Transformatief leren (Mezirow)

Transformatief leren: in dit artikel wordt transformatief leren van Jack Mezirow praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis voor deze krachtige tool voor persoonlijke ontwikkeling.

Wat is transformatief leren?

Transformatief leren is een theorie ontwikkeld door Jack Mezirow, en gaat over het diep, zinvol en constructief leren. Deze manier van leren gaat verder dan het eenvoudig verwerven van kennis.

Definitie

Transformatief leren biedt constructieve en kritische manieren waarmee leerlingen bewust betekenis geven aan hun leven. Dit soort leren verandert voor veel mensen na toepassing in een fundamentele verandering van hun wereldbeeld als gevolg van een verschuiving van gedachteloze of onvoorwaardelijke acceptatie van beschikbare informatie naar een bewuste en reflectieve manier van leren die echte veranderingen ondersteund.

Jack Mezirow geeft zelf aan transformatief leren de volgende definitie: transformatief leren is het kritisch bewust worden van stilzwijgende veronderstellingen of verwachtingen en het beoordelen van hun relevantie voor het maken van een interpretatie.

Zoals in de definitie verscholen ligt, leidt transformatief leren vaak tot een diepgaande verandering in de gedachten, gevoelens, perspectieven, overtuigingen of gedragingen van een persoon.

Dat komt omdat het een radicale bewustzijnsverandering stimuleert die de manier van zijn van mensen in de wereld permanent verandert. Ook zorgt het bij bijvoorbeeld leerlingen voor een paradigma verschuiving die een directe impact heeft op toekomstige ervaringen. Een voorbeeld hiervan is een leerling die ineens ontdekt dat hij of zij een verborgen talent heeft.

In de theorie worden twee soorten leren beschreven, namelijk instrumenteel en communicatief leren. Instrumenteel leren richt zich met name op leren door middel van taakgerichte probleemoplossingen en bet bepalen van oorzaak-gevolg-relaties. Communicatief leren gaat over hoe individuen hun behoeften, gevoelens en verlangens communiceren. Dit gaat meer over het sociale aspect van leren.

Jack Mezirow ontwikkelde de theorie achter transformatief leren in 1978 toen hij werkzaam was voor de University of Columbia.

Hij kwam met de theorie nadat hij onderzoek deed naar factoren die verband hielden met het succes of het ontbreken van succes van vrouwen in de universiteitsprogramma’s van de jaren zeventig.

Hij kwam tot de conclusie dat een belangrijke factor hierin een perspectieftransformatie is. Sindsdien is de theorie geëvolueerd tot een uitgebreide beschrijving van hoe leerlingen betekenis aan hun ervaringen construeren, valideren en herformuleren.

Types leren volgens Jack Mezirow

Binnen transformatief leren wordt onderscheid gemaakt tussen de volgende types leren.

1. Communicatief leren

Communicatief leren stuurt er op om de communicatieve vaardigheden van leerlingen te verbeteren. Hier wordt geleerd hoe studenten hun wensen, behoeften en emoties kunnen communiceren.

2. Instrumenteel leren

Instrumenteel leren betreft taak- of probleemgestuurd leren. Dit kan in een klaslokaalsetting zijn, maar ook bijvoorbeeld online. Leerlingen krijgen de taak om de oorzaak-gevolg-relatie van bepaalde gebeurtenissen of casussen te identificeren.

Drie dimensies binnen de transformatief leren theorie

Volgens Jack Mezirow zijn er drie dimensies betrokken bij perspectieftransformatie.

1. Psychologisch

Leerlingen en studenten veranderen hun perspectief of begrip van zichzelf. Op basis van transformatief leren moeten individuen autonoom kunnen denken om echt te leren.

In plaats van de samenleving of cultuur mensen dicteert wat te denken of voelen, moeten mensen eigen betekenissen en interpretaties ontwikkelen.

2. Overtuigend

Transformaties in overtuigingen zoals persoonlijke waarden en aannames. In plaats van mee te gaan met de status-quo, veranderen leerlingen hun cognities op basis van hun persoonlijke ervaring.

3. Gedrag

Leerlingen veranderen ook hun levensstijl. Zo kunnen zij bijvoorbeeld op een gegeven moment bepaalde gewoontes veranderen op basis van informatie die zij hebben ontvangen. Deze leerervaring verandert dan hun gedrag en beïnvloedt hun acties.

Transformatief leren basiscomponenten

Er zijn twee essentiële componenten van transformatief leren die aanwezig moeten zijn om te kunnen leren en te kunnen transformeren. Deze zijn:

1. Betekenisstructuren

Volgens Jack Mezirow kennen leerlingen hun eigen betekenis toe aan informatie, gebaseerd op hun persoonlijke cognities. Twee mensen kunnen bijvoorbeeld totaal verschillende interpretaties geven aan dezelfde informatie. Mezirow suggereert dat er drie codes zijn die betekenisstructuren vormen:

Socio-linguïstische codes

Het effect dat een samenleving heeft op schema’s en structuren an de mens. Veelvoorkomende voorbeelden hiervan zijn maatschappelijke normen, culturele verwachtingen en hoe taal wordt gebruikt.

Psychologische codes

Dit heeft betrekking op de emotionele en mentale toestand van een persoon. Dit zijn ook wel hun gedachten en gevoelens die een directe invloed hebben op hun betekenisstructuren.

Epistemische codes

Epistemische codes richten zich op hoe kennis wordt verkregen, de geldigheid hiervan en de voorwaarden rond de leerervaring. Als nieuwe kennis niet direct afkomstig is van een betrouwbare bron, zullen studenten hier minder snel betekenis aan hechten.

2. Kritische reflectie

Transformatief leren stelt verder dat individuen kritisch moeten nadenken over hun eigen ervaringen. Dit leidt dan weer tot een perspectieftransformatie.

Leerlingen en studenten kunnen alleen betekenisstructuren ontwikkelen als zij de gelegenheid hebben om te reflecteren op hun eigen leerervaring.

Door dit reflectieproces kunnen zij zelfbewuster worden en zichzelf op een dieper niveau begrijpen. Hierdoor kunnen zij de informatie beter managen, begrijpen en meer uit de ervaring halen.

Reflectie omvat aan de andere kant kritiek op aannames om te bepalen of een bepaalde overtuiging, vaak afkomstig uit culturele assimilatie in de kindertijd, functioneel blijft voor volwassenen.

Individuen moeten in staat zijn hun huidige aannames te betwisten en in twijfel te trekken en de validiteit van deze aannames zorgvuldig en kritisch te onderzoeken.

In sommige gevallen wordt er dan ontdekt dat deze cognities geworteld zijn in maatschappelijke of culturele overtuigingen, in plaats van in hun eigen betekenisstructuren. Door kritisch te reflecteren bouwen zij de kracht om veronderstellingen te bekritiseren en te wijzigen om een betekenisvolle verandering aan te brengen.

De rol van opvoeders en leraren

Er is geen garantie voor transformatief leren. Leraren en onderwijzers kunnen alleen de mogelijkheid aan studenten bieden om transformatief te leren. Om dit te stimuleren, is het de taak van de leraar om leerlingen te helpen bewust te maken van en kritisch te zijn op aannames.

Dit omvat aannames die leiden tot interpretaties, overtuigingen, gewoontes en standpunten. Leraren moeten leerlingen trainen met het herkennen van bepaalde referentiekaders.

Op die manier moedigen docenten de leerlingen aan om problemen vanuit verschillende perspectieven te beoordelen. Het doel is om een gemeenschap van leerlingen te ontwikkelen die verenigd zijn in een gedeelde ervaring om te proberen betekenis te geven aan hun levenservaring.

De rol van de leerling

De docent en opvoeder wordt een facilitator wanneer het doel van de leerlingen leren en het opbouwen van kennis over zichzelf, anderen en sociale normen is.

Om deze reden spelen leerlingen een hele belangrijke rol in de leeromgeving en het leerproces. Leerlingen moeten normen in de klas ontwikkelen, waaronder beleefdheid, respect en verantwoordelijkheid om elkaar te helpen.

Leerlingen dienen ook diversiteit binnen de leeromgeving te stimuleren, en streven naar onderlinge samenwerkingen.

Ook dienen studenten kritisch te worden op hun eigen aannames om hun onbetwiste referentiekader te transformeren. Door middel van communicatief leren werken leerlingen aan het kritisch reflecteren op veronderstellingen die ten grondslag liggen aan intenties, waarden, overtuigingen en gevoelens.

Leerlingen zijn opnieuw betrokken bij het objectief opnieuw inlijsten van hun referentiekaders wanneer zij kritisch reflecteren op de aannames van zichzelf en anderen. Daarentegen vindt subjectieve herformuleren plaats wanneer zij hun eigen aannames kritisch beoordelen.

Toepassingen van transformatief leren

Ook in de context van academische leeromgevingen doen zich dilemma’s voor. Dat komt omdat docenten ruimte bieden om kritisch met nieuwe ideeën en ontwikkelingen om te gaan.

Docenten die transformatief leren in hun klaslokalen willen gebruiken, kunnen overwegen om de volgende mogelijkheden te implementeren om zo de leerlingen te trainen.

Kansen bieden voor kritisch denken

Leraren kunnen kansen bieden voor kritisch denken door inhoud aan de leerlingen te bieden die nieuwe ideeën op opvattingen introduceert.

Studenten hebben daarna de gelegenheid nodig om met de nieuwe inhoud om te gaan door middel van gesprekken met andere studenten, en kritisch hun eigen aannames en overtuigingen in twijfel te trekken.

Kansen bieden om vanuit nieuwe perspectieven te handelen

Onderzoek wijst uit dat het van cruciaal belang is dat leerkrachten studenten de kans bieden om te handelen naar hun nieuw gevonden overtuigingen.

Er zijn aanwijzingen dat een succesvolle transformatie niet mogelijk is wanneer studenten niet actief stappen kunnen ondernemen die hun nieuwe overtuiging erkennen.

Transformaties in 10 fasen

Een voorwaarde om volledig mens te zijn is dat de mens betekenis kan geven aan ervaringen.

Voor sommigen is elke uitleg door iemand met gezag voldoende, maar in hedendaagse samenlevingen moet de mens steeds vaker eigen interpretaties maken in plaats van te handelen naar doelen, oordelen, gevoelens en overtuigingen van anderen.

Het faciliteren van het verkrijgen van dergelijke inzichten is in het volwassen onderwijs het hoofddoel. Transformatief leren ontwikkeld en stimuleert autonoom denken.

Een transformatie die leidt tot een nieuw perspectief komt echter veel minder vaak voor. Mezirow is van mening dat dit soort transformaties vaak het gevolg is van dilemma’s, die worden veroorzaakt door bijvoorbeeld een grote crisis, of een levensovergang. Het kan ook het gevolg zijn van meerdere transformaties gedurende een bepaalde periode.

Jack Mezirow beschrijft tien fasen die veel voorkwamen in zijn onderzoek naar vrouwen die met succes weer naar de publieke universiteiten gingen.

1. Desoriënterend dilemma

Dit dilemma vertegenwoordigd het eerste thema van de drie hoofdthema’s van transformatief leren.

Een persoon had een ervaring die niet paste bij zijn reeds bestaande betekenisstructuren, wat een desoriënterend dilemma veroorzaakte. Zolang ervaringen passen in bestaande betekenisstructuren, heeft de mens niet de neiging om bezig te zijn met transformatief leren. Deze dilemma’s kunnen allemaal tegelijk optreden, maar ook incrementeel. Dat wil zeggen een geleidelijke herkenning in de tijd van een verbreking tussen bestaande betekenisstructuren en de omgeving.

De volgende twee fasen zijn belangrijke aspecten van de tweede van de drie hoofdthema’s uit deze theorie: kritische reflectie.

2. Zelfonderzoek met schuldgevoelens of schaamte

3. Kritische beoordeling van Epistemische, sociaal-culture of psychische veronderstellingen

Een persoon ervaart dit ongemak en gaat vervolgens de validiteit hiervan beoordelen, bijvoorbeeld tijdens een wandeling.

De volgende fases vertegenwoordigen het derde en laatste van de drie hoofdthema’s uit transformatief leren van Jack Mezirow: rationeel discours.

4. Erkenning dat onvrede en het transformatieproces worden gedeeld en dat anderen een soortgelijke veranderingen hebben doorlopen.

5. Verkenning van opties voor nieuwe rollen, relaties en acties

6. Koers plannen

7. Verwerven van kennis en vaardigheden

8. Proberen van nieuwe rollen

9. Bouwen van competenties en zelfvertrouwen in nieuwe rollen en relaties

10. Re-integratie in iemands leven op basis van omstandigheden, bepaald door een perspectief

Bovenstaande fases worden duidelijk voor iemand die in een transformatief leerproces zit omdat mensen een plan ontwikkelen voor het implementeren voor een handelswijze.

Daarna verwerven zij kennis en vaardigheden die voor dit plan benodigd zijn. Deze kennis wordt verworven door zowel onderwijs als voortdurende discussies met groepen over het vaststellen van behoeften van andere groepsleden. Ook gaat een persoon daarna verschillende rollen op verschillende manieren uitproberen.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg over transformatief leren? Herken jij de verschillende fases van transformatie? Ben jij kritisch op aannames, overtuigingen en standpunten? Ben jij al eens door een duidelijke transformatie geweest voor wat betreft leren? Wordt deze theorie gebruikt in jouw onderwijsomgeving? Heb jij tips of opmerkingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Kitchenham, A. (2008). The evolution of John Mezirow’s transformative learning theory. Journal of transformative education, 6(2), 104-123.
2. Mezirow, J. (1997). Transformative learning: Theory to practice. New directions for adult and continuing education, 1997(74), 5-12.
3. Mezirow, J. (2018). Transformative learning theory. In Contemporary Theories of Learning (pp. 114-128). Routledge.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2020). Transformatief leren (Mezirow). Retrieved [insert date] from toolshero: https://www.toolshero.nl/persoonlijke-ontwikkeling/transformatief-leren/

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/persoonlijke-ontwikkeling/transformatief-leren/”>toolshero: MTransformatief leren (Mezirow)</a>

Published on: 23/06/2020 | Last update: 04/02/2022