Groepsrollen van Benne en Sheats

Groepsrollen: de groepsrollen van Benne en Sheats zijn 26 verschillende rollen binnen drie categorieën, die door één of meer mensen binnen een groep kunnen worden ingenomen. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige leiderschap en groepsdynamica methodiek.

Wat zijn de groepsrollen van Benne en Sheats?

Elke organisatie heeft te maken met afdelingen en teams, waarin het lang niet altijd te voorspellen is hoe de onderlinge band tussen de teamleden is.

De interpersoonlijke contacten zijn vaak complex en het maakt lang niet altijd uit of het gaat om hooggekwalificeerde personen met vaardigheden die perfect bij de functie en taken passen.

Dergelijke groepsrollen verschillen enorm. Zodoende dat de Amerikaanse onderwijsfilosoof Kenneth D. Benne en Amerikaanse professor in pedagogiek Paul Sheats deze groepsrollen onderzochten en in 1940 het artikel ‘functionele rollen van groepsleden’ schreven en publiceerden. Hierin definieerden zij 26 verschillende rollen die door één of meer mensen binnen een groep kunnen worden ingenomen.

Succesvolle samenwerking

In veel gevallen bestaat een team wel uit vaardige medewerkers, maar is de onderlinge samenwerking lang niet altijd succesvol.

Pas wanneer er een goede balans is van de verschillende rollen die mensen kunnen innemen, in combinatie met de juiste vaardigheden, zal een team succesvol zijn.

Het is de sleutelfactor hoe de verschillende teamleden met elkaar omgaan en hoe zij zich tot elkaar verhouden. Dat bepaalt tevens hoe succesvol zij opereren als team.

De wijze waarop teamleden zich gedragen varieert; de een is behulpzaam en ondersteunend, terwijl de ander verdeeldheid binnen het team zaait. Binnen de groepsrollen van Benne en Sheats zijn er 3 categorieën en 26 rollen te onderscheiden:

1. Taakrollen
2. Persoonlijke en / of Sociale rollen
3. Disfunctionele en / of Individualistische rollen

Taakrollen

Taakrollen hebben betrekking op het daadwerkelijk uitvoeren van het werk en de taken die hiermee gepaard gaan. Wat moet er allemaal gedaan worden om een project te starten en te voltooien?

Ze vertegenwoordigen alle rollen die nodig zijn om een project stapsgewijs uit te voeren. Volgens Benne en Sheats bestaan er 12 taakrollen.

1. Initiator (initiator/contributor)

Deze persoon levert een bijdrage aan het werk en stelt originele ideeën voor of benoemt verschillende manieren om het einddoel te behalen. De initiator zorgt ervoor dat er discussies ontstaan en stelt het team in staat om nieuwe gebieden en mogelijkheden te verkennen.

2. Informatiezoeker (informationseeker)

Deze persoon traceert alle noodzakelijke informatie met betrekking tot een project.

Hij of zij zorgt ervoor dat deze informatie op de juiste plek terecht komt.

Hij of zij verzoekt om opheldering en wil de feiten boven water krijgen. Bij ontbrekende informatie zal hij er alles aan doen om het te vinden.

3. Informatiegever (informationgiver)

De informatiezoeker is vaak ook de informatiegever; hij geeft de gevonden informatie aan zijn team.

Hij of zij wordt gezien als een autoriteit op informatiegebied en weet precies wat relevant is en wat niet.

4. Opiniezoeker (opinion seeker)

Dit is vaak een uitgesproken teamlid dat om opheldering vraagt en de meningen van de teamleden wil weten.

5. Opiniegever (opinion giver)

Deze persoon neemt geen blad voor de mond en geeft snel en vaak zijn eigen mening. Dat kan tot irritatie leiden bij de overige groepsleden of groepsrollen.

De opiniegever heeft wel een belangrijke taak. Hij of zij benoemt de dingen die anderen niet durven te zeggen. Zijn mening kan dus waardevol zijn.

6. Uitwerker (elaborator)

Deze persoon is in staat om de ideeën van anderen te onderzoeken en uit te werken. Het kan voorkomen dat het idee waar hij of zij aan werkt tot niets leidt, maar ook kan het uitmonden in uitstekende opties die het gehele team naar een hoger plan tilt.

7. Coördinator (coordinator)

Deze persoon identificeert de verschillende ideeën uit het team en is in staat om het onderliggend verband te maken. Hij brengt samenhang in de verschillende ideeën.

8. Verkenner (orienter)

Deze persoon evalueert en verduidelijkt de positie van het team. Dat doet hij door tussendoor samen te vatten van hetgeen bereikt is, waardoor het team weet welke koers zij varen en of zij op de goede weg zijn om het einddoel te behalen.

9. Criticus (evaluator/critic)

Deze persoon evalueert alle voorstellen op een zo objectief mogelijke manier. Daarin is hij kritisch en gaat discussies niet uit de weg.

10. Actieveling (energizer)

Dit is het meest vitale groepslid van het team. Hij is in staat de rest van het team te motiveren en daar waar anderen het niet meer zien zitten zet hij door. Hij blijft gemotiveerd en gefocust om het doel te bereiken en weet in z’n enthousiasme anderen mee te krijgen.

11. Procedurebewaker (procedural technician)

Deze persoon zorgt ervoor dat alle randvoorwaarden aanwezig zijn. Denk aan een juiste Skypeverbinding voor een conference call, de benodigde attributen om te brainstormen en de zaal en faciliteiten voor een middagvergadering. Hiermee vergemakkelijkt hij de teamdiscussie.

12. Notulist (recorder)

Deze persoon registreert alles wat gezegd wordt en zet ideeën en afspraken op papier, zodat elke teamlid weet wat er besproken is.

Persoonlijke en/of Sociale rollen

Interpersoonlijke relaties binnen een team hebben invloed op het succesvol functioneren. Deze rollen dragen bij aan het positieve functioneren van een team.

Zijn de onderlinge banden goed en respecteren teamleden elkaar, dan leidt dat tot goede resultaten. Spelen er onderlinge conflicten en is er strijd, dan komt dit het resultaat niet ten goede.

In deze categorie onderscheiden Benne en Sheats 6 rollen.

1. Aanvoerder (encourager)

Deze persoon moedigt de rest van het team aan volgens de groepsrollen van Benne en Sheats. Hij of zij stimuleert en motiveert op een natuurlijke wijze. Hij steunt zijn teamleden in de inspanningen die zij verrichten.

2. Harmoniezoeker (harmonizer)

Deze persoon wil mogelijke conflicten of onderliggende spanningen gladtrekken of vermijden binnen de groep. Hij of zij vindt harmonie belangrijk en zet eventueel humor in om dit te behouden.

3. Onderhandelaar (compromiser)

Deze persoon vindt het belangrijk om bij tegengestelde meningen en belangen naar een tussenoplossing te zoeken die het gehele team ten goede komt. Hij of zij praat met diverse partijen en heeft als doel iedereen weer op dezelfde lijn te krijgen. Het belang van de groep staat voorop.

4. Poortwachter (gatekeeper / expediter)

Deze persoon regelt de communicatiestroom en zorgt ervoor dat alle leden de kans krijgen om hun zegje te doen. Hij of zij moedigt ook de wat stillere teamleden aan om hun ideeën te uiten.

5. Waarnemer (observer / commentator)

Deze persoon is in staat om vanaf een afstand naar de groep te kijken en vervolgens feedback te geven over hetgeen hij of zij heeft waargenomen.

6. Volger (follower)

Dit is weliswaar een rustig, maar vooral waardevol teamlid. Hij volgt de rest van de teamleden en accepteert wat anderen zeggen en beslissen. Hij is eerder een luisteraar dan iemand die wat in te brengen heeft.

Disfunctionele en/of Individualistische rollen

Deze rollen verstoren de voortgang van het team en verzwakken de samenwerking. Zodra 1 of meerdere teamleden een dergelijke rol vervullen, geeft dat een verschuiving in het team. In deze categorie onderscheiden Benne en Sheats 8 rollen.

1. Aanvaller (agressor)

Volgens de groepsrollen laat deze persoon zich vaak neerbuigend uit naar anderen en probeert ideeën neer te halen. Hij of zij valt teamleden persoonlijke aan met beledigende opmerkingen wat de sfeer niet ten goede komt.

2. Afsluiter (blocker)

Deze persoon vindt bij voorbaat de ideeën van anderen niet goed. Hij of zij is weinig constructief en verzet zich tegen de meningen ideeën van de groepsleden. Het uiteindelijke doel blijft daardoor mijlenver weg.

Voor teamleden is het moeilijk om voorbij deze weerstand te komen.

3. Erkenning zoeker (recognition seeker)

Deze persoon is individualistisch bezig en wil in teambijeenkomsten altijd de persoonlijke aandacht te trekken.

Hij schept over zichzelf op en verzint allerlei manieren om in de ‘picture’ te komen staan.

4. Zelfbevestiging zoeker (self-confessor)

Deze persoon lijkt op de erkenning zoeker en gebruikt teambijeenkomsten als een manier om zijn eigen persoonlijke gevoelens en problemen op tafel te leggen.

Alles betrekt hij op zichzelf en daardoor is het moeilijk om naar het einddoel toe te werken.

5. Showman (disrupter / playboy)

Deze persoon vindt teambijeenkomsten bij uitstek de gelegenheid om anderen van het werk te houden en de boel te ontwrichten. Hij steelt de show, vertelt grappen en is entertainend, maar hij draagt niets bij aan het einddoel.

6. Baasspeler (dominator)

Deze persoon wil de leiding naar zich toetrekken, de teamdiscussie beheersen en bepalen wat zijn teamgenoten moeten doen. Hij beweert veel kennis van onderwerpen te hebben en heeft altijd betere oplossingen dan anderen. Zijn wil is wet.

7. Hulpvrager (help seeker)

Deze persoon is op zoek naar sympathie en/of medelijden van zijn teamgenoten. Hij stelt zichzelf hulpeloos op en neemt graag een slachtofferrol in.

8. Pleiter (special interest pleader)

Deze persoon doet suggesties op basis van wat anderen zouden denken en voelen. Hij spreekt in algemeenheden en verraadt niet zijn eigen (voor)oordelen, opvattingen en meningen.

Toepassing van de groepsrollen

Voor organisaties is het belangrijk om te begrijpen wat voor soort rollen binnen een team kunnen bestaan. Met die kennis kunnen er beslissingen worden genomen de juiste mensen op de juiste plekken te krijgen.

Benne en Sheats merkten op dat de rollen kunnen variëren. Dat heeft onder andere te maken met de fase waarin de groepsontwikkeling zich bevindt. De volgende stappen kunnen helpen om een gevarieerde groep samen te stellen:

Stap 1: bepaal de groepsfase

Door te weten in welke fase een groep of team zich bevindt, kan gekeken worden of er sprake is van disfunctionele en/of individuele rollen die de boel verstoren.

Stap 2: bepaal geschikte rollen

Voor een startend team is het handig om bijvoorbeeld een Notulist en een Procedurebewaker te hebben. De eerdergenoemde Criticus en Actieveling zijn dan nog niet nodig.

Elke fase heeft z’n eigen rollen nodig. Door alternatieven te bespreken en te analyseren welke taken de teamleden gaan vervullen, kan er gericht naar specifieke rollen gezocht worden.

Stap 3: werving ontbrekende rollen

Nu kan worden vastgesteld of er in de groep hiaten zijn in groepsrollen. Er kan nu specifiek op zoek worden gegaan naar ontbrekende rol of er kunnen rollen ontwikkeld worden.

Hoe flexibeler teamleden zijn, hoe beter. Zo staan zij ervoor open om een andere rol in te nemen en zich aan te passen. Een flexibele groepsstructuur levert een maximale bijdrage aan het team.

Stap 4: identificeer disfunctionele

Door eventuele disfunctionele en/of individuele rollen te identificeren, is het mogelijk deze te elimineren.

Dat betekent dat de teamleden die deze rollen vervullen, moeten worden aangesproken op hun gedrag. Daardoor worden zij bewust van hun negatieve bijdrage en kunnen zij hun onaangepaste gedragingen verbeteren.

Stap 5: regelmatig evalueren

Door regelmatig te evalueren blijft het team alert op wat er onderling gebeurt. Groepen veranderen nu eenmaal voortdurend; functies veranderen en er vertrekken mensen en er komen nieuwe bij. Continue evaluatie zorgt voor maximaal effect.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken de bovenstaande praktische uitleg of heb je aanvullingen? Worden de groepsrollen van Benne en Sheats binnen jouw organisatie gebruikt? Of maak je wellicht gebruik van andere methodieken?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Benne, K. D., & Sheats, P. (1948). Functional roles of group members. Journal of social issues, 4(2), 41-49.
2. Farris, G. F. (1972). The effect of individual roles on performance in innovative groups. R&D Management, 3(1), 23-28.
3. Mudrack, P. E., & Farrell, G. M. (1995). An examination of functional role behavior and its consequences for individuals in group settings. Small Group Research, 26(4), 542-571.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2019). Groepsrollen van Benne en Sheats. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/leiderschap/groepsrollen-benne-sheats/

Gepubliceerd op: 11/12/2019 | Laatste update: 05/10/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/leiderschap/groepsrollen-benne-sheats/”>Toolshero: Groepsrollen van Benne en Sheats</a>