Aangeleerde hulpeloosheid theorie (Seligman)

aangeleerde hulpeloosheid theorie - toolshero

Aangeleerde hulpeloosheid theorie: in dit artikel wordt de aangeleerde hulpeloosheid theorie van Martin Seligman praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige psychologische tool.

Wat is de aangeleerde hulpeloosheidstheorie?

De aangeleerde hulpeloosheidstheorie maakt deel uit van de gedragstheorie en is van toepassing op zowel mensen als dieren. De theorie legt uit dat wanneer een persoon herhaaldelijk wordt blootgesteld aan onvermijdelijke, stressvolle en zelfs pijnlijke situaties, hij na verloop van tijd zijn pogingen zal staken om de situatie onder controle te krijgen, of dat hij niet meer probeert pijn te voorkomen, zelfs als die gelegenheid zich nadrukkelijk voordoet.

Op dat moment valt de persoon terug op aangeleerde hulpeloosheid in denken en handelen en zal hij niet proberen de situatie te veranderen.

Mensen die last hebben van aangeleerde hulpeloosheid accepteren dat zij stressvolle situaties meemaken en dat zij daar geen controle op kunnen uitoefenen.

Uit angst om te worden afgewezen of te falen, zijn ze nauwelijks bereid om nieuwe dingen te proberen. Dat kan leiden tot meer stressgevoelens en zelfs tot depressiviteit. Bij sommige mensen komt aangeleerde hulpeloosheid voort uit het posttraumatische stresssyndroom.

Wie heeft de aangeleerde hulpeloosheid theorie ontwikkeld?

De theorie werd eind jaren 60 ontwikkeld op de Universiteit van Pennsylvania door de Amerikaanse psycholoog Martin Seligman en zijn collega’s. Zij voerden experimenteel onderzoek uit op honden met elektrische schokken. Martin Seligman ontdekte dat honden symptomen van angst en depressie ontwikkelden als ze werden blootgesteld aan onvermijdbare schokken, terwijl honden die de schokken wel konden vermijden geen symptomen ontwikkelden.

In andere onderzoeken met elektrische schokken ontdekte Martin Seligman dat de honden die de onvermijdbare schokken kregen toegediend in eerdere experimenten geen pogingen deden de schokken te vermijden, zelfs niet als ze de gelegenheid kregen om ze te ontwijken. De honden bevonden zich in een staat van hulpeloosheid.

Martin Seligman zag ook tekenen van aangeleerde hulpeloosheid bij een aantal van zijn patiënten die leden aan klinische depressiviteit en concludeerde dat klinische depressie gerelateerd is aan de overtuiging dat het onmogelijk is een situatie de baas te zijn.

Martin Seligman benoemt drie belangrijke kenmerken om aangeleerde hulpeloosheid te herkennen:

  • passiviteit van de persoon als hij met traumatische gebeurtenissen wordt geconfronteerd
  • moeilijk kunnen geloven dat het trauma onder controle kan worden gehouden
  • stijgende stressniveaus

Wat is zijn de hoofdkenmerken van de aangeleerde hulpeloosheid theorie?

Drie kenmerken van aangeleerde hulpeloosheid

  1. Toeval: de relatie tussen iemands handelen en de uitkomst van een gebeurtenis
  2. Cognitie: de manier waarop iemand toeval verklaart en begrijpt
  3. Gedrag: de manier waarop iemand reageert op toeval of het ontbreken daarvan

Om aangeleerde hulpeloosheid te kunnen herkennen, moeten minstens drie kenmerken van de aangeleerde hulpeloosheid theorie van toepassing zijn. Het eerste kenmerk van aangeleerde hulpeloosheid is omgaan met toevalligheid. Dat betekent dat een persoon gelooft dat er een verband is tussen wat er gebeurt en zijn reactie daarop.

In geval van aangeleerde hulpeloosheid gelooft een persoon dat er geen verband is tussen de gebeurtenis en zijn reactie. Hij denkt daarom dat de manier waarop hij reageert geen invloed heeft op wat er gaande is. Het tweede kenmerk is cognitie. Dat houdt in dat een persoon deze verbanden, of juist het ontbreken daarvan, kan begrijpen en beredeneren.

Het laatste kenmerk is gedrag. Dit kenmerk refereert aan de handelingen die een persoon als reactie verricht om deze verbanden te kunnen zien. In geval van aangeleerde hulpeloosheid ziet een persoon geen verband tussen zijn handelswijze en de uitkomst van een gebeurtenis of voorval.

In dat geval zal een persoon zich gedragen alsof hij zich in een situatie bevindt die hij niet onder controle heeft en kan dan besluiten zich gewonnen te geven.

Wat zijn de oorzaken van aangeleerde hulpeloosheid?

Volgens de aangeleerde hulpeloosheid theorie kan aangeleerde hulpeloosheid worden veroorzaakt door herhaalde traumatische ervaringen en ontwikkelt zich meestal tijdens de kinderjaren. Als een kind om hulp vraagt en zijn ouders of verzorgers reageren niet op de goede manier, dan kan het kind onbewust leren dat zijn situatie niet kan worden veranderd. Als dat regelmatig gebeurt, kan aangeboren hulpeloosheid voortduren tot aan de volwassen leeftijd. Bijvoorbeeld als kinderen continu worden blootgesteld aan misbruik en verwaarlozing. Zij kunnen dan aangeboren hulpeloosheid ontwikkelen.

Aangeboren hulpeloosheid kan ook ontstaan op volwassen leeftijd in gevallen van misbruik, maar ook als een persoon een specifieke gewoonte probeert te doorbreken en daarin herhaaldelijk faalt. Het gevoel geen controle te hebben over bepaalde situaties en gewoonten kan bij iemand aangeleerd hulpeloosheid veroorzaken.

Deze ervaringen zijn er de reden van dat mensen met aangeleerde hulpeloosheid geloven dat zij niet in staat zijn moeilijke situaties uit de weg te gaan. Zij hebben geleerd om te denken dat zij de situatie niet onder controle kunnen krijgen en staken daarom hun pogingen om de situatie te verbeteren.

Dit kan de motivatie van een persoon negatief beïnvloeden en een laag zelfbeeld, frustratie en passiviteit veroorzaken. De persoon heeft niet meer de moed iets aan de situatie te veranderen.

Het is niet zo dat iedere persoon die traumatische ervaringen heeft of die meermalen vergeefse pogingen heeft gedaan om de situatie te veranderen, aangeleerde hulpeloosheid ontwikkelt. Dat heeft te maken met de manier waarop een persoon verbanden tussen de gebeurtenis en zijn handelen kan begrijpen en beredeneren.

Hoe kan aangeleerde hulpeloosheid worden verholpen?

Een bekende manier om aangeleerde hulpeloosheid aan te pakken is om de patronen van denken en doen te veranderen die geleid hebben tot aangeleerde hulpeloosheid. Dat wordt gedaan met therapie zoals cognitieve gedragstherapie (CGT). Met CGT kun je leren hoe je gevoelens van hulpeloosheid herkent in bepaalde situaties en hoe je je manier van denken daarover kunt veranderen. Martin Seligman ontwikkelde een concept dat aangeleerd optimisme wordt genoemd. Dat houdt in dat mensen zelf situaties van aangeleerde hulpeloosheid kunnen oplossen door op de juiste manier te redeneren en zo een positieve interne dialoog met zichzelf kunnen aangaan.

Toepassing van de aangeleerde hulpeloosheid theorie

De Aangeleerde hulpeloosheidstheorie wordt op verschillende terreinen van het dagelijkse leven gebruikt. De theorie wordt toegepast in klaslokalen, ziekenhuizen, verpleeghuizen en psychiatrische instellingen. In zijn eerste boek over aangeleerde hulpeloosheid adviseerde Martin Seligman de toepassing van de theorie voor de behandeling van mensen die te kampen hadden met depressiviteit en trauma. Er kwam daarna meer belangstelling om onderzoek te doen naar aangeleerde hulpeloosheid.

Voorbeelden van aangeleerde hulpeloosheid

Voorbeelden van gebeurtenissen die mogelijk aangeleerde hulpeloosheid veroorzaken zijn als volgt:

  • Als je graag wilt afvallen en geen enkel dieet of lifestyle lijkt te werken, dan kan dit je doen geloven dat je nooit slank zult worden, waardoor je je pogingen staakt.
  • Je wilt stoppen met roken, maar na verschillende vergeefse pogingen ga je erin geloven dat het je niet gaat lukken om te stoppen.
  • In gevallen van huiselijk geweld is het moeilijk de cirkel te doorbreken. Zelfs als er hulp wordt aangeboden, kan de persoon in kwestie geloven dat hij niet in staat is om aan de huidige situatie te ontsnappen.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Ervaar jij gevoelens van aangeleerde hulpeloosheid, of heb je ze vroeger gehad? Herken je de oorzaken, nu of destijds? Begrijp je de uitleg over de aangeleerde hulpeloosheid theorie? Ken je mensen in je eigen omgeving met tekenen van aangeleerde hulpeloosheid? Heb je ooit geprobeerd de vicieuze cirkel van aangeleerde hulpeloosheid te doorbreken, bij jezelf of bij iemand anders? Heb je opmerkingen of tips?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Als je het artikel handig of praktisch vond voor jouw eigen kennis, deel dit vooral met jouw netwerk of meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief.

Meer informatie

  1. Abramson, L. Y., Seligman, M. E., & Teasdale, J. D. (1978). Learned helplessness in humans: critique and reformulation. Journal of abnormal psychology, 87(1), 49.
  2. Maier, S. F., & Seligman, M. E. (1976). Learned helplessness: theory and evidence. Journal of experimental psychology: general, 105(1), 3.
  3. Peterson, C. (1982). Learned helplessness and health psychology. Health Psychology, 1(2), 153.
  4. Seligman, M. E. (1972). Learned helplessness. Annual review of medicine, 23(1), 407-412.

Citatie voor dit artikel:
Van Velden, E. (2020). Aangeleerde hulpeloosheid theorie (Seligman). Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/psychologie/aangeleerde-hulpeloosheid-theorie/

Gepubliceerd op: 23/08/2020 | Laatste update: 27/03/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/psychologie/aangeleerde-hulpeloosheid-theorie/”>Toolshero: Aangeleerde hulpeloosheid theorie (Seligman)</a>

Interessant artikel?

Geef je waardering of deel het artikel via social media!

Gemiddelde beoordeling 4.4 / 5. Totaal aantal beoordelingen: 7

Dit artikel is nog niet beoordeeld! Wees de eerste met jouw beoordeling.

We vinden het jammer dat het artikel niet waardevol voor je was

Laat ons dit artikel verbeteren!

Vertel ons wat er beter kan aan het artikel? Wat mis je bijvoooebeeld of wat kan worden aangevuld?

Erika van Velden
Artikel door:

Erika van Velden

Erika van Velden is werkzaam bij toolshero als Content Writer. Ze heeft een studieachtergrond in International Studies en Antropologie en heeft zich binnen haar opleiding gespecialiseerd in Interculturele Communicatie en Management. Deze kennis helpt haar om te anticiperen op mogelijke vragen van de lezers en om begrijpelijke teksten te schrijven.

Tags:

Geef een reactie