Premack principe: de uitleg en betekenis

Premack principle: in dit artikel wordt het Premack principe praktisch uitgelegd. Naast de uitleg van wat het is en de betekenis, licht het artikel ook de oorsprong van deze theorie, het onderdeel Theory of Mind (ToM), een korte samenvatting van deze theorie en de nodige kritiek toe. Veel leesplezier!

Wat is het Premack principe? De betekenis en uitleg

Het Premack principe stelt dat meer waarschijnlijk gedrag minder waarschijnlijk gedrag zal versterken. Dat klinkt ingewikkeld. In andere woorden houdt het principe in dat het in het vooruitzicht stellen van een leuk iets gebruikt kan worden om iets uit te voeren dat minder leuk is.

De kans is groot dat je nooit van deze term hebt gehoord, maar het wordt regelmatig onbewust gebruikt. Bijvoorbeeld bij de opvoeding van kinderen. Veel mensen hebben als kind ook van hun ouders gehoord dat ze eerst hun bord moesten leegeten voordat ze buiten mochten spelen. Of dat ze eerst de rotzooi op hun kamer moesten opruimen voordat ze een filmpje mochten kijken.

Bovenstaande zijn enkele accurate voorbeelden van het gebruik van het Premack principe in het alledaagse leven.

Het Premack principe wordt ook wel Oma’s wet genoemd, of de relatieve conditioneringstheorie.

Oorsprong van het Premack principe

Het Premack principe is afgeleid van de resultaten van een studie naar kapucijnapen (Cebinae). Het onderzoek werd geleid door David Premack. Hij kwam erachter dat er bepaalde parameters bestaan waarbinnen apen zich gedragen.

Wanneer toegepast op mensen, heeft het principe een verklarende en voorspellende werking van gedrag. Het wordt daarom gebruikt door therapeuten en psychologen voor gedragsanalyse.

David Premack ontdekte dat als mensen een bepaalde activiteit willen uitvoeren, de persoon een minder wenselijke activiteit zal willen uitvoeren alvorens de wenselijke activiteit te bereiken. In andere woorden, activiteiten kunnen bekrachtigers van gedrag zijn.

Mensen, maar ook apen, zijn dus meer gemotiveerd om een bepaalde taak uit te voeren als zij daarmee de kans vergroten op het kunnen uitvoeren van een leuke taak of activiteit.

Ondersteunend onderzoek

Sinds David Premack zijn ontdekkingen deelde met de wereld, hebben meerdere onderzoekers het principe ondersteund met nieuwe bevindingen. Een van de eerste bevestigende studies werd uitgevoerd door hem zelf. Hij bepaalde of kinderen de voorkeur gaven aan het spelen van pinball of het eten van snoep.

Hij testte daarna twee situaties: eerst moesten de kinderen pinball spelen om snoep te krijgen. Daarna moesten ze snoep eten om pinball te spelen. Hij ontdekte dat in elke situatie de kinderen de voorkeur gaven aan de tweede activiteit. Dit was bewijs voor zijn eigen opgestelde principe.

In een later uitgevoerd onderzoek van Allen en Iwata werd ontdekt dat de bereidheid om te sporten onder een groep mensen met een ontwikkelingsstoornis toenam als het spelen van games hier tegenover werd gezet.

In een onderzoek van Welsh, Luthans en Bernstein werd ontdekt dat medewerkers van een fastfoodrestaurant beter hun best deden op taken die zij niet leuk vonden wanneer hen een leukere taak in het voortuitzicht werd gesteld.

Voorbeeld

Onderzoeker Brenda Geiger gaf leerlingen van de basisschool tijd om te spelen op het speelplein van de school wanneer ze hun reguliere leertaken hadden uitgevoerd. Naast een verhoging van de motivatie en het leervermogen, bekrachtigde deze activiteit de zelfdiscipline van de scholieren en verminderde de noodzaak voor leraren om leerlingen te disciplineren.

Theory of Mind

David Premack is niet de bedenker van alleen het Premack principe, maar presenteerde ook zijn Theory of Mind in dezelfde periode. Deze theorie heeft enorm veel bijgedragen op het gebied van neurowetenschappen. Theory of Mind gaat over het begrip van de eigen mentale toestanden en die van anderen.

Het stelt kort samengevat dat de mens in staat is om gedachten, overtuigingen, verlangens, percepties en intenties van andere mensen te herkennen. Aan deze theorie wordt vaak gerefereerd als iemand opmerkt ‘de gedachten van een ander te kunnen lezen’.
Het is in feite een combinatie van empathie en jezelf in de schoenen van iemand anders plaatsen. Hieruit kan worden afgeleid hoe iemand zich voelt.

Een voorbeeld. Als een docent voor een drukke, luidruchtige klas staat met zijn wenkbrauwen gefronst en een boze blik, dan zien leerlingen dat. Is het de blik in zijn gezicht? Of is het de manier waarop hij zijn wenkbrauwen fronst? Is het misschien de manier waarop hij zijn bril van zijn gezicht pakt?

Wat het nou precies is, maakt weinig uit. De veronderstelling is dat de docent boos is. Dit is een goed voorbeeld van de Theory of Mind. Door te kijken naar anderen is het mogelijk om erachter te komen wat er in het hoofd van een ander omgaat.

Premack principe samengevat

• Het Premack principe wordt ook wel de relativiteitstheorie voor versterking of conditionering genoemd.
• Het stelt dat een meer wenselijke activiteit kan worden gebruikt om een minder wenselijke activiteit te versterken.
• David Premack zette zijn theorie kracht bij met experimenten op kinderen en apen.
• Hoewel bekritiseerd, heeft het principe nog steeds een grote invloed op de psychologie en op het alledaagse leven, zoals bij de opvoeding van kinderen.

Kritiek op het Premack principe

Critici hebben verschillende punten van kritiek uitgesproken over het Premack principe. Als eerste zou de reactie op een toepassing van het principe afhankelijk zijn van de context.

De activiteiten die beschikbaar zijn voor een individu om uit te kiezen zullen een rol spelen bij de vraag of bekrachtiging van gedrag kan worden bereikt.

Een tweede punt van kritiek is dat een minder gewenste activiteit minder snel zal worden uitgevoerd wanneer de meer gewenste activiteit niet in verhouding staat tot de opoffering die ervoor gedaan moet worden.

Als een uur studietijd bijvoorbeeld maar een half uur videospelletjes spelen oplevert, dan kan een individu besluiten om niet te studeren om gametijd te verdienen omdat de grote hoeveelheid studietijd als te belastend wordt ervaren.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg over het Premack principe? Gebruik jij deze vorm van conditionering wel eens voor het opvoeden van kinderen? Of het trainen van collega’s? Denk jij dat dit een manier van conditioneren is die effectief blijft op de lange termijn? Welke andere vormen van conditioneren ken jij? Heb je tips of opmerkingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Homme, L. E., Debaca, P. C., Devine, J. V., Steinhorst, R., & Rickert, E. J. (1963). Use of the Premack principle in controlling the behavior of nursery school children. Journal of the Experimental Analysis of Behavior.
2. Klatt, K. P., & Morris, E. K. (2001). The Premack principle, response deprivation, and establishing operations. The Behavior Analyst, 24(2), 173-180.
3. Knapp, T. J. (1976). The Premack principle in human experimental and applied settings. Behaviour Research and Therapy, 14(2), 133-147.
4. Danaher, B. G. (1974). Theoretical foundations and clinical applications of the Premack Principle: Review and critique. Behavior Therapy, 5(3), 307-324.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2022). Premack principe. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/psychologie/premack-principe/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 24/05/2022 | Laatste update: 21/08/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/psychologie/premack-principe/”>Toolshero: Premack principe</a>

Article by:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.