Impressiemanagement (Goffman)
Impressiemanagement: in dit artikel wordt het concept impressiemanagement, ontwikkeld door Erving Goffman praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige psychologietool.
Wat is impressiemanagement? De betekenis en uitleg
Impressiemanagement, ook wel zelfpresentatie genoemd, is het bewuste of onbewuste proces waarin mensen proberen de perceptie van anderen over een bepaald persoon, object of gebeurtenis te beïnvloeden door informatie te reguleren en beheersen in sociale interacties.
Daarnaast gaat de theorie verder in op het feit dat de mens zijn percepties en cognities consistent te maken met doelen en acties. Lees hier meer over in de consistentietheorie over cognitieve dissonantie.
Mensen zullen zich altijd zo positief mogelijk presenteren aan de ander. Veel mensen vragen zichzelf vaak af wat anderen van hen zullen denken als ze iets doen, niet doen of zeggen. In het bedrijfsleven werkt het niet anders. Een voorbeeld hiervan betreft de marketingactiviteiten van een bedrijf.
Verkopers zullen hun product of dienst in een zo goed mogelijk daglicht presenteren. Het is in feite hun werk om de indrukken van het publiek en de potentiële consument te beheren op zo een manier dat de inkomsten zo hoog mogelijk zullen zijn. Een voorbeeld uit dat dagelijkse leven is het jongetje dat nieuwe flitsende voetbalschoenen koopt omdat hij weet dat er scouts aanwezig zullen zijn bij zijn wedstrijd.
Onderzoek naar impressiemanagement
Impressiemanagement werd voor het eerst geconceptualiseerd in 1959 door Erving Goffman. Het werk werd voor het eerst gepubliceerd in ‘The Presentation of Self in Everyday Life’. Het concept werd uitgebreid en uitgewerkt in 1967.
Onderzoek naar impressiemanagement is ontwikkeld langs twee verschillende paden. Een daarvan richtte zich op factoren die van invloed zijn op het soort indrukken dat mensen proberen over te brengen op anderen.
Het andere pad leidde naar elf verschillende presentatieperspectieven. Verschillende perspectieven zijn onder andere conformiteit, agressie, leiderschap, stigmatisering en mentale en fysieke gezondheid. In dit artikel wordt ingegaan op elk van de in totaal elf zelfpresentatietechnieken.
Technieken in impressiemanagement
Impressiemanagement gaat dus over pogingen van mensen om de indruk van hen bij anderen te beheersen beïnvloeden. Er zijn ongeveer zeven impressiemanagementtechnieken bekend. Deze technieken worden allemaal gebruikt in het dagelijkse leven. Op de werkvloer, thuis en op andere gelegenheden.
1. Conformiteit
Conformiteit betekent acceptatie en is bedoeld om anderen te laten genieten van de omgeving of mensen in de omgeving. Deze techniek wordt bijvoorbeeld toegepast door bedrijven wanneer zij werknemers bij elkaar laten komen om samen te werken en zo ervoor te zorgen dat de werknemers zich geaccepteerd en op hun gemak voelen.
2. Excuses
De tweede impressiemanagementtechniek betreft excuses. Excuses verwijzen doorgaans naar de uitleg van een persoon over een negatieve of onaanvaardbare gebeurtenis. Deze uitleg wordt gegeven om geen zware straf of zwaar oordeel te krijgen.
Excuses worden vaak gemaakt. Bij het te laat komen bij een vergadering, of wanneer een automobilist een bekeuring krijgt vanwege het niet dragen van de gordel.
3. Bijval
Bijval betekent het met trots begroeten van publiek omdat iemand weet dat het werk dat hij of zij gedaan heeft perfect is.
Dit doet een persoon dan met een gevoel van voortreffelijkheid over zichzelf. In het bedrijfsleven kan dat een project teamlid betekenen die geprezen wordt door de projectmanager vanwege een goed idee of initiatief. Hierdoor worden andere medewerkers gestimuleerd om harder en beter te werken.
4. Vleierij
Vleierij betekent het buitensporig complimenteren van een ander persoon om deze sympathiek en zelfverzekerd te maken. Vleierij is een assertieve sociale techniek voor het beheren van impressies van anderen om de sociale aantrekkelijkheid te vergroten.
Gevleid wordt door uitspraken te doen die een ander flatteren, prijzen of complimenteren. Met name in de online marketingwereld wordt deze impressietechniek gebruikt.
5. Zelfpromotie
Zelfpromotie gaat over het benadrukken van iemands beste eigenschappen, of het bagatelliseren van iemands tekortkomingen. Hierdoor wordt de aandacht gevraagd en gevestigd op iemands eigen prestaties. Dit fenomeen komt met name vaak voor in de bedrijfswereld. Een voorbeeld hiervan is een verkopen die zijn baas vertelt: ‘collega x heeft er 3 jaar over gedaan om de hoeveelheid verkooptransacties die ik gesloten heb in 6 weken te bereiken.’
6. Gunsten
Ook gunsten komen vaak voor, zowel in het bedrijfsleven als in het dagelijkse normale leven. Gunsten gaan over het doen van iets aardigs voor mensen om de ander geaccepteerd te krijgen en de goedkeuring van anderen te krijgen. Zo kan een verkoper van luxe auto’s kaartjes voor het theater aan de klant bieden omdat hijzelf niet kan gaan.
7. Associatie
Associatie gaat over het verbeteren of beschermen van iemands imago door de beschikbare informatie over iemand te beheren, evenals dingen waarmee mensen te maken hebben. Een sollicitant kan zo bijvoorbeeld tegen de interviewer zeggen: ‘wat toevallig, jouw baas en ik waren kamergenoten op de universiteit’.
Associatie betekent ook het samenwerken met anderen om elkaar te versterken en elkaar te beschermen over de informatie en het beeld van de mensen die aan de associatie deelnemen.
Impressiemanagement en sollicitatiegesprekken
Mensen uit een collectivistische cultuur (Geert Hofstede’s dimensies) scoren waarschijnlijk hoger op impressiemanagement. Daarnaast komen hogere scores voor impressiemanagement vaker voor bij selectiebeoordelingen dan bij ontwikkelingsgerichte beoordelingen.
Hetzelfde effect treedt ook op wanneer een persoon een nieuwe baan heeft. Dan heeft hij of zij de neiging om een positiever beeld van zichzelf te schetsen dan wanneer hij of zij opzoek is naar potentiële gebieden voor zelfontwikkeling.
Met name als iemand solliciteert voor een commerciële baan lijkt een hogere score vaker gekoppeld aan de kandidaat. Dat lijkt logisch. Volgens psycholoog Jan Meijning gaat het bij een dergelijk gesprek vooral om het verkopen van jezelf.
Zelfbedrog en impressiemanagement
Zelfbedrog is een proces of uiting waarbij relevantie, betekenis of belang van bewijs en logische argumenten worden ontkent of gerationaliseerd. Zelfbedrog houdt in dat men zichzelf overtuigt van een waarheid, zodat men geen zelfkennis van het bedrog onthult.
Iedereen vertoont een zekere mate van zelfbedrog. Teveel hiervan is niet goed. Probeer iemand uit te leggen dat hij bijvoorbeeld niet luistert, terwijl hij of zij ervan overtuigd is dat hij of zij wel goed luistert.
Als iemand niet weet dat hij of zij een onrealistisch beeld heeft van zichzelf is het onmogelijk om dit binnen een beperkte tijd over te brengen. Probeer dit dus ook niet in bijvoorbeeld een sollicitatiegesprek. Als dit toch gebeurt mondt de discussie waarschijnlijk uit in een ja-nee-discussie.
Iemand met een onrealistisch zelfbeeld zal zelfs de resultaten van een test uit een rapport ontkennen. Vraag in plaats daarvan naar de sterke punten van een kandidaat, inclusief voorbeelden.
Impressiemanagement gaat juist over impressies managen
Hieronder staan enkele richtlijnen voor het managen van de impressies en indrukken die u op anderen maakt.
1. Ken jezelf
Zelfbewustzijn is een van de allerbelangrijkste dingen in succesvol impressiemanagement en bij het zijn van een authentiek persoon. Socioloog Erving Goffman stelde een dramaturgische theorie voor waarin hij stelde dat de mens slechts een samenvoeging is van verschillende rollen die we aannemen.
Het is echter erg belangrijk om een gevoel van eigenwaarde te hebben. Wie ben ik? Wat waardeer ik? Waar sta ik voor? Het is belangrijk om een gevoel van eigenwaarde te hebben om te voorkomen dat we veranderen in een kameleon die zich aanpast aan alles en iedereen. Het is niet nodig om altijd maar met de massa mee te gaan.
2. Wees bedachtzaam
Bij de interactie met anderen werken onze hersenen op volle toeren. In sociale situaties is het belangrijk om effectieve luisteraars te zijn, en moeten de standpunten van anderen begrepen worden. Hiervoor worden veel verbindingen gemaakt tussen verschillende hersengebieden.
Hoewel dit vaak onbewust gebeurt, moet de mens nadenken over de gevolgen van verklaringen en uitspraken en acties. Zelfonthulling is een belangrijk onderdeel van het vormen van relaties met anderen. Toch moeten we oppassen dat we niet te snel te veel informatie vrijgeven en altijd nadenken over hoe een ander hierop zou reageren als hem of haar dat verteld zal worden.
3. Beheers emoties
Niet zorgt sneller voor een negatievere indruk dan een ongepaste en explosieve uitbarsting van emoties. Emoties zijn belangrijk bij het verbinden met andere mensen, en het uiten van emoties is goed voor balans in het menselijk brein, maar de emoties dienen wel gereguleerd en gemodereerd te worden.
Negatieve emoties zoals woede, irritaties of zelfs walging moeten altijd zorgvuldig en strategisch worden weergegeven. Voor leiders in bijvoorbeeld grote organisaties is het van cruciaal belang om emotionele terughoudendheid te tonen, maar wel subtiel anderen te laten weten of zij tevreden of ontevreden zijn.
4. Denk aan etiquetteregels
Er is een reeks sociale regels, ook wel normen genoemd, die mensen opdragen hoe zij in bepaalde sociale situaties zich moeten gedragen. Om een positieve indruk te maken, en te houden, is het belangrijk om deze sociale normen te volgen en respecteren.
Daarnaast is het belangrijk om te laten zien dat we manieren hebben, en dat we weten hoe wij ons in verschillende, misschien moeilijke situaties, dienen te gedragen. Beleefd zijn is altijd een goede strategie voor indrukbeheer, want er zijn weinig mensen die beleefdheid afkeuren of daar een negatieve lading aan geven.
5. Wees zelfverzekerd
Zelfverzekerdheid is lastig direct aan te nemen wanneer je het niet hebt, maar er zijn sociale momenten waarop je moedig en doortastend moet zijn. Neem een situatie waarin je verplicht wordt om een gesprek met een ander aan te gaan. Neem dan zonder na te denken het initiatief en stel een goede vraag, of help iemand.
Daarnaast is het belangrijk om op te komen voor principes of overtuigingen die jij hebt. Vooral wanneer je een leidinggevende positie hebt is het belangrijk om anderen van jouw visie te overtuigen. De meeste mensen zullen respecteren dat je trouw blijft aan bepaalde overtuigingen of ideeën. Wees echter ook redelijk. Wanneer een ander persoon een argument deelt waarmee jouw eigen overtuiging of werkwijze minder accuraat blijkt te zijn, pas deze dan aan.
6. Wees positief
Er is een wereld te winnen als we kijken naar het belang en nut van positief denken en positieve affectie bij het maken van indrukken. Een glimlach, een complimentje, en een positieve energie is altijd beter dan een negatieve en beladen sfeer. Leiders die optimistisch zijn zullen sneller medewerkers achter zich krijgen, en worden door werknemers sneller als effectief beoordeeld.
Effectief zelfimpressiemanagement is niet altijd eenvoudig. Zoals de meeste sociale vaardigheden is dit ook iets wat met regelmaat moeten worden geoefend zodat uiteindelijk de persoon een volledig ontwikkeld vermogen van zelfimpressiemanagement heeft.
Impressiemanagement samenvatting
Impressiemanagement is het proces waarin mensen proberen de percepties of indrukken van anderen over zichzelf te beïnvloeden door informatie te reguleren en beheersen. Mensen hebben de neiging om altijd een zo positief mogelijk beeld van zichzelf te presenteren aan anderen. Ook in het bedrijfsleven speelt dit.
Er zijn verschillende technieken die hiervoor gebruikt worden, bewust dan wel onbewust. Zo is er conformiteit, een excuus, bijval of vleierij. Daarnaast is ook zelfpromotie populair, evenals het verlenen van gunsten en associatie. Met name in sollicitatiegesprekken proberen mensen een zo positief mogelijk beeld van zichzelf te laten zien. Pas echter op voor zelfbedrog.
Lees de tips in de paragraaf hierboven om ervoor te zorgen dat jij op een juiste manier jouw eigen impressies managet.
Nu is het jouw beurt
Wat denk jij? Herken jij de uitleg over impressiemanagement? Kan jij een situatie met ons delen waarin jij een van de bovenstaande impressiemanagement technieken hebt gebruikt? Zie jij mensen om je heen in het dagelijkse leven veel van deze technieken gebruiken? Denk jij dat het goed is om actief bezig te zijn met wat anderen van jou vinden?
Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.
Meer informatie
- Bromley, D. B. (1993). Reputation, image and impression management. John Wiley & Sons.
- Leary, M. R., & Kowalski, R. M. (1990). Impression management: A literature review and two-component model. Psychological bulletin, 107(1), 34.
- Schlenker, B. R. (1980). Impression management. Monterey, CA: Brooks/Cole Publishing Company.
- Tedeschi, J. T. (Ed.). (2013). Impression management theory and social psychological research. Academic Press.
Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2020). Impressiemanagement (Goffman). Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/sociologie/impressiemanagement/
Gepubliceerd op: 03/06/2020 | Laatste update: 06/09/2023
Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/sociologie/impressiemanagement/”>Toolshero: Impressiemanagement (Goffman)</a>