Sociaal handelen van Max Weber

Sociaal handelen: in dit artikel wordt de theorie van sociaal handelen van Max Weber praktisch uitgelegd. Naast de uitleg wat het is, belicht dit artikel ook de vier soorten plus voorbeelden, de voordelen en een korte samenvatting. Na het lezen begrijp je de basis van deze sociologische theorie van menselijk gedrag en hoe dit gedrag dat van anderen beïnvloedt, evenals hun interactie en reactie. Veel leesplezier!

Wat is de theorie van sociaal handelen van Max Weber?

De theorie van sociaal handelen is ontwikkeld door de Duitse socioloog Max Weber. Met zijn theorie wilde hij aantonen hoe belangrijk menselijk gedrag is met betrekking tot oorzaak en gevolg in de sociale sfeer.

Volgens Weber passen mensen hun handelen aan op basis van sociale context en laat zijn theorie zien hoe dat handelen het gedrag van anderen beïnvloedt.

Voor Max Weber verklaart sociaal handelen het gedrag en de effecten en gevolgen daarvan, evenals hoe dit gedrag dat van anderen kan beïnvloeden om een sociale interactie te worden.

Dan staat het gedrag niet langer op zichzelf, maar is het een onderdeel van een groter geheel (de samenleving). Max Weber baseerde zich op bestaand onderzoek om te onderbouwen dat sociologie fundamenteel is voor wetenschappelijk onderzoek.

Volgens Weber kan sociaal handelen de betrokken actoren die iets specifieks willen bereiken bepaalde handvaten bieden. Bijvoorbeeld als een bedrijf een gezamenlijke activiteit organiseert waarin iedere medewerker een andere rol heeft.

Het handelen van alle medewerkers tezamen moet een geheel vormen om de organisatie draaiende te houden. De verantwoordelijkheden en regels die een medewerker op zich neemt helpen het sociale handelen te organiseren.

Deze personen reageren op elkaar binnen de organisatie om de resultaten te leveren die vanuit de hiërarchie van de organisatie van ze wordt gevraagd.

De essentie van de theorie kan worden samengevat in de volgende zin: “het handelen van anderen ontwikkelt jouw gedrag.”

Vier soorten sociaal handelen volgens Max Weber

In zijn werk ‘Economy and Society’ (1921) vermeldt Max Weber vier soorten sociaal handelen:

1. Traditioneel sociaal handelen (gebruik)

Deze vorm van handelen is het resultaat van tradities en gebruiken die in bepaalde situaties worden toegepast.

Voorbeeld: elke zondag lunchen met het gezin.

Traditionele handelingen kunnen een culturele verwijzing worden. Traditie wordt onderverdeeld in twee subgroepen: gebruiken en gewoonten. Een gebruik is een handeling die bekend, normaal en populair is binnen de cultuur.

Gebruiken kunnen worden overgedragen van generatie op generatie. Een gewoonte is iets dat stukje bij beetje wordt aangeleerd en als normaal wordt gezien in het dagelijks leven, en dat zelfs onderdeel kan worden van iemands persoonlijkheid.

2. Affectief sociaal handelen

Ook wel emotioneel handelen genoemd, wanneer de persoon impulsief handelt en mogelijk niet stilstaat bij de gevolgen.

Voorbeelden: huilen bij een overwinning of tijdens een uitvaart.
Dit sociale handelen wordt onderverdeeld in twee subgroepen: ongecontroleerde reactie en emotionele spanning. In de ongecontroleerde reactie houdt de persoon minder rekening met de gevoelens van anderen en staan de eigen gevoelens centraal.

Emotionele spanning is de frustratie die een persoon mogelijk voelt wanneer zijn of haar ambities niet worden waargemaakt. Deze vorm van interne spanning leidt tot ontevredenheid.

3. Waarderationeel handelen

Dit sociale handelen wordt gekenmerkt door morele of ethische principes die collectief worden opgelegd omwille van de samenleving. Dit handelen wordt dus geleid door ideologie of collectieve ethiek.

Voorbeeld: religie

4. Doelrationeel handelen

Dit is handelen dat plaatsvindt om een specifiek resultaat te bereiken.

Voorbeeld: Natalia is 19 en wil geneeskunde studeren. Ze weet echter dat ze een pittige toelatingstest zal moeten afleggen om toegelaten te worden tot de opleiding die ze wil volgen. Vanwege deze toets studeert Natalia elke dag. Ze wil slagen voor de toets en geneeskunde gaan studeren.

Als we dit voorbeeld uit de dagelijkse praktijk nader bekijken, begrijpen we het verlangen van Natalia om haar doel te bereiken en wat ze ervoor moet doen.

Natalia past vervolgens doelrationeel handelen toe, omdat iedere stap die ze zet om haar doel te realiseren, zal leiden tot negatieve of positieve gevolgen, afhankelijk van hoe ze het proces uitvoert. In dit geval is haar proces er een van discipline en studeren.

Elk van deze soorten van handelen biedt bepaalde voordelen, waarvan er hieronder enkele worden toegelicht.

Voordelen van de vier manieren van handelen

In het bovenstaande voorbeeld kunnen de andere, ontbrekende sociale handelingen worden voltooid die zouden samenkomen in het gedrag van Natalia om geneeskunde te kunnen studeren. Natalia, beïnvloed door de vereisten van de universiteit om geneeskunde te mogen studeren, begint aan een reis om haar einddoel te bereiken.

Hiermee wordt haar gedrag gevormd door de eisen van de universiteit waar ze aan moet voldoen. Haar affectiviteit en emoties zorgen ervoor dat Natalia de wens heeft om geneeskunde te gaan studeren.

Ze wordt gemotiveerd door de persoonlijke prestatie, maar ook door het feit dat haar vader en grootvader arts waren. Natalia wil haar familie eren door in hun voetsporen te treden.

Om dat te kunnen doen, moet Natalia logisch en rationeel zijn voor de toets die ze moet halen. Daarom wordt de vastberadenheid en het gedrag van Natalia gevormd door de universiteit waar ze zich wil inschrijven om geneeskunde te gaan studeren.

Soorten van gezag volgens Weber

Om je wil op te leggen aan anderen zijn er volgens Weber de volgende soorten gezag:

Charismatisch gezag

Dit is het gezag dat wordt uitgeoefend over anderen dat je veel ziet bij mensen in leidinggevende posities.

Traditioneel gezag

Deze vorm van gezag zie je terug bij religies of sektes en wordt uitgevoerd in de vorm van tradities en overgedragen van generatie op generatie.

Rationeel-juridisch gezag

Gezag in de moderne tijd, gebaseerd op wet- en regelgeving en de grondwet die door alle mensen worden nageleefd. Dit betekent dat alle mensen het gezag volgen omdat het een sociale verantwoordelijkheid is om deze vorm van gezag te respecteren.

Met het bovenstaande heeft Max Weber het over de ideale soorten waar het in de sociologie om gaat. Deze vormen van gezag helpen ons de realiteit van sociale fenomenen te begrijpen. Er zijn geen pure sociale soorten, want ze zijn altijd gemengd.

Invloed van sociaal handelen

Voor Weber wordt sociaal handelen beïnvloed door het verleden, het heden en de toekomst. Sociaal handelen verandert daardoor op bepaalde manieren na verloop van tijd. Sociaal handelen kan constant evolueren naarmate de tijden veranderen en menselijk gedrag zich ontwikkelt, verbetert of wordt aangepast.

Sociaal handelen staat niet op zichzelf omdat het menselijk gedrag betreft en de manier waarop mensen het gedrag van anderen kunnen beïnvloeden.

Criteria voor het sociale karakter van handelen

• Mensen moeten rekening houden met het gedrag en het bestaan van anderen.
• De intentie is gericht op andere mensen.
• Betekenis: de handeling van de persoon moet een symbolische betekenis hebben.
• Het gedrag van mensen in een sociale handeling wordt beïnvloed door hun perceptie van het belang van de handelingen van anderen en dat van hunzelf.

Sociaal handelen: Max Weber vs. Èmile Durkheim

Weber kenschetst sociaal handelen als subjectief. Voor Durkheim daarentegen is sociaal handelen objectief.

Verschillen tussen sociaal handelen en sociale feiten

Om het verschil tussen deze twee theorieën – die beide een belangrijke rol spelen in de sociologie – moet je eerst weten wat de theorie van sociale feiten is, ontwikkeld door Èmile Durkheim, Frans socioloog en filosoof.

Sociale feiten omvatten het gedrag, de manier van zien, denken, handelen en voelen die extern is aan het bewustzijn. Dit kan binnen een sociale groep wel of niet gerespecteerd en wel of niet gedeeld worden.

Dit betekent dat het sociale feit de manier van voelen en leven van de externe wereld is en daarmee gedrag leidt. Voor Èmile Durkheim bestaat een sociaal feit uit culturele waarden die personen ertoe brengen om op bepaalde manieren te handelen.

Daarmee assimileert hij of zij de externe wereld en wordt deze aangepast aan zijn of haar gedrag, waarmee het bewust of onbewust wordt getransformeerd om op een bepaalde manier te handelen en te denken.

Sociale feiten worden opgelegd, ongeacht wat mensen daarvan denken.

Dit staat in contrast met de theorie van sociaal handelen van Max Weber. Deze legt uit dat het gedrag van mensen wordt gevormd door de interactie van één of meer personen die hun gedrag aanpassen onder invloed van de ander.

Sociaal handelen samenvatting

De theorie van sociaal handelen is niet het imiteren van gedrag. Sociaal handelen gaat verder dan herhalen of imiteren. Weber ziet sociaal handelen als een subjectieve aangelegenheid die het denken en het gedrag van een persoon bepaalt en de manier waarop hun gedrag invloed heeft op anderen.

Het geheel van menselijk gedrag bepaalt hoe onze samenleving vorm krijgt en hoe mensen met elkaar omgaan. Een groep mensen met soortgelijk gedrag die in vergelijkbare dingen geloven, zonder hun eigen persoonlijkheid op te geven.

De theorie van sociaal handelen van Weber onderverdeelt de soorten sociaal handelen in de vier bovengenoemde categorieën: traditioneel sociaal handelen, affectief sociaal handelen, waarderationeel handelen en doelrationeel handelen.

Deze categorieën vormen de kern van de theorie van Weber om menselijk handelen in de maatschappij te begrijpen, en inzichtelijk te maken hoe gedrag voortkomt uit subjectiviteit en hoe mensen het gedrag van anderen beïnvloeden.

Met de sociale acties die door Weber worden uitgelegd, zijn culturen gevormd: manieren van denken en handelen binnen gemeenschappen die op individueel niveau beginnen en vervolgens worden gegeneraliseerd door anderen (de samenleving). Dit sociale handelen verandert en past zich aan aan de tijd waarin we leven.

Nu is het jouw beurt

Wat vind jij? Denk je dat de theorie van sociaal handelen tegenwoordig nog steeds grote invloed heeft op menselijk gedrag? Heb je sociaal handelen van Weber eerder bestudeerd? Vertel ons dan wat je ervan denkt. Heb je suggesties of aanvullingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Ekström, M. (1992). Causal explanation of social action: the contribution of Max Weber and of critical realism to a generative view of causal explanation in social science. Acta Sociologica, 35(2), 107-122.
2. Jones, P., Bradbury, L., & LeBoutillier, S. (2011). Introducing social theory. Polity.
3. Gane, N. (2005). Max Weber as Social Theorist: ‘Class, Status, Party’. European journal of social theory, 8(2), 211-226.

Citaitatie voor dit artikel:
Ospina Avendano, D. (2021). Sociaal handelen (Weber). Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/sociologie/sociaal-handelen-weber/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 04/06/2021 | Laatste update: 09/10/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/sociologie/sociaal-handelen-weber/”>Toolshero: Sociaal handelen (Weber)</a>

Article by:

Daniela Avendaño

Daniela Avendaño werkt als contentschrijver en vertaler voor toolshero. Daniela is afgestudeerd in communicatie & journalistiek, en met haar theoretische en praktische kennis ondersteunt zij het toolshero content productieteam met het schrijven en vertalen van artikelen over managementtopics, persoonlijke en professionele ontwikkeling, marketing en meer. Daniela is gedreven en gemotiveerd om kennis te delen, en anderen te motiveren om te ontwikkelen.