Standpunttheorie

Standpunttheorie: in dit artikel wordt de standpunttheorie, of Standpoint Theory praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige theorie uit de sociologie.

Wat is de standpunttheorie?

De Feminist Standpoint Theory, ook wel de feministische standpunttheorie of standpuntepistemologie genoemd, is een feministisch theoretisch perspectief dat gebruikt wordt in academische disciplines en stelt dat kennis voortkomt uit sociale positie.

De theorie stelt verder dat autoriteit geworteld is in perspectieven en persoonlijke kennis van individuen en de macht die voortkomt uit die kennis.

Het belangrijkste aspect van de standpunttheorie is dat de perspectieven van een individu gevormd worden door zijn of haar sociale en politieke ervaringen.

Definitie Standpoint Theory

De standpunttheorie beschrijft een postmodernistisch perspectief op de mens en kennisverdeling. Het perspectief ontkent dat traditionele wetenschap objectief is en suggereert dat traditioneel onderzoek vrouwen en feministische denkwijzen genegeerd en gemarginaliseerd hebben.

De Standpoint Theory komt voort uit het Marxistische argument dat mensen uit lagere klassen geen toegang hebben tot het type kennis dat wel toegankelijk is voor mensen uit hogere klassen, beschreven door Friedrich Engels.

Epistemologie

Epistemologie is de studie van kennis. Professionals die zich hiermee bezig houden worden epistemologen genoemd. Zij houden zich bezig met twee taken:

1. Het bepalen van de aard van kennis
2. De omvang van menselijk kennis bepalen

Het bepalen van de aard van kennis wil zeggen: wat betekent kennis en weten eigenlijk? Wat bepaalt of iemand iets weet of niet weet? En wat wil het zeggen dat iemand meer of andere kennis heeft dan de ander? Deze vragen gaan over het begrijpen van kennis.

De omvang van kennis bepalen is een belangrijke tweede taak voor epistemologen. Om dit te bepalen, houden zij zich bezig met de vraag hoeveel de mens weet of zou kunnen weten.

Hoe is het menselijk verstand, de zintuigen en bronnen te gebruiken om kennis te verwerven? Welke grenzen zijn er aan het opnemen van nieuwe kennis? Zijn er zaken waarover niet nagedacht kan worden?

Is het mogelijk dat de mens niet zoveel weet als we denken? Moet de mens zich zorgen maken over scepsis? Scepsis in de epistemologie is de opvatting van we helemaal niks weten en dat we niks kunnen.

Feminist Standpoint Theory

Feministische schrijvers (scholars) begonnen in de jaren zeventig te onderzoeken hoe het verschil tussen mannen en vrouwen geleid zou hebben tot verschillen in kennisproductie.

Deze onderzoeken zijn gelinkt aan epistemologie, een tak van de filosofie die de aard van oorsprong van alle kennis onderzoekt. Deze tak benadrukt ook dat kennis vrijwel altijd sociaal gesitueerd is.

Dat wil zeggen, in samenlevingen die gestratificeerd zijn naar geslacht of andere categorieën zoals ras en klasse, bepaalt de sociale positie van een individu wat hij of zij kan hebben opgedaan aan kennis.

Aan het begin van de eerste golf van het feminisme, keek docent Dorothy Smith van de University of California, naar de ervaring van vrouwelijke academici.

Ze begon verhalen van deze vrouwen te verzamelen en richtte haar aandacht op de ontwikkeling van een ‘sociologie voor vrouwen’. Ze richtte daarop de feministische standpunttheorie op.

Deze theorie keek vanuit het perspectief vna vrouwen naar de wereld en de manier waarop deze wereld de vrouw behandelt.

Patricia Hill Collins

De Amerikaanse sociologe Patricia Hill Collins is een vaak terugkerende naam als het gaat om de feministische standpunttheorie. Hill Collins stelde in haar boek Black Feminist Thought: Knowledge, Consciousness, and the Politics of the Empowerment uit 2019 een perspectief van Afro-Amerikaanse vrouwen in de Verenigde Staten.

Hill Collins stelde dat de matrix van onderdrukking, zijnde een systeem van onderdrukking en privileges, ervoor gezorgd had dat Amerikaanse vrouwen een ander perspectief hebben ontwikkeld dan gemarginaliseerde vrouwen.

Ze liet zien hoe Afro-Amerikaanse vrouwen onderdrukt werden door de economische uitbuiting van hun arbeid, de politieke ontkenning van hun grondrechten en het gebruik van controlerende culturele praktijken die schadelijke stereotypen creëerden.

Voorbeeld Standpoint Theory

Zoals uitgelegd, het belangrijkste concept van de Standpoint Theory is dat de eigen perspectieven van een individu gevormd worden door zijn of haar ervaringen en sociale invloeden/groepen.

Neem bijvoorbeeld een groep Latijns-Amerikaanse vrouwen. De standpunten van deze vrouwen kunnen op elkaar lijken in termen van raciale achtergronden of geslachtseigenschappen, maar als hun sociaaleconomische status anders is, dan is het aannemelijker dat hun standpunten niet helemaal hetzelfde zijn. Ook zou dit sociaaleconomisch verschil de oorzaak zijn van het verschil in kennis tussen deze vrouwen.

Standpunttheorie, of Standpoint Theory, focust zich dus vooral op het genderperspectief in de verschillen tussen mensen en de verdeling van kennis.

Gemarginaliseerde sociale groepen

De standpunttheorie zou individuen eraan herinneren waarom een naturalistische opvatting van kennis en weten belangrijk is. Kennis helpt de mens om een gedeelte van de wereld en het universum te begrijpen.

Kennis opdoen gebeurt alleen in specifieke omstandigheden en heeft directe gevolgen voor de manier waarop een mens zijn of haar leven kan leiden.

Het is op die manier bijvoorbeeld ook politiek van belang welke concepten voor wie begrijpelijk zijn, welke beweringen door wie gehoord en begrepen worden en welke conclusies geloofwaardig zijn voor verschillende mensen.

De Standpoint Theory benadrukt wat de feministisch theoreticus Sandra Harding beschrijft als sterke objectiviteit, of het idee dat de perspectieven van bepaalde (gemarginaliseerde) groepen kunnen helpen om objectievere verhalen over de wereld te creëren.

Dit concept zet zij uiteen in haar boek: The Science Question in Feminism. Door het perspectief van buitenstaanders te betrekken worden deze individuen op een unieke positie geplaatst die mensen uit de dominante groepen niet herkennen.

De standpunttheorie geeft daarom een stem aan onderdrukte of gemarginaliseerde groepen om zo de status quo uit te dagen.

Kritiek op de standpunttheorie

De (feministische) standpunttheorie heeft belangrijke gevolgen gehad voor het wetenschappelijk onderwijs. Vanzelfsprekend is hier ook kritiek op ontstaan. De kritiek richt zich vooral op de aannames dat verschillende sociale posities verschillende soorten kennis produceren. De moeilijkheden in de theorie maken het problematisch om de theorie aan te nemen.

Veelgehoorde kritiek gaat ook op de manier waarop onderwijs wordt vormgegeven. Het onderwijs zou terug moeten keren naar het soort onderwijs waarin studenten geïnstrueerd worden om zelf argument te onderzoeken, te experimenteren en succesvol te zijn in plaats van vragen wie kennis presenteert.

Er moet meer gekeken worden naar wetenschappelijke prestaties, in plaats van kijken naar de groep tot wie iemand behoort. Vrouwen moeten niet ontmoedigd worden om deel te nemen aan ‘regulier’ onderwijs en mannen moeten niet ontmoedigd worden om deel te nemen aan zogenoemde ‘vrouwendisciplines’. De boodschap van critici is dat er geen specifieke soort wetenschap is voor alleen mannen of alleen vrouwen.

De Standpoint Theory samengevat

De standpunttheorie kan samengevat worden in de volgende kenmerken:

• De standpunttheorie richt zich op het concept van bewustzijn en kennis
• De standpunttheorie gaat over de mentale positie van een individu of groep in vergelijking met anderen
• De standpunttheorie gaat ervan uit dat de wereld en de sociale werkelijkheid bepaald worden door standpunten en perspectieven
• Gemarginaliseerde standpunten en perspectieven zorgen voor een objectiever wereldbeeld en zijn nauwkeuriger
• Onderdrukte groepen hebben een unieke positie en meer sociale macht om hun perspectieven te valideren
• De standpunttheorie vergroot het gevoel van mensen om bij een groep te horen
• Standpunten en perspectieven verschillen door klassenverschillen
• De standpunttheorie bekijkt de wereld vanuit 1 enkele lens
• Standpunttheorie ondersteunt en stimuleert objectiviteit

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg over de standpunttheorie? Had jij hiervoor al eens gehoord van de standpunttheorie? Welk gemarginaliseerd of onderdrukt perspectief zou volgens jou meer gevalideerd moeten worden? Heb jij tips of opmerkingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Collins, P. H. (1997). Comment on Hekman’s” Truth and method: Feminist standpoint theory revisited”: Where’s the power?. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 22(2), 375-381.
2. Harding, S. G. (Ed.). (2004). The feminist standpoint theory reader: Intellectual and political controversies. Psychology Press.
3. Hekman, S. (1997). Truth and method: Feminist standpoint theory revisited. Signs: Journal of women in culture and society, 22(2), 341-365.
4. Rolin, K. (2009). Standpoint theory as a methodology for the study of power relations. Hypatia, 24(4), 218-226.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2021). Standpunttheorie. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/sociologie/standpunttheorie/

Gepubliceerd op: 10/01/2022 | Laatste update: 14/07/2022

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/sociologie/standpunttheorie/”>Toolshero: Standpunttheorie</a>

Article by:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.