische uitleg te kunnen gebruiken om jouw communicatievaardigheden te verbeteren? Wat zijn volgens jou tips voor effectieve communicatie? Heb jij suggesties of aanvullingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Kallendorf, C., & Kallendorf, C. (1985). The figures of speech, ethos, and Aristotle: Notes toward a rhetoric of business communication. The Journal of Business Communication (1973), 22(1), 35-50.
2. Griffin, E. M. (2006). A first look at communication theory. McGraw-Hill.
3. Braet, A. C. (1992). Ethos, pathos and logos in Aristotle’s Rhetoric: A re-examination. Argumentation, 6(3), 307-320.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2018). Aristoteles communicatie model. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/aristoteles-communicatiemodel/

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/aristoteles-communicatie-model/>Toolshero: Aristoteles communicatie model</a>

Published on: 09/01/2018 | Last update: 27/01/2022

Article by:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.