Anarchisme: de betekenis en kenmerken
Anarchisme: in dit artikel wordt het concept anarchisme praktisch uitgelegd. Het artikel begint met de definitie en algemene uitleg van dit concept, gevolgd door een uiteenzetting van de idealen van deze politieke stroming en voorbeelden van anarchisme. Veel leesplezier!
Wat is anarchisme?
Anarchisme is een politieke beweging en filosofie die sceptisch tegenover autoriteit staat. Het probeert instellingen af te schaffen die onnodige dwang en hiërarchie in stand houden, waaronder regeringen, natiestaten en kapitalisme.
Anarchisme pleit voor de vervanging van de staat door staatloze samenlevingen en vrijwillige vrije verenigingen. Anarchisme wordt doorgaans uiterst links op het politieke spectrum geplaatst en wordt aangeduid als libertair socialisme.
Voordat de samenlevingen ontstonden die we nu kennen, leefden mensen lange tijd in samenlevingen zonder hiërarchieën van georganiseerde organen. Toen instellingen zich begonnen te organiseren, nam de scepsis tegenover autoriteit toe.
Door de hele geschiedenis zijn er sporen van anarchisme te vinden, maar de huidige ideeën komen voort uit de tijd van de Verlichting.
In de late 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw bloeide de anarchistische beweging op in grote delen van de wereld en speelde deze een grote rol in de arbeidersstrijd voor emancipatie. In deze periode ontstonden dan ook verschillende stromingen.
Anarchisten hebben actief deelgenomen aan bijvoorbeeld:
- De Commune van Parijs
- De Russische burgeroorlog
- De Spaanse burgeroorlog
Er zijn verschillende benaderingen voor anarchisme: evolutionaire strategieën en revolutionaire strategieën. De evolutionaire benadering probeert zich voor te stellen hoe een samenleving eruit zou kunnen zien, maar de revolutionaire benadering stelt een gewelddadige wending voor om de staat omver te werpen.
Ontstaan en evolutie van het anarchisme
De oorsprong van het anarchisme is complex, voornamelijk door de verschillende interpretaties van het concept zelf. Wetenschappers hebben moeite gehad om anarchisme te definiëren en het eens te worden over de betekenis ervan, wat het moeilijk maakt om de geschiedenis ervan te achterhalen.
Sommigen beschouwen anarchisme als een goed gedefinieerde beweging uit de 19e en 20e eeuw, terwijl anderen anarchistische kenmerken zien in prehistorische samenlevingen met informele hiërarchieën.
De eerste sporen van anarchistisch denken zijn te vinden in het oude Griekenland en China, waar filosofen de noodzaak van de staat ter discussie stelden en pleitten voor individuele vrijheid.
Tijdens de Middeleeuwen omarmden bepaalde religieuze sekten libertaire ideeën, en de tijd van de Verlichting en de opkomst van het rationalisme gaven aanleiding tot de moderne anarchistische beweging.
Eind 19e eeuw werd het moderne anarchisme een belangrijk onderdeel van de arbeidersbeweging, naast het marxisme.
Anarchisten en marxisten groeiden uit elkaar en splitsten formeel tijdens het vijfde congres van de Eerste Internationale in 1872.
Anarchisten namen aanvankelijk deel aan de Russische Revolutie, maar werden later hard onderdrukt door de bolsjewieken.
In de jaren zestig dook het anarchisme opnieuw op als een wereldwijde politieke en culturele kracht, in lijn met de ‘New Left’ en ‘post-left’ bewegingen.
Het heeft sociale bewegingen beïnvloed die persoonlijke autonomie en directe democratie waardeerden, en heeft bijgedragen aan oorzaken zoals de anti-globaliseringsbeweging, de Zapatista-revolutie en de Rojava-revolutie.
De idealen van het anarchisme
Anarchisten geloven dat de maatschappij bestaat om de keuzemogelijkheden van individuen te verruimen, wat de basis vormt van hun ideologie.
Ze verwerpen het idee dat de maatschappij ontstaan is uit een bewuste overeenkomst, maar zien het eerder als voortkomend uit sociale instincten die gericht zijn op het verbreden van individuele keuzes.
Anarchisten streven naar een efficiënte samenleving die het breedste scala aan keuzes aan individuen biedt.
Ze bekritiseren elke sociale relatie waarin de ene partij de andere domineert door middel van bedreigingen, omdat dit de keuzes van de gedomineerde partij beperkt.
Overheidsgezag
Anarchisme verzet zich tegen alle vormen van overheidsgezag, inclusief staten, legers, slavernij, loonsystemen en meer. Het streeft naar het afschaffen van dwingende instellingen en benadrukt het verruimen van individuele keuzes.
Anarchie, het ideaal van het anarchisme, schetst een samenleving waarin individuen vrij kunnen handelen zolang ze niet de mogelijkheden van anderen belemmeren om hetzelfde te doen.
Anarchisten geloven dat zo’n samenleving haalbaar is, ondanks het erkennen van menselijke tekortkomingen.
Anarchisten verstrekken geen specifieke blauwdrukken voor een vrije samenleving, maar beweren dat elke samenleving zonder dwingende instellingen overeenstemt met haar doelstellingen.
Hoewel anarchie geen volledige vrijheid belooft, pleit het voor het ontbreken van regering en dwingende structuren. Anarchisten vinden het de moeite waard om naar te streven, ondanks de onzekerheid over de praktische uitvoering ervan.
De term anarchie wordt soms onjuist gebruikt om sociale wanorde te beschrijven, wat tot verwarring leidt.
Anarchisten hebben alternatieve namen geprobeerd, zoals autonomisten of libertariërs, maar dit veroorzaakte alleen maar meer ambiguïteit.
Anarchisten verzetten zich sterk tegen terrorisme, hoewel sommige misleide beelden hen in verband brengen met geweld. Het stereotype van de anarchistische bommenwerper heeft weinig basis in de werkelijkheid.
De meerderheid van anarchisten heeft altijd terrorisme afgewezen als immoreel en ineffectief. Ze begrijpen dat sociale relaties niet met geweld kunnen worden vernietigd.
Voorbeelden van anarchisme in de praktijk
De haalbaarheid en successen van anarchisme in de praktijk is lastig vast te stellen. De ideologie kampt voornamelijk met praktische bezwaren als het gaat om de uitvoering ervan. Hieronder lees je over 2 situaties waarin anarchisme toegepast werd.
Positief voorbeeld
Revolutionair Catalonië tijdens de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) wordt vaak aangehaald als een positief voorbeeld van anarchisme in actie.
In deze periode namen verschillende anarchistische groepen, samen met andere linkse krachten, de controle over grote delen van Catalonië.
Ze stichtten een samenleving gebaseerd op anarchistische principes, met nadruk op decentralisatie, zelfbestuur en werknemerscontrole over industrieën.
Gedurende deze tijd collectiviseerden arbeiders en boeren het land en de industrieën, waarbij ze anarchosyndicalistische principes in praktijk brachten.
Fabrieken, boerderijen en andere hulpbronnen werden collectief beheerd, waarbij beslissingen werden genomen via directe democratische processen.
Het sociale experiment leidde tot verhoogde productiviteit en verbeterde leefomstandigheden voor velen, omdat arbeiders rechtstreeks betrokken waren bij besluitvorming en de vruchten van hun arbeid deelden.
Negatief voorbeeld
Het Oekraïense Vrije Gebied, ook bekend als de Makhnovshchina, biedt een voorbeeld van anarchisme dat te maken kreeg met uitdagingen en uiteindelijk werd verslagen.
Het Vrije Gebied ontstond tijdens de Russische Revolutie, onder leiding van Nestor Makhno, een anarchistische militaire commandant.
Het Vrije Gebied, gevestigd in Oekraïne, had als doel een anarchistische samenleving te creëren op basis van principes van decentralisatie en anti-autoritarisme.
Men streefde naar het afschaffen van zowel de controle van de bolsjewieken als van het Witte Leger, en wilde een samenleving opbouwen waarin boeren en arbeiders zichzelf konden besturen. Aanvankelijk genoot het Vrije Gebied enig succes, met steun van de bevolking en de uitvoering van agrarische hervormingen.
De beweging stond onder druk van zowel het Rode Leger als het Witte Leger, wat leidde tot gewapende conflicten. Het gebrek aan een sterke gecentraliseerde autoriteit en de gedecentraliseerde aard van de anarchistische krachten maakten het moeilijk om het gebied effectief te verdedigen.
De Makhnovshchina werd uiteindelijk verslagen en verpletterd door het Rode Leger in 1921.
Politie en militaire organisatie
In een anarchistische samenleving zou er mogelijk geen conventioneel, gecentraliseerd politiekorps zijn zoals we dat vandaag de dag kennen.
In plaats daarvan zouden er veiligheidsmaatregelen worden genomen die gebaseerd zijn op de gemeenschap.
Gemeenschappen zouden samenwerken om kwesties van openbare veiligheid en geschillenbeslechting aan te pakken via lokale, direct democratische besluitvormingsprocessen.
Anarchisme is inherent antimilitaristisch, omdat het de notie van agressieve oorlogsvoering en verovering afwijst.
In een anarchistische samenleving zouden er geen permanente legers of professionele soldaten zijn. In plaats daarvan zou de nadruk liggen op zelfverdediging en vrijwillige verdedigingsassociaties.
Bij externe dreiging zouden gemeenschappen vrijwillige defensiekrachten kunnen vormen, waar individuen ervoor kiezen om deel te nemen aan de verdediging van hun gemeenschap.
Deze defensiekrachten zouden gedecentraliseerd zijn en georganiseerd worden op gemeenschaps- of regionaal niveau.
Beslissingen over militaire acties zouden worden genomen via democratische processen, met de focus op collectieve verdediging in plaats van offensieve militaire campagnes.
Nu is het jouw beurt
Wat denk jij? Herken jij de uitleg over anarchisme? Hoe denk jij over anarchistische samenlevingen? Denk jij dat het creëren van een dergelijke samenleving haalbaar is? Welke voor- en nadelen zie jij in de toepassing ervan? Heb jij andere tips of opmerkingen?
Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.
Meer informatie
- Miller, D. (1984). Anarchism. London: JM Dent.
- Guerin, D. (1970). Anarchism: From theory to practice (Vol. 175). NYU Press.
- Goldman, E. (1969). Anarchism: and other essays. Courier Corporation.
- Bookchin, M. (1995). Social anarchism or lifestyle anarchism. An Unbridgeable Chasm, Edinburgh.
Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2024). Anarchisme. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/sociologie/anarchisme/
Oorspronkelijke publicatiedatum: 21/10/2024 | Laatste update: 21/10/2024
Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/sociologie/anarchisme/”>Toolshero: Anarchisme</a>