Een reflectiemodel is een model dat wordt gebruikt voor persoonlijke en situationele analyse en verbetering of ontwikkeling. Reflectie is een concept waarin de nadruk wordt gelegd op het bewustzijn als het gaat om eigen kennis, ervaringen en overtuigingen uit het verleden.
Modellen voor reflectie zijn zeer nuttig voor het begrijpen van eigen denk- en handelingservaringen. Een voorbeeld hiervan is action learning.
Reflecteren stelt personen in staat om hun nieuw opgedane kennis te relateren aan hun eerdere begrip. Er bestaan veel verschillende reflectiemodellen. Enkele daarvan worden hieronder kort toegelicht.
Het STARR reflectiemodel is een veelgebruikte reflectiemethode. Het acroniem STARR staat voor Situation, Task, Action, Result, Reflection. Het is een zeer eenvoudig model dat veel gebruikt wordt door interviewers.
Gibbs’ Reflectiemodel is ontwikkeld in 1988 door Graham Gibbs om structuur aan te brengen in het leren van ervaringen. Het biedt een praktisch kader voor het analyseren van ervaringen en is bijzonder goed toe te passen om herhaalde ervaringen. De zes fasen zijn:
Mensen zijn al eeuwen lang bezig met reflectie. Enkele honderden jaren voor Christus schreef Confucius over de kracht van reflectieve beoefening voor het verbeteren van de menselijke conditie.
In de moderne tijd komt de naam David Kolb vaak naar voren als het gaat om reflectie en de reflectieve praktijk. De leertheorie van David Kolb stelt dat reflectieve praktijk nodig is om te leren en om ontwikkeling te faciliteren.
Net als Jean Piaget, beschouwde David Kolb leren als een ervaringsgericht en grotendeels autonoom proces. In zijn woorden: leren is het proces waarbij kennis wordt ontwikkeld door de transformatie van ervaring.
Een ander eenvoudig reflectiemodel werd ontwikkeld door John Driscoll. Dit model wordt het What-model genoemd en komt uit de jaren negentig van de vorige eeuw. Driscoll baseerde zijn model op de onderzoeken van Terry Borton, die stelde dat drie vragen belangrijk zijn bij reflectie:
Door jezelf deze drie vragen te stellen, kan je beginnen om opgedane ervaringen en acties te analyseren en hiervan te leren.
Als eerste beschrijf je de context van de situatie. Zo krijg je een duidelijk beeld waar je mee te maken hebt. Met de vraag ‘so what?’ denk je na over wat je geleerd hebt van de situatie. Als laatste dien je na te denken over de acties die je zal ondernemen naar aanleiding van de geanalyseerde situatie.
Reflectie helpt om mensen waardevolle inzichten te laten genereren uit hun ervaringen. Hierdoor kunnen ze hun gedrag en acties verbeteren. De voordelen van reflectie zijn daarom onbetaalbaar.
