Dunning Kruger effect: de uitleg

Dunning Kruger effect: in dit artikel wordt het Dunning Kruger effect praktisch uitgelegd. Dit artikel beschrijft naast over wat het is, een voorbeeld, kritiek op de theorie en waarom dit fenomeen bestaat. Na het lezen begrijp je de basis van deze psychologische theorie. Veel leesplezier!

Wat is het Dunning Kruger effect?

Het Dunning Kruger effect is een cognitieve bias, of vooringenomenheid, waarbij incompetente mensen de neiging hebben om hun bekwaamheid te overschatten.

Ook het tegenovergestelde effect voor competente personen is onderzocht: de neiging om hun vaardigheden te onderschatten. Een voorbeeld daarvan is die ene persoon in de klas, die na afloop van een examen altijd zegt dat hij een onvoldoende verwacht. En toch scoort hij een 9.

Het Dunning Kruger effect kan gemeten worden door zelfevaluatie te vergelijken met objectieve prestaties. Mensen die deelnemen aan een dergelijk onderzoek maken bijvoorbeeld een quiz en worden daarna gevraagd om in te schatten hoe goed ze gepresteerd hebben. Deze subjectieve beoordeling van de deelnemers zelf wordt vervolgens vergeleken met de daadwerkelijk score die ze behaald hebben.

Deze vergelijking wordt zowel in relatieve termen als absolute termen gedaan. Dat wil zeggen, in vergelijking met een peer groep als het percentage dat beter presteerde, of in vergelijking met objectieve maatstaven zoals het aantal correct beantwoorde vragen.

Definitie

Het effect wordt meestal verklaard in termen van metacognitieve vaardigheden. De verklaring is gebaseerd op het idee dat incompetente mensen niet het vermogen hebben om onderscheid te maken tussen goede en slechte prestaties. Ze laten de neiging zien dat ze zichzelf overschatten omdat ze het verschil in kwalitatieve zin tussen hun prestaties en de prestaties van anderen niet zien.

Dat wordt ook wel het dual-burden account genoemd, of dubbele last-rekening. Het gebrek aan deze vaardigheid gaat gepaard met de onwetendheid van dit gebrek. In sommige onderzoeken is het metacognitie-aspect opgenomen als onderdeel van de definitie van het effect. Andere onderzoeken zien het meer als een verklaring die verder los staat van de definitie.

Het effect zelf is onderzocht door onderzoekers David Dunning en Justin Kruger. Zij waren de twee sociaal psychologen die het fenomeen voor het eerst beschreven. In totaal vier onderzoeken waren gericht op het effect.

Figuur 1 – Dunning Kruger effect diagram

Kritiek op het Dunning Kruger effect

Het is belangrijk om op te merken dat er veel kritiek op de beschrijving van dit fenomeen bestaat. Veel debatten over het concept richten zich op de metacognitieve verklaring en laten de empirische bevindingen achterwege.

Het meest belangrijke argument dat gehoord wordt in deze categorie is de statistische verklaring, die stelt dat het effect voornamelijk een statistisch artefact is vanwege de regressie naar het gemiddelde in combinatie met een andere cognitieve bias. Deze bias wordt ook wel het beter-dan-gemiddelde effect genoemd.

Het Dunning Kruger effect wordt beschreven als zijnde relevant voor verschillende doeleinden en praktische zaken, maar er is ook onenigheid over het gebruik ervan. Onnauwkeurige zelfinschatting zou er bijvoorbeeld kunnen te leiden dat mensen slechte beslissingen nemen. Het kan mensen er ook van weerhouden om eigen tekortkomingen aan te pakken en te verbeteren.

In sommige gevallen kan deze vorm van overmoed positieve bijwerkingen hebben, zoals meer motivatie en energie.

Een voorbeeld van het Dunning Kruger effect in het dagelijkse leven

Het fenomeen van zelfoverschatting en verkeerd inschatten van eigen competenties is iets dat vaak terug te zien is in het dagelijkse leven. Competente mensen hebben dit per definitie eerder door dan incompetente mensen.

Een voorbeeld van het effect is bijvoorbeeld dat ene familielid, rond de eettafel tijdens een etentje op vakantie. Het lid van de familie spreekt uitvoerig en gepassioneerd over een onderwerp en verkondigt tegen iedereen dat hun opvatting fout is.

Hoewel het voor veel mensen aan tafel duidelijk is dat dit familielid geen idee heeft waar hij het over heeft, kletst diegene door en is zich niet bewust van de eigen onwetendheid.

Onderzoek door Dunning en Kruger

In één van de onderzoeken vroegen de onderzoekers aan 65 deelnemers om te beoordelen hoe grappig bepaalde grapjes waren. Sommige deelnemers waren uitzonderlijk slecht in het beoordelen en voorspellen welke grapjes anderen grappig zouden vinden, maar beschreven zichzelf als zijnde zeer humoristisch.

Incompetente mensen, zo stelden de onderzoekers, presteren dus niet alleen slecht, maar ze zijn ook niet in staat om de kwaliteit van hun eigen output te beoordelen. Dat zou wel eens de reden kunnen zijn waarom studenten die onvoldoende scoren op examens, soms vinden dat ze een hogere score verdienen. Ze overschatten dan duidelijk hun eigen kennis en kunnen hun eigen prestaties niet nauwkeurig beoordelen.

Incompetente mensen zijn daarnaast ook niet in staat om de vaardigheden van anderen te herkennen. Dat is een deel van de verklaring waarom zij zichzelf als veel slimmer en capabeler zien dan anderen.

Opmerkelijk effect op gedrag en zelfvertrouwen

Toch laat de incompetentie mensen niet gedesoriënteerd of voorzichtig achter, zo schrijft onderzoeker van het fenomeen David Dunning in een artikel voor de Pacific Standard. In plaats daarvan zijn incompetente mensen vaak gezegend met een ongepast vertrouwen, gesteund door wat voor hen aanvoelt als verregaande kennis over veel zaken.

Het kan aan de andere kant een diepgaand effect hebben op wat mensen geloven. In één van de onderzoeken van de onderzoekers Dunning en Eherlinger werd ontdekt dat vrouwen evengoed presteerden in een wetenschappelijke quiz als mannen. Toch onderschatten de vrouwen hun prestaties omdat ze er vanuit gingen dat ze minder wetenschappelijk redeneervermogen hebben dan mannen.

Ook het geloof is onderdeel van dit fenomeen. Sommige vrouwen weigeren deel te nemen aan competitie vanwege hun religieuze overtuigingen.

Maar waarom bestaat dit fenomeen eigenlijk?

Dunning en Kruger suggereerden zoals eerder aangegeven dat het voortkomt uit ‘dubbele lasten’. Mensen zijn niet alleen incompetent, maar deze incompetentie berooft hen ook nog eens van het vermogen om te beseffen hoe onbekwaam ze zijn.

Incompetente mensen hebben de neiging om:

• Hun eigen vaardigheden en prestaties te overschatten
• Vaardigheden en kennis van anderen niet te herkennen
• Eigen fouten en gebrek aan inzicht niet herkennen

De eigenschappen die een persoon nodig heeft om te bepalen hoe goed eigen prestaties zijn, zijn dezelfde eigenschappen die nodig zijn om te beoordelen hoe anderen het doen. Dus als iemand de capaciteiten mist om zichzelf te beoordelen, dan blijft diegene onbekwaam en ook nog eens onwetend over het eigen onvermogen.

Metacognitie

Dit onvermogen heeft alles te maken met metacognitie, of beter: het ontbreken van metacognitie. Metacognitie gaat over het denken over het eigen denken. Mensen kijken soms naar zichzelf vanuit een beperkte en subjectieve gezichtshoek.

Vanuit dit onvolledige of foutieve perspectief lijken ze zeer bekwaam en deskundig, soms zelfs superieur aan anderen. Daardoor wordt het bijna onmogelijk om een realistisch beeld over jezelf te schetsen.

Een beetje kennis

Een andere factor die een reden kan zijn voor het Dunning Kruger effect, is het hebben van een beetje kennis. Als iemand een beetje kennis heeft over een bepaald onderwerp, kan dat ertoe leiden dat die persoon denkt alles te weten wat er te weten valt. Een beetje kennis kan daarom gevaarlijk zijn.

Het verschil is dat een competent persoon weet wanneer de kennis die hij of zij heeft niet meer toereikend is in een gesprek of andere sociale situatie. Deze persoon stopt dat met praten. Een incompetent persoon gaat dan toch door met het delen van ideeën en opmerkingen waarvan helemaal niet zeker is of er enig verband is met de waarheid.

Andere verklaringen

Er is een aantal factoren die ook kan bijdragen aan het ontstaan van het Dunning Kruger effect. Deze zijn:

• Het gebruik van mentale snelkoppelingen waarmee mensen snel beslissingen kunnen nemen;
• De neiging om patronen te zoeken in zaken, ook als die er helemaal niet zijn;
• De neiging van de menselijke geest om te proberen de informatie die binnenkomt te ordenen en te begrijpen. De gemiddelde mens verwerkt tegenwoordig enorm veel informatie en het is niet verwonderlijk dat soms de plank misgeslagen wordt.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg over het Dunning Kruger effect? Overschat jij je eigen vaardigheden? Of die van anderen? Welke andere aanverwante methoden of theorieën ken jij? Heb jij tips of opmerkingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Mazor, M., & Fleming, S. M. (2021). The Dunning-Kruger effect revisited. Nature Human Behaviour, 5(6), 677-678.
2. Mahmood, K. (2016). Do people overestimate their information literacy skills? A systematic review of empirical evidence on the Dunning-Kruger effect. Communications in Information Literacy, 10(2), 3.
3. Schlösser, T., Dunning, D., Johnson, K. L., & Kruger, J. (2013). How unaware are the unskilled? Empirical tests of the “signal extraction” counterexplanation for the Dunning–Kruger effect in self-evaluation of performance. Journal of Economic Psychology, 39, 85-100.
4. Dunning, D. (2011). The Dunning–Kruger effect: On being ignorant of one’s own ignorance. In Advances in experimental social psychology (Vol. 44, pp. 247-296). Academic Press.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2022). Dunning Kruger effect. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/psychologie/dunning-kruger-effect/

Gepubliceerd op: 11/11/2022 | Laatste update: 30/03/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/psychologie/dunning-kruger-effect/”>Toolshero: Dunning Kruger effect</a>

Article by:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.