Feminisme: de betekenis en uitleg
Feminisme: in dit artikel wordt het onderwerp feminisme praktisch uitgelegd, een politieke en sociale beweging die streeft naar gelijke rechten voor vrouwen. We bespreken de betekenis, geschiedenis en standpunten door de tijd heen. Na het lezen begrijp je deze beweging die wordt geleid door vrouwen.
Wat is feminisme? Definitie
Feminisme is een politieke en sociale beweging die ernaar streeft om gelijke rechten en vrijheid voor vrouwen te realiseren en te verdedigen. Het erkent dat sociale, culturele en economische aspecten van het leven al sinds mensenheugenis worden gedomineerd door mannen.
In de 18e eeuw werden de rol van vrouwen en hun rechten onder de aandacht gebracht met de publicatie van “A Vindication of the Rights of Woman” van Mary Wollstonecraft in 1792.
Dit werk stelt dat vrouwen niet van nature inferieur zijn aan mannen en dat een gebrek aan onderwijs tot ongelijkheid en daardoor de inhumane behandeling van vrouwen leidt.
De publicatie legde de basis voor het moderne feminisme, waarmee Wollstonecraft in die tijd een van de meest invloedrijke vrouwen in Europa werd.
Het gaf kracht aan het feminisme over de hele wereld, waarmee werd aangetoond dat vrouwen meer waren dan versiersels om mee te trouwen of in de samenleving in het algemeen. Ze dacht na over haar positie als denkend wezen dat gelijkwaardig was aan de mannen destijds.
Dit is het begin van het debat over vrouwenrechten binnen het huwelijk, waarbij wordt benadrukt dat vrouwen mensen zijn en het dus redelijk is dat ze dezelfde fundamentele rechten als mannen verdienen.
Nu weet je waar feminisme om gaat en wat de kernredenering is. Om specifieker te zijn, duiken we dieper in op de betekenis ervan.
De betekenis van feminisme
Feminisme is het geloof in sociale, economische en politieke gendergelijkheid. De wortels van de beweging zijn voor een groot deel terug te vinden in het Westen.
Feminisme is over de hele wereld te zien, omdat het wordt vertegenwoordigd door instellingen en gemeenschappen die collectief zijn toegewijd aan het verdedigen van de rechten en belangen van vrouwen.
De focus van feminisme
Feminisme richt zich op de rol van het patriarchaat in de structurele ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Het bekritiseert het uitgangspunt van indoctrinatie met betrekking tot deze kwestie, het scheiden van vrouwen en mannen in de samenleving.
Het feminisme streeft daarom naar transformatie en gelijkheid voor iedereen.
Als sociale beweging vecht het voor de rechten van vrouwen, bijvoorbeeld door een stem te geven aan vrouwen die gehoord moeten worden op het gebied van burger- en voortplantingsrechten, en het beschermen van vrouwen tegen seksueel, huiselijk, psychologisch en andere vormen van geweld.
In dit artikel kijken we in detail naar de geschiedenis, fases (golven) van het feminisme en voorbeelden van de kwesties die je aan het denken zetten.
De geschiedenis van het feminisme
De geschiedenis van feminisme wordt onderverdeeld in fases, die ook wel golven worden genoemd. Elk golf heeft gedurende belangrijke momenten in de geschiedenis bijgedragen aan het vormen van theorieën, evolueren van ideeën, creëren van strategieën en het bouwen van gemeenschappen voor feminisme.
Het begon als individuele revolutionaire daden van vrouwen die het niet eens waren met de regels die in hun tijd werden opgelegd door mannen.
De daden van deze vrouwen namen vaak de vorm aan van schrijven, specifiek essays waarin ze hun ideeën beschrijven en uitleggen waarom ze het niet eens zijn met de manier waarop vrouwen gezien en behandeld worden.
Een van de vrouwen die in opstand kwam tegen de stereotypes van de middeleeuwen was Christine de Pizan. Ze was filosoof en dichter.
Dankzij haar beroep was ze in staat haar gezin te onderhouden als een onafhankelijke vrouw, nadat ze op 25-jarige leeftijd weduwe werd na het plotselinge overlijden van haar man Étienne du Castel. Ze had moeite met het onderhouden van haar kinderen en besloot professioneel te gaan schrijven voor de adel.
Haar bijdrage aan feminisme was een individuele, maar revolutionaire daad. In 1399 begon ze te schrijven over vrouwenrechten en richtte ze de groep La Querelle de la Rose op. Deze groep werd gevormd door vrouwen om toegang tot onderwijs te bespreken. De groep beleef bestaan tot in de 17e eeuw.
Haar populairste werk was Le trésor de la cité des dames, met verhalen over verlichte vrouwelijke stadsbouwers. Pizan verdedigt deze vrouwen tegen de vrouwonvriendelijke argumenten van andere schrijvers in die periode. Dit werk is een ontwaking en een schreeuw ter verdediging van vrouwen.
Iets dat heel opvallend was in die tijd, toen mannen veel belangrijker werden geacht, des te meer als ze afstamden van invloedrijke families.
De bijdrages aan feminisme van bepaalde vrouwen evolueerde, tot ze golven werden die verwijzen naar bepaalde periodes.
De eerste fase van feminisme als een populair fenomeen: feminisme en de verlichting
Een van de belangrijkste momenten van het feminisme was ten tijde van de Franse revolutie, toen er vrouwenverenigingen werden opgericht en de Déclaration des droits de la femme et de la citoyenne (1791) werd geschreven door Olympe de Gouges, die vrouwenemancipatie voorstelde.
Dit is een van de eerste documenten die gelijke rechten beschrijft, de wettelijke en juridische gelijkheid van vrouwen in relatie tot mannen.
Gouges baande een weg voor een van de precursors van het feminisme die we aan het begin van dit artikel al noemde: Mary Wollstonecraft, die de basis voor het moderne feminisme vormde met haar werk “A Vindication of the Rights of Woman”.
Tweede fase (eerste feministische golf)
In de 19e eeuw en aan het begin van de vorige eeuw ontstond de eerste feministische golf in de VS, het VK en een aantal Zuid-Amerikaanse landen.
Daarvoor was het feminisme gericht op recht op gelijke rechten tussen man en vrouw binnen het huwelijk. De verhoudingen tussen mannen en vrouwen was toen erg anders dan nu. Aan het einde van de 19e eeuw begon de strijd voor politieke rechten, eigendomsrechten en met name het kiesrecht.
In de jaren 1830 en 1840 viel de Peruviaanse Flora Tristan op in de Franse socialistische beweging, met werken zoals The Emancipation of Women, wat leidde tot het oprichten van de Suffragettes in het VK in de 20e eeuw.
Dit was een groep vrouwen die activisten waren voor de burgerrechten van vrouwen, met name het kiesrecht in de VS en het VK, en die opkwam voor gelijke rechten. De Suffragettes hielden protesten, hongerstakingen en andere acties om zich uit te spreken voor gelijke burgerrechten.
Een andere belangrijke historische beweging voor de mensheid was de afschaffing van de slavernij. Dit was een belangrijk moment voor vrouwen, omdat velen, waaronder zwarte en witte vrouwelijke arbeiders samen een revolutionaire beweging neerzetten die de geschiedenis zou bepalen.
De feministische beweging die samenkwam met de afschaffing van de slavernij om vrouwen een stem te geven die ze niet hadden als slaven. Een van de representatieve leiders in die tijd was Sojourne Truth, bekend van haar toespraak ‘Ain’t I a Woman?’. In Nederland werd vooral Aletta Jacobs bekend. Zij werd de eerste vrouw in Nederland die afstudeerde van een universiteit. Een andere Nederlandse vrouw en pionier voor de feministische beweging was Wilhelmina Drucker. De in Amsterdam geboren vrouw zette zich in het verkrijgen van stemrecht voor vrouwen rond 1889.
Sojourne Truth was een activist die opkwam voor vrouwenrechten. Geboren onder de onderdrukking van slavernij wist ze in 1826 te ontsnappen met haar dochter. Ze begon een rechtszaak tegen een witte man om haar kind terug te krijgen. Ze was de eerste zwarte vrouw die een rechtszaak tegen een witte man won.
In de eerste golf was de strijd voor gelijke rechten van vrouwen duidelijk, net als het verdedigen van deze rechten en een stem hebben in de maatschappij.
In 1918 stemde het Britse parlement over een wet, de Representation of the People Act. Dit resulteerde erin dat vrouwen kiesrecht kregen, alhoewel het beperkt was tot vrouwen ouder dan 30 jaar, die grond bezaten en een jaarlijkse lease van minimaal 5 pond hadden, of diploma’s van Britse universiteiten. In 1928 veranderde dit en werden de omstandigheden voor mannen en vrouwen geleidelijk gelijker.
Het VK was niet het enige land dat vrouwen stemrecht gaf. Het eerste land waar dat gebeurde was Nieuw-Zeeland in 1893, gevolgd door Australië en Finland. Vervolgens gaf de VS vrouwen stemrecht aan het begin van de twintigste eeuw, met het vrouwenkiesrecht in 1919, aan het einde van de Eerste Wereldoorlog.
Tweede feministische golf
In de eerste golf lag de nadruk op het overwinnen van juridische obstakels voor vrouwen, zoals gelijke rechten binnen het huwelijk en politieke rechten. In de tweede golf ging men dieper in op zaken als ongelijkheid, seksualiteit en reproductieve rechten, het gezin en werk.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de slogan ‘Wij kunnen het’ populair, een actie gericht op vrouwen. Deze campagne ging over hoe vrouwen hun mannen konden vervangen in de fabrieken terwijl zij vochten. De campagne werd bekritiseerd als misleidend, omdat vrouwen werden gepresenteerd als gelijk aan mannen, maar tegelijk werden uitgebuit op het werk. Na de oorlog werden vrouwen terug naar huis gestuurd om het huishouden te doen.
Simone de Beauvoir, een Franse filosofe, professor en schrijfster, was cruciaal voor deze feministische golf met het essay Le Deuxième Sexe in 1949. Daarin schreef ze over de situaties waarin vrouwen leven in ongelijkheid en gebrek aan vrijheid hebben, overheerst door mannen. Dit essay wordt gezien als het standaardwerk voor het huidige feminisme van gelijkheid.
Velen geloven dat bijvoorbeeld vrouwenkleding is veranderd tot wat vrouwen dachten en wilden naar aanleiding van dit essay. Iemand die vooropliep op het gebied van vrouwenmode en de bevrijding ervan, was ontwerper Coco Chanel. Coco Chanel ontwierp lossere kleding, kortere rokken en maakte zelfs broeken populair voor vrouwen. Iets dat destijds als schandalig werd gezien, maar bevrijdend was voor vrouwen.
Vervolgens werd Betty Friedans boek “The Feminine Mystique” gepubliceerd, dat grotendeels ging over hoe het traditionele denken over vrouwelijkheid de intellectuele betrokkenheid en actieve deelname van vrouwen aan de maatschappij in de weg stond.
Deze golf baande een weg voor de vrouwenbevrijding, toen naast het verdedigen van gelijke rechten op het gebied van arbeid en politiek, ook de rechten en bescherming omtrent reproductieve seksualiteit belangrijk werden. Dit droeg bij aan belangrijke discussies en momenten in de derde golf.
Derde feministische golf
In de derde feministische golf staat de kwestie van geslacht en seks voorop voor vrouwenbevrijding. De vrouw besluit wat ze met haar lichaam doet. Het enige dat telt is wat zij wil, niemand anders heeft er iets over te zeggen.
Er worden ook nog steeds andere lagen van onderdrukking verwijdert, zoals discriminatie op basis van klasse, ras en geslacht. Hiermee steunt de derde golf het betrekken van alle vrouwen, ongeacht huidskleur of sociale status. Dit leidt tot een mate van culturele inclusie die voorheen onbekend was.
In de jaren 1990 was het debat gericht op etnische inclusie, wat belangrijk was om voortgang te boeken op het gebied van gelijke rechten voor alle vrouwen.
Een van de meest prominente vrouwen in deze golf is Rebecca Walker, een Amerikaanse feministe en activiste. Ze was de eerste feministe die in haar werken verwees naar de derde golf. Ze besprak ook kwesties die te maken hebben met ras, gender, politiek, macht en cultuur.
In de jaren 1990 en 2000 was feminisme op tv te zien in series als Sex and the City, waarin seksualiteit, het genot van de vrouw en zakelijke empowerment van vrouwen werden behandeld. Vrouwen in de entertainment-industrie zoals zangeres Madonna en actrice Queen Latifah, evenals vele andere machtige vrouwen in hun sector, lieten ook hun sporen na.
Grote stappen vooruit voor vrouwen en hun positie in de maatschappij. Het was nu een open onderwerp, niet meer verborgen en beter begrepen door de rest van de samenleving. De stereotypes van de onderdanige en emotionele vrouw die thuis voor het huishouden moest zorgen, verdwenen langzaam. In de jaren 1990 werd de weg voor vrouwen vrijgemaakt op het gebied van studie, werk en privé.
Vierde feministische golf
De strijd voor gelijke rechten voor vrouwen duurt lang. Dat is waarom we inmiddels in de vierde golf zitten, waarmee de strijd om vrouwen te beschermen wordt voortgezet.
Momenteel spreekt men zich uit tegen seksuele intimidatie, geweld tegen vrouwen en femicide. Zelfs na al die jaren komen vrouwen nog steeds op voor het respect dat ze verdienen en gelijkheid tussen de seksen.
Sociale netwerken worden ingezet als onderdeel van deze feministische beweging. Voorbeelden zijn de #Metoo- en #Niunamenos-bewegingen die worden gebruikt om vrouwenrechten te beschermen en zich op grote schaal uit te spreken tegen seksueel geweld.
Vrouwen willen niet langer zwijgen en gebruiken hun stem en de kracht van technologie om kwesties aan te kaarten die voorheen vermeden werden, bijvoorbeeld uit angst. Het moedigt ook voorlichting over gendergelijkheid, respect voor het leven en gelijke rechten aan.
Het bereik van het internet betekent dat mensen van over de hele wereld betrokken kunnen worden in de strijd tegen sociaal onrecht.
Nu is het jouw beurt
Wat denk jij? Wat vind jij? Beschouw je jezelf als een feministe? Denk je dat de strijd voor gelijke rechten van vrouwen is gevorderd of is het voorbij? Heb je nog aanvullingen of andere suggesties?
Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.
Meer informatie
- Delmar, R. (2018). What is feminism?. In Theorizing feminism (pp. 5-28). Routledge.
- Gillis, S., Howie, G., & Munford, R. (Eds.). (2004). Third wave feminism. New York: Palgrave Macmillan.
- Walby, S. (2011). The future of feminism. Polity.
Citatie voor dit artikel:
Ospina Avendano, D. (2021). Feminisme. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/sociologie/feminisme/
Published on: 10/09/2021 | Last update: 30/03/2023
Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/sociologie/feminisme/”>Toolshero: Feminisme</a>
