Reflectiemodel Van Korthagen: de uitleg

Reflectiemodel Van Korthagen - Toolshero

Reflectiemodel Van Korthagen: in dit artikel wordt het reflectiemodel Van Korthagen praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze tool voor persoonlijke ontwikkeling en zelfreflectie. Dit artikel bevat de stappen van het proces en een voorbeeld. Veel plezier met lezen!

Wat is het reflectiemodel Van Korthagen?

Het reflectiemodel Van Korthagen is een cyclische reflectiemethode die veel gebruikt wordt onder studenten in verslagen waarin ze reflecteren op hun eigen handelen.

Door deze cyclus te doorlopen leert men op een systematische manier te reflecteren. Dit is belangrijk omdat reflectie een essentiële vaardigheid is die aangeleerd moet worden om het beste uit jezelf te halen.

Gratis e-book bij Toolshero

Met reflectie wordt het menselijk vermogen bedoeld om gestructureerd terug te blikken en na te denken over eigen handelingen.

De reflectiecyclus Van Korthagen wordt niet alleen gebruikt door studenten, maar ook door docenten. Hiermee doen zij nieuwe inzichten op voor wat betreft hun onderwijskundig functioneren.

Wie ontwikkelde het reflectiemodel Van Korthagen?

Het ideaaltypisch reflectiemodel Van Korthagen werd ontwikkeld door de Nederlandse onderwijskundige Fred Korthagen in 1993. Fred Korthagen baseerde het model op de leercyclus van David Kolb.

Het model van Korthagen wordt tegenwoordig gebruikt in veel onderwijsopleidingen in Nederland. Ook in het buitenland vergaart het de Korthagen reflectie methode bekendheid, veelal onder de naam ‘ALACT-model’. In Nederland is deze methode voor reflectie van Korthagen ook bekend als het Spiraalmodel van Korthagen.

In 2009 publiceerde Fred Korthagen, samen met Ellen Nuijten, het boek ‘De Kracht van Reflectie’.

Reflectiemodel Van Korthagen - Toolshero

Figuur 1 – Reflectiemodel Van Korthagen

De vijf fasen van reflectie

Het model Van Korthagen bestaat uit de volgende vijf stappen of fasen:

  1. Het ervaren van een situatie.
  2. Het terugblikken op de ervaring.
  3. Het begrijpen van de belangrijkste aspecten van de ervaring.
  4. Het nadenken over alternatief gedrag voor de toekomst.
  5. Het uitproberen van deze alternatieven.

De fasen worden hieronder kort toegelicht.

Fase 1 van het reflectiemodel Van Korthagen: situatie ervaren

In de eerste fase van het model van Korthagen beschrijf je de ervaring die je gehad hebt en de algehele situatie. Dit kan je doen met behulp van de STARR reflectie methode. STARR staat voor: Situatie, Taak, Actie, Resultaat en Reflectie.

Als hulpmiddel kan je de volgende vragen beantwoorden:

  • Wat was de situatie concreet?
  • Wat deed ik in deze situatie?
  • Welke acties ondernam ik in de situatie?
  • Wat was het resultaat van mijn acties?

Fase 2 van het reflectiemodel Van Korthagen: terugblikken

In fase 2 denk je veel nauwkeuriger na over de eerste vraag van de vorige fase: wat gebeurde er concreet?

  • Wat is er gebeurd?
  • Wat zag ik?
  • Wat wilde ik?
  • Wat dacht ik?
  • Wat voelde ik?
  • Wat deed ik?

Fase 3: begrijpen van de ervaring

Tijdens deze fase probeert men inzicht te verkrijgen in het ‘waarom’ van de ervaring. De ervaring omvat zoals vastgesteld in fase twee het voelen, denken, zien en doen. In fase 3 staat het identificeren van patronen hierin centraal.

Denk na over de volgende vragen:

  • Wat betekent de ervaring voor mij?
  • Waarom betekent dat het voor mij?
  • Wat is het probleem? Of wat is het positieve?
  • Wat veroorzaakte mijn ervaring?

Fase 4: alternatieven ontwikkelen

In fase vier bedenkt men oplossingen voor de bevindingen uit de vorige fasen. Zoek niet naar 1 oplossing of alternatief, maar meerdere. Het kan namelijk zo zijn dat de eerste optie niet de beste is. Beantwoord de volgende vragen:

  • Wat zijn de consequenties van de bevindingen uit fase 3?
  • Hoe zou ik het anders hebben kunnen doen?
  • Welke alternatieven zijn hiervoor?
  • Welke alternatieven kan ik nog ontwikkelen?
  • Uit welke alternatieven kan ik uiteindelijk kiezen?

Fase 5: uitproberen van alternatieven

De laatste fase omvat het uitproberen van alternatieven en de opties omzetten in concrete acties. Denk na over de volgende vragen:

  • Wat wil ik hiermee bereiken?
  • Waar moet ik op letten?
  • Wat moet ik voorkomen?
  • Wat wil ik uitproberen?

Complete cursus voor persoonlijke ontwikkeling en verandering  

Hoe gebruik ik het reflectiemodel Van Korthagen? Een voorbeeld

Hieronder volgt een voorbeeld van de ervaring van een nieuwe collega binnen bedrijf X.

Fase 1: situatie ervaren

Vorige week had ik mijn derde vergadering als verkoopmedewerker. Bij de vergadering waren meerdere afdelingen betrokken en stond de bedrijfsvisie omtrent de verkoopstrategie centraal. Ik wilde meerdere vragen stellen over de gang van zaken, maar ik durfde dit niet.

Fase 2: terugblikken

Ik droeg de vragen die ik had over aan mijn directe collega, met wie ik een goede band heb opgebouwd. Ik deed dit omdat ik zelf bang ben om niet uit mijn woorden te komen, of omdat ik een tegenvraag verwacht die ik niet kan beantwoorden.

Fase 3: begrijpen van de ervaring

Omdat ik zelf bepaalde vragen niet durf te stellen, kan ik mijn persoonlijke verkoopstrategie niet optimaliseren. Hierdoor loop ik kans om mijn targets niet te halen. Het resultaat daarvan is dat ik kans loop op een slecht beoordelingsgesprek.

Bovendien is het durven stellen van vragen essentieel in mijn vak als verkoper. Daarom moet ik mijn gedrag verbeteren om mijn functie te behouden.

Fase 4: alternatieven ontwikkelen

  • Ik kan de vragen die ik heb vooraf stellen aan de voorzitter van de vergadering.
  • Ik kan mijn vragen buiten het overleg stellen aan de betrokken personen.
  • Ik kan voorstellen aan mijn collega’s om buiten de vergadering om te praten over mijn vragen.
  • Ik kan vragen of de voorzitter tijdens de vergadering mij actief vraagt of ik nog vragen heb.

Mijn voornemen voor de volgende keer is om mezelf assertiever op te stellen tijdens het overleg.

Fase 5: uitproberen van alternatieven

Ik zorg ervoor dat de voorzitter mij de volgende keer actief vraagt om input. Hierdoor hoef ik niet de moed te verzamelen om zelf de vraag te stellen. Daarnaast ga ik op zoek naar manieren om assertiever te worden. Mogelijk neem ik een cursus.

Reflectiemodel Van Korthagen: uitbreiding van het ideaalmodel

Het reflectiemodel van Korthagen kan in veel situaties voor oppervlakkige feedback zorgen. Om deze reden heeft Korthagen een verdieping ontwikkeld van zijn model.

Uit diverse toepassingen van het reflectiemodel bleek dat de persoonlijke kant van degene die de reflectie uitvoert, er niet bij betrokken wordt. Dit maakt de reflectie oppervlakkig en moedigt degene die reflecteert minder aan tot verandering. Dit is een buitenkantelijke reflectie.

Dit spoorde Korthagen aan om een verdieping van het model te ontwikkelen. Deze verdieping noemde Korthagen de kernreflectie.

Word lid van Toolshero

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg over het reflectiemodel van Fred Korthagen? Met welke andere reflectiemodellen ben jij bekend? Of gebruik je voor het eerst een reflectiemodel? Zie jij overeenkomsten met de leercyclus van David Kolb? Heb jij tips of opmerkingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

  1. Korthagen, F., Vasalos, A., & Trainingen, V. (2002). Niveaus in reflectie: naar maatwerk in begeleiding. VELON Tijdschrift voor lerarenopleiders, 23(1), 29-38.
  2. Korthagen, F. (2004). Zin en onzin van competentiegericht opleiden. VELON Tijdschrift voor lerarenopleiders, 25(1), 13-23.
  3. Lunenberg, M., Korthagen, F., & Swennen, A. (2007). The teacher educator as a role model. Teaching and teacher education, 23(5), 586-601.
  4. Korthagen, F. (2017). Inconvenient truths about teacher learning: Towards professional development 3.0. Teachers and teaching, 23(4), 387-405.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2022). Reflectiemodel Van Korthagen. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/persoonlijke-ontwikkeling/reflectiemodel-van-korthagen/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 09/04/2022 | Laatste update: 04/01/2024

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/persoonlijke-ontwikkeling/reflectiemodel-van-korthagen/”>Toolshero: Reflectiemodel Van Korthagen</a>

Interessant artikel?

Geef je waardering of deel het artikel via social media!

Gemiddelde beoordeling 4 / 5. Totaal aantal beoordelingen: 5

Dit artikel is nog niet beoordeeld! Wees de eerste met jouw beoordeling.

We vinden het jammer dat het artikel niet waardevol voor je was

Laat ons dit artikel verbeteren!

Vertel ons wat er beter kan aan het artikel? Wat mis je bijvoooebeeld of wat kan worden aangevuld?

Ben Janse
Article by:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.

Tags:

Geef een reactie