Herinneringstheorie (Plato)

Herinneringstheorie (Plato) - toolshero

Herinneringstheorie: in dit artikel wordt de herinneringstheorie praktisch uitgelegd. Deze theorie wordt ook wel de anamnese-leer genoemd en komt uit de dialoog Meno van Plato. Na het lezen begrijp je deze theorie voor persoonlijke ontwikkeling die uitgaat van de gedachte dat ieder mens ingeboren herinneringen bezit.

Wat is de herinneringstheorie?

Deze theorie ontwikkelde Plato in zijn kennisleer en zijn dialogen Meno (deugd) en Phaedo (onsterfelijke ziel) als een onderliggend principe van kennis. Volgens de herinneringstheorie van Plato is kennis het zich herinneren van ideeën die ieder mens al op een ingeboren manier in zijn ziel bezit. Kennis wordt niet gevonden in de buitenwereld, maar zit binnenin, in het bewustzijn.

Deze theorie gaat ervan uit dat de ziel van de mens onsterfelijk is en alle waarheid al kent voordat hij het lichaam binnentreedt. Daarom herinnert de mens zich stukje bij beetje wat de ziel al wist toen deze zich nog in de ideeënwereld bevond.

Deze kennis wordt door de ziel, wanneer hij al in het lichaam zit, in het diepste van de mens begraven en komt pas geleidelijk weer boven door de fysieke realiteit (voorwerpen) van de zintuiglijke wereld.

Kennis: de zintuiglijke wereld en de ideeënwereld

Kennis is voor Plato een gedachte die bestaat uit twee onderdelen: de zintuiglijke wereld en de ideeënwereld.

De zintuiglijke wereld

Deze wereld bestaat uit schaduwen, beelden en voorwerpen die een mening oproepen, wat gezien wordt als het middelpunt tussen onwetendheid en kennis.

De ideeënwereld (niet-stoffelijk)

Kennis wordt voortgebracht door wiskunde en ideeën. Intuïtie en redenatie zijn de pijlers van kennis.

Kennis wordt ook gezien als herinnering; het zich herinneren van de dingen die de ziel al wist, omdat de ziel eeuwig is.

Plato’s zienswijze van de ziel

Volgens Plato is de ziel onsterfelijk en vormt ethiek de basis voor de reïncarnatie ervan. Hij was hiervan overtuigd omdat op deze manier goede mensen kunnen worden beloond en slechte mensen gestraft wanneer de ziel overgaat naar een ander lichaam.

Een andere denkwijze is herinnering: de ziel herinnert zich wat zij eerder al wist. Dit betekent dat de ziel al bestond voor de geboorte van de mens en niet zal ophouden te bestaan na zijn dood.

Dit betekent dat de ziel al bestond voor de geboorte van de mens en niet zal ophouden te bestaan na zijn dood. Volgens Plato moet ware kennis uit de geest/ziel komen.

Een voorbeeld hiervan is wiskunde, waarbij het niet nodig is te experimenteren om tot een juiste conclusie te komen. Aan de andere kant leidt zintuiglijke waarneming tot individuele bevindingen die afhankelijk zijn van iemands persoonlijke interpretatie en die niet per se waar zijn.

Om de herinneringstheorie beter uit te leggen, gebruikte Plato een mythe die de gedachte en structuur erachter eenvoudig uitlegt.

Dit speelt zich allemaal af in de ideeënwereld waar, volgens Plato, de zielen zich ook bevinden voordat ze in een lichaam incarneren en geboren worden. Daarom is volgens hem alle kennis te vinden in de ziel van de mens, maar kan de mens alleen door contact met kopieën of weerspiegelingen ervan zich deze vormen of ideeën herinneren.

Mythe van de gevleugelde tweespan

Met de analogie van deze mythe probeert Plato de ziel en de menselijke dorst naar kennis te verklaren.

Er is een bestuurder en een gevleugelde tweespan met twee paarden. De bestuurder, die ook wel de wagenmenner wordt genoemd, stuurt de twee paarden aan. Het ene paard is wit, het andere zwart. Het witte paard is nobel, gehoorzaam en sterk. Het zwarte paard is ongehoorzaam en slecht. Deze twee paarden zijn representaties van delen van de ziel. Het zwarte paard is het genotzuchtige deel dat de irrationele geneugtes en verlangens najaagt die moeilijk te beheersen zijn. Het witte paard is het rationele gedeelte dat verstandige verlangens heeft en verbonden is met gerechtigheid. De wagenmenner is ‘de rede’ die de paarden in harmonie aanstuurt en bestuurt.

De gevleugelde tweespan wil naar boven vliegen, waar de goden zijn; een prachtige, wijze en goede plek (de wereld van ideeën). Maar als het zwarte paard de overhand krijgt en de wagenmenner zijn evenwicht verliest, zal de tweespan omlaag vallen naar de zintuiglijke wereld, waar de tweespan zijn vleugels zal verliezen en de ziel het lichaam zal betreden. Wanneer de ziel in het lichaam is, begint ze aan een constante groei van kennis zodat zij op een gegeven moment weer kan terugkeren naar de ideeënwereld.

De enige regel is dat als een van de paarden losbreekt en de wagenmenner de controle verliest, de ziel verbannen wordt naar de zintuiglijke wereld (de imperfecte wereld), waar de ziel wordt opgesloten in de ‘gevangenis’ van het lichaam en alle kennis vergeet die ze bezat in de ideeënwereld. De oplossing om vrijheid te bereiken is volgens Plato om maximale kennis te vergaren. Als dit niet wordt bereikt, zal de ziel van lichaam naar lichaam blijven gaan tot ze uiteindelijk kan terugkeren naar de ideeënwereld.

Daarom neemt de mens de taak op zich om stukje bij beetje de verborgen of begraven kennis aan het licht te brengen en zich de ‘kennis’ van voorwerpen die kopieën zijn van de ideeënwereld te herinneren. Dit noemt Plato anamnese, wat ‘geheugen’ of ‘herinnering’ betekent.

Mythologie als een vorm van uitleg van Plato’s denkwijzen

Het is belangrijk om de mythe van Plato op te vatten als een metafoor voor de verklaring van kennis op een filosofische manier, een vorm van nadenken en reflectie.

Het is gemakkelijker om deze filosofische denkbeelden te begrijpen door middel van verhalen. Toch kunnen deze mythes moeilijk te interpreteren zijn als je ze op een letterlijke manier opvat. Een literair en intellectueel niveau is dan nodig om de theorie gemakkelijker te kunnen begrijpen.

Plato’s ideeënleer als concept voor kennis en regering

Volgens Plato zijn kennis en leren het zich herinneren van het verleden, toen de ziel ideeën en vormen kon zien zonder enige belemmeringen.

Deze denkwijze probeert ook de verschillen tussen mensen en hun leerontwikkeling te verklaren. Het is niet mogelijk dat alle mensen gelijk zijn. Sommige mensen zijn rationeler, sommigen zijn dapperder en anderen willen alleen hun eigen verlangens bevredigen. Daarom kunnen slechts enkelen regeren, aangezien niet iedereen het rationele vermogen heeft. Als iedereen wilde regeren zou het een complete chaos zijn.

Persoonlijke ontwikkeling gerelateerd aan kennis

Leren is de brug naar kennisvergaring. Kennis is echter al ingeboren in de mens, maar moet naar buiten gebracht worden door middel van leren en lesgeven.

Hoewel kennis volgens Plato aangeboren is, is er een gids nodig die ons kan helpen om de kennis die wij in ons dragen te begrijpen. Deze gids kan de professor of leraar zijn die ons helpt om beter te begrijpen en om toe te passen wat we al weten.

Socrates legt de paradox van Meno uit met behulp van de herinneringstheorie. Daarin is het mogelijk om ons te herinneren wat we al wisten en dus om leren en lesgeven te gebruiken als een manier om kennis naar boven te halen. We hebben allemaal aangeboren ideeën die naar boven komen in de vorm van herinneringen.

Voorbeeld van een uitleg uit de dialoog Meno

Socrates ontmoet een slaaf en begint hem wiskundige vragen te stellen. Met Socrates’ begeleiding kan de slaaf het wiskundige probleem dat hem wordt voorgelegd beantwoorden en oplossen. Socrates stelt de juiste vragen die dienen als een gids om de slaaf richting het juiste antwoord te leiden. Dit betekent dat zelfs als iemand niet veel weet over een specifiek onderwerp, maar wel voldoende begeleiding krijgt, hij tot zinvolle antwoorden kan komen.

Daarom denkt Plato dat kennis niet van de externe wereld komt, maar uit het binnenste van elk persoon. Het ontwaken van herinneringen is een stimulans voor persoonlijke ontwikkeling waarbij de leraar, meester of gids kan helpen om deze kennis op een geschikte manier de juiste richting op te wijzen.

Plato’s herinneringstheorie in de 21ste eeuw

De herinneringstheorie komt voort uit de filosofie, het theoretische discipline dat zoekt naar antwoorden op fundamentele vraagstukken rondom kennis, het bestaan, waarheid, schoonheid, liefde en taal.

Filosofie draait om het voeren van debatten die ervoor zorgen dat de mens nadenkt en bovenal allerlei soorten vragen stelt om met rationele argumenten tot de waarheid te komen. De herinneringstheorie is een van de theorieën die voortkomen uit filosofie als een methode om kennis te begrijpen; de kennis die de mens overal ter wereld eeuwenlang heeft geprobeerd te ontwikkelen, scheppen en innoveren, omdat kennis uiteindelijk een machtsmiddel is dat zich in veel gevallen kan ontwikkelen en systematiseren om goed of kwaad te doen.

Een voorbeeld van kennis als ontwikkeling in de 21ste eeuw is de technologische vooruitgang die gecreëerd en geïmplementeerd is om de kwaliteit van leven te verbeteren op het gebied van gezondheid, werk en onderwijs. Deze kennis heeft echter ook geleid tot machtsstrijden, oorlogen en biotechnische creaties zoals kernbommen, wapens en andere zaken die specifiek worden gebruikt om op een negatieve manier macht over de mensheid uit te oefenen.

Hiermee heeft de mens eeuwenlang een persoonlijke ontwikkeling doorgemaakt, waarbij hij zijn kennis op de proef moest stellen en niet gehinderd werd in het gebruik ervan om vooruit te komen. Vanuit het oogpunt van leiderschap zijn mensen niet beperkt in het beheren van kennis en het leren ervan door middel van lesgeven.

Daarin is de rol van de leider, leraar, meester of gids essentieel voor kennis, omdat volgens Plato iedereen aangeboren kennis heeft, maar we iemand nodig hebben om ons te kunnen herinneren wat we diep van binnen al weten. Met de juiste vragen en begeleiding is het mogelijk om de gewenste maximale ontwikkeling in kennis te bereiken.

Overzicht

Aristoteles bekritiseert de herinneringstheorie (anamnese) in zijn filosofische tekst Peri Ideōn, die over kennis gaat. Volgens Aristoteles kan kennis worden vergaard door middel van ervaringen in de zintuiglijke wereld. Aan de andere kant begint voor Plato kennis in de ideeënwereld, bij de ideeën, en niet in de zintuiglijke wereld, waar alleen maar meningen kunnen ontstaan.

Voor Aristoteles wordt kennis in de loop van tijd vergaard door ervaring en is het niet iets wat aangeboren is. Als student van Plato ontwikkelde Aristoteles zijn eigen theorieën en manier van denken.

In Aristoteles’ denkwijze van epagōgê (inductie) is de zintuiglijke ervaring de basis voor het bereiken van de herinnering. Volgens hem kan je, als je niet geleefd hebt, je ook niet de kennis herinneren. Kennis wordt volgens hem niet ontdekt, maar waargenomen.

Conclusie

Filosofie helpt om onderwerpen aan te snijden voor reflectie en naar de waarheid te zoeken. Vanuit het oogpunt van persoonlijke ontwikkeling stelt Plato dat kennis een pure waarde is die in iedere persoon zit en ontwaakt door herinnering (anamnese). Dit is mogelijk door het contact met de voorwerp-kopieën die we tegenkomen.

Mensen hebben het vermogen om te begrijpen en zichzelf te wapenen met de kennis om die op een positieve of negatieve manier te gebruiken in de wereld, zoals in het geval van de technologische ontwikkeling en vooruitgang die in de 21ste eeuw is geboekt. Het delen van de kennis die elk mens heeft of het bevorderen van kennis bij anderen is het proces van leren en lesgeven dat Socrates noemt als een vorm van succes voor persoonlijke ontwikkeling.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Was Plato’s herinneringstheorie een van de kennispijlers in het vraagstuk over individuele persoonlijke ontwikkeling? Wist je al iets over deze filosofische theorie of is dit nieuw voor jou? Heb je nog aanvullingen of andere suggesties?
Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

  1. Ebert, T. (1973). Plato’s theory of recollection reconsidered: An interpretation of Meno 80a-86c.
  2. Gulley, N. (1954). Plato’s theory of recollection. The Classical Quarterly, 4(3-4), 194-213.
  3. Irwin, T. (1974). Recollection and Plato’s moral theory. The Review of Metaphysics, 27(4), 752-772.
  4. Tarrant, H. (2005). Recollecting Plato’s Meno. London: Duckworth.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2020). Herinneringstheorie (Plato). Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/persoonlijke-ontwikkeling/herinneringstheorie-plato/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 14/09/2020 | Laatste update: 24/08/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/persoonlijke-ontwikkeling/herinneringstheorie-plato/”>Toolshero: Herinneringstheorie (Plato)</a>

Interessant artikel?

Geef je waardering of deel het artikel via social media!

Gemiddelde beoordeling 4 / 5. Totaal aantal beoordelingen: 3

Dit artikel is nog niet beoordeeld! Wees de eerste met jouw beoordeling.

We vinden het jammer dat het artikel niet waardevol voor je was

Laat ons dit artikel verbeteren!

Vertel ons wat er beter kan aan het artikel? Wat mis je bijvoooebeeld of wat kan worden aangevuld?

Ben Janse
Artikel door:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.

Tags:

Geef een reactie