Johns reflectiemodel: de uitleg

Johns reflectie model - toolshero

Johns reflectiemodel: in dit artikel wordt het Johns reflectiemodel praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige tool voor communicatie, coaching en ontwikkeling.

Wat is het Johns reflectiemodel?

Het Johns reflectiemodel is een model voor gestructureerde reflectie van Christopher Johns. Het model werd oorspronkelijk ontwikkeld voor de verpleegsector bij de Burford Nursing Development Unit, begin jaren negentig. Het model werd echter al snel aangenomen in verschillende andere sectoren. Hij zag dit model als essentieel onderdeel binnen het proces van gestructureerde reflectie.

Het Johns reflectiemodel werd geïnspireerd op onderzoek dat Johns deed door de dialoog tussen beoefenaars van een vak en hun supervisors te observeren. Het model kan helpen bij reflectie en analyse van complexere besluitvorming, maar kan ook handig zijn bij het leren van kritisch reflecteren.

Gratis e-book bij Toolshero

Zijn focus lag op het ontdekken en expliciet maken van kennis die gebruikt wordt in de praktijk. Het raamwerk dat Johns ontwikkelde bestaat uit vijf cue-vragen, die vervolgens onderverdeeld worden in meer gedetailleerde vragen om reflectie te bevorderen.

John suggereerde dat tijdens het nadenken, gefocust moet worden op naar binnen kijken, en naar buiten kijken. Naar binnen kijken houdt in dat gedacht wordt aan eigen gevoelens en gedachten, en naar buiten kijken betekent zoveel als de feitelijke situatie of incidenten beschouwen. Dat wordt gedaan door de cue-vragen te beantwoorden die horen bij elke fase.

Johns reflectiemodel: wat is kritisch reflecteren?

Kritisch reflecteren stelt de mens in staat om verschillende perspectieven (of opvattingen, ideeën, enz.) te synthetiseren om te helpen verklaring wat we zijn tegengekomen in het dagelijkse leven. Het kan zijn dat een theorie of literatuur een perspectief geeft dat overwogen moet worden, het bewijs kan leveren om opvattingen te ondersteunen of ze expliciet uitdagen.

Kritische reflectie stelt daarnaast de mens in staat om te analyseren wat er geleerd is, en hoe dit geleerd is. Dat is belangrijk om controle te krijgen over de eigen ontwikkeling.

Om de bovenstaande redenen wordt er veel belang gehecht aan kritische reflectie, met name in de professionele ontwikkeling van leraren: zij stomen jongeren klaar voor hun professionele loopbaan.

Wat is een kritische analyse?

Om zoveel mogelijk te profiteren van het gebruik van het reflectiemodel Johns, is het belangrijk om te begrijpen wat kritische analyse inhoud. Een kritische analyse gaat over zowel kritisch denken als over de analyse uitvoeren. Een analyse is het proces waarbij een complex onderwerp of probleem in kleinere deeltjes wordt opgesplitst om er een beter beeld van te krijgen.

Een voorbeeld hiervan is het onderzoeken naar de redenen waarom leerlingen bepaalde concepten niet begrijpen. Een niet-analytische benadering zou kunnen uitwijzen dat de leerlingen simpelweg niet klaar waren voor het leren over een dergelijk complex onderwerp. Een meer-kritisch-analytische benadering kan echter uitwijzen het er een aantal factoren zijn die van invloed zijn op het onvermogen van de studenten om het onderwerp te behandelen. Voorbeelden van dit soort redenen zijn:

  • De context van de les was niet duidelijk
  • De manier waarop de docent het begrip van de studenten beoordeelt

Kritisch denken is in feite een sceptische of vragende benadering van kennis. Iemand die vaak kritisch nadenkt, zal aannames in twijfel trekken en vanuit verschillende perspectieven naar een bepaald probleem kijken. Het gaat bij kritische analyse vooral om het bekijken van informatie of opvattingen om persoonlijke meningen en waarden opzij te zetten. Vervolgens dient er gezocht te worden naar bewijsmateriaal om het onderzochte probleem te definiëren.

Johns reflectiemodel fases en stappenplan

Onderstaande stappenplan kan doorlopen worden door iedereen die kritisch wil reflecteren op wat hij of zij doet in het dagelijkse leven, gebaseerd op het reflectiemodel Johns. Afhankelijk voor de situatie en context waarin deze tool gebruikt kan worden kunnen sommige vragen meer of minder relevant zijn.

Johns reflectiemodel stappen - Toolshero

Figuur 1 – de vijf stappen vanuit Johns reflectiemodel

Fase 1: de ervaring beschrijven

De eerste fase gaat om het beschrijven van de situatie. Dit wordt gedaan door middel van enkele vragen. Neem de onderstaande vragen door ter ondersteuning van de reflectie.

Fenomeen

Beschrijf de ervaring zoals jij hier die nu voelt en meemaakt.

Casual

Welke essentiële factoren droegen bij aan deze ervaring?

Context

Welke significante achtergrondfactoren horen bij deze ervaring?

Uitleggen

Wat zijn de sleutelprocessen voor reflectie tijdens deze ervaring?

Fase 2: reflectie

De tweede fase draait om de reflectie zelf. Beantwoord de volgende vragen:

  • Wat probeerde ik te bereiken?
  • Waarom pakte ik het aan zoals ik het aanpakte?
  • Wat waren de consequenties van mijn acties voor mijzelf?
  • Wat waren de consequenties van mijn acties voor de patiënt? Mijn familie?
  • Wat waren de consequenties van mijn acties voor de mensen met wie ik werk?
  • Hoe voelde ik mezelf tijdens deze ervaring?
  • Hoe voelden anderen zich tijdens deze ervaring?
  • Hoe weet ik hoe anderen zich voelden tijdens deze ervaring?

Fase 3: beïnvloedende factoren

De derde fase draait om de factoren die de situatie zoals hij voorgedaan heeft beïnvloedden. Beantwoord de volgende vragen als onderdeel van reflectiemodel Johns:

  • Welke interne factoren beïnvloedden mijn besluitvorming tijdens de ervaring?
  • Welke externe factoren beïnvloedden mijn besluitvorming tijdens deze ervaring?
  • Welke bronnen met kennis had ik voorhanden?
  • Welke bronnen had ik kunnen raadplegen?
  • Welke bronnen en informatie had mijn keuze beïnvloed?

Fase 4: wat had ik beter kunnen doen

De vierde fase gaat om het identificeren van verbeterpunten voor de situatie zoals die zich heeft voorgedaan. Beantwoord de volgende vragen:

  • Welke andere opties had ik?
  • Welke consequenties zaten vast aan de andere opties?
  • Heb ik alle opties overwogen?
  • Heb ik de beste optie gekozen?

Fase 5: leren

De vijfde fase gaat over het leren van verbeterpunten zoals geïdentificeerd in de vorige fase. Beantwoord de volgende vragen:

  • Wat zal er veranderen vanwege deze ervaring?
  • Hoe voel ik mij nu over de ervaring?
  • Heeft deze situatie te maken met situaties uit het verleden?
  • Hoe had ik deze situatie beter kunnen aanpakken?
  • Wat zijn de consequenties van alternatieve keuzes die ik gemaakt heb voor patiënten? Voor anderen, en voor mijzelf?
  • Hoe benaderbaar en beschikbaar ben ik om mijn patiënten en collega’s beter te kunnen helpen?
  • Hoe heeft deze ervaring mijn kennis aangepast? In een van de volgende manieren:
    • Empirisch- wetenschappelijk
    • Ethiek- morele kennis
    • Persoonlijk- zelfbewustheid
    • Esthetisch- de kunst van wat wij doen, onze eigen ervaringen

Johns reflectiemodel: reflectie in de zorg

Het is niet verwonderlijk dat reflectiemodel Johns ontstaan is in de verpleegkunde. In frontlinies zoals ziekenhuizen en verzorgingstehuizen vervullen verpleegkundigen een belangrijke rol bij het voorzien van behoeften met betrekking tot fysieke en mentale welzijn van patiënten. Reflecterend werken is in deze instellingen om verschillende redenen erg belangrijk.

Wetenschappelijk onderzoek van onder anderen Oelofsen, Somerville en Keeling, laat zien dat reflectieve praktijken op het werk de ontwikkeling van vaardigheden als zelfbewustzijn en het vermogen om anderen te beïnvloeden bevordert. Reflectief werken zorgt ervoor dat mensen inzicht krijgen in praktijkgebeurtenissen, en hoe iemands eigen benadering en geschiedenis hebben bijgedragen aan de manier waarop situaties zijn ontstaan en hoe daar mee omgegaan is.

Vertaald naar de fysieke werkplek van veel verpleegkundigen, kan het reflectiemodel Johns worden samengevat in drie stappen:

1. Nieuwsgierigheid

Het proces begint met het opmerken van zaken, het stellen van de juiste vragen, en het in twijfel trekken van voorheen genomen aannames. In deze eerste stap stellen verpleegkundigen en andere professionals de vragen die helpen bij het begrijpen van de situatie waarop gereflecteerd dient te worden. Beantwoord hiervoor de volgende vragen:

  • Wat is er feitelijk gebeurd?
  • Waarom is met de situatie omgegaan zoals er omgegaan is met de situatie?
  • Wat had er nog meer kunnen gebeuren?
  • Wat kan er nu nog meer gebeuren?
  • Wat vind ik van de situatie?
  • Hoe heeft de situatie mij beïnvloed?
  • Wat was de invloed van de situatie op anderen? Het team?

2. Dichterbij bekijken

De tweede stap houdt zich bezig met het actief bezig zijn met de vragen uit stap 1. Reflecterende professionals doen wat nodig is om meer te weten te komen over de behandelde, zichzelf, collega’s en informatie. Ook zoomen zij in op eigen ervaringen en gevoelens, en kunnen hun eigen denken en acties vertragen voor verdere contemplatie. In deze stap proberen reflectieve professionals manieren te vinden om de verschijnselen van stap 1 te articuleren, en zich bewust te zijn van alle onderliggende aannames die ten grondslag liggen aan hun eigen praktijken en acties.

3. Transformatie

De derde en laatste fase draait om het omzetten van feedback in actie. Met behulp van waarnemingen die verkregen zijn tijdens de eerste fase in combinatie met de waarnemingen gedaan in stap 2, gaat de transformatiefase over het vinden van manieren om een proces te ontwerpen op een manier dat positieve verandering mogelijk maakt. Het doel van deze fase is om actie te ondernemen die leidt tot betere methoden en uiteindelijk een betere dienstverlening.

Aspecten van reflectie

Zoals gelezen is het vooral voor docenten erg belangrijk om goed kritisch te kunnen reflecteren. Lesgeven is een complexe activiteit, waarbij beslissingen benomen worden in complexe contexten. Reflectieve praktijken worden algemeen beschouwd als een belangrijke activiteit voor professionele ontwikkeling. Er is een grote hoeveelheid literatuur en onderzoeken die het belang van reflectie en reflectieve praktijken bediscussieert. Er zijn belangrijke kenmerken van reflectie die over het algemeen door elke van deze onderzoeken wordt ondersteund.

  1. Reflectie resulteert in leren. Dat komt door veranderende ideeën, maar ook een veranderd begrip van de situatie
  2. Reflectie is een actief leerproces, en is meer dan slechts nadenken
  3. Reflectie is geen lineair proces, maar cyclisch, waarbij reflectie leidt tot de ontwikkeling van nieuwe ideeën of opvattingen die vervolgens gebruikt worden om de volgende leerfasen te plannen
  4. Reflectie moedigt aan om problemen vanuit zoveel mogelijk verschillende perspectieven te bekijken. Dat helpt om de kwestie goed te begrijpen, en eigen waarden, aannames en opvattingen goed te onderzoeken.

Kritische reflectie verwijst daarom naar een combinatie van analytische, bevragende of reflectieve benaderingen. Een kritisch reflectief gesprek wordt dus gekenmerkt door een combinatie van deze factoren.

Reflecteren implementeren op de werkvloer

Medewerkers van alle soorten bedrijven worden regelmatig gevraagd om hun vermogen op het gebied van kritisch reflecteren te verbeteren en te demonstreren. Dit kan best complex zijn, met name omdat er weinig begeleiding wordt gegeven. Hieronder staan enkele tools en methoden die vaak gebruikt worden bij het ontwikkelen van vermogen om kritisch te reflecteren.

  • Leerbladen, blogs, onderzoeken, artikelen
  • Portfolio’s
  • Schriftelijke beoordelingstaken op aangewezen punten
  • Vergaderingen met tutor/ mentor

Wat het formaat of onderwerp ook is van deze reflectiemethoden, allemaal stellen zij de gebruiker in staat om te reflecteren op een diep niveau.

Johns reflectiemodel: kritisch reflecteren en transformationeel leren

Onder anderen Mezirow stelde dat reflectie alleen tot leren leidt als het een transformatie genereert. Mezirow suggereerde daarnaast dat transformatie alleen plaatsvindt waar het oorspronkelijke startpunt van een dilemma moet worden aangepakt. Als dat zo is, wordt er een reeks fasen doorlopen:

  • Een dilemma waardoor desoriëntatie optreedt: verlies van baan, scheiding, terug naar school, verhuizen, emigreren, gestrand huwelijk etc.
  • Zelfonderzoek met gevoelens van woede, angst, schaamte of schuld
  • Kritische beoordeling van aannames
  • Erkenning van iemands onvrede
  • Verkenning van nieuwe opties voor relaties, acties of rollen
  • Koers plannen
  • Kennis en vaardigheden verwerven voor het implementeren van nieuwe plannen
  • Voorlopig testen van nieuwe rollen
  • Competentie en zelfvertrouwen opbouwen in nieuwe relaties, acties en rollen
  • Re-integratie in iemands leven op basis van nieuwe omstandigheden die worden opgelegd door een nieuw perspectief of het aannemen van nieuwe opvattingen

Wat opvalt aan de opvattingen van Mezirow is de nadruk op bewust, zelfgestuurd leren. Dit leren is geen direct resultaat van een ervaring, maar is het gevolg van het individu die de leiding neemt over kritische reflectie en het expliciet plannen van nieuwe stappen om ervan te leren.

Word lid van Toolshero

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg van het Johns reflectiemodel? Is het volgens jou belangrijk om met regelmaat te reflecteren? Traint jij jouw kritisch denkvermogen? Vind jij dat reflectiemethoden een vast onderdeel zouden moeten worden in Human Resource Management-praktijken? Heb jij tips of opmerkingen over deze theorie?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

  1. Johns, C. (1995). Framing learning through reflection within Carper’s fundamental ways of knowing in nursing. Journal of advanced nursing, 22(2), 226-234.
  2. Johns, C. (1996). Visualizing and realizing caring in practice through guided reflection. Journal of Advanced Nursing, 24(6), 1135-1143.
  3. Johns, C. (1999). Reflection as empowerment?. Nursing Inquiry, 6(4), 241-249.
  4. Johns, C. (2009). Guided reflection: Advancing practice. John Wiley & Sons.
  5. Johns, C., & Freshwater, D. (Eds.). (2009). Transforming nursing through reflective practice. John Wiley & Sons.
  6. Johns, C. (Ed.). (2017). Becoming a reflective practitioner. John Wiley & Sons.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2020). Johns reflectiemodel. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/persoonlijke-ontwikkeling/johns-reflectiemodel/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 20/07/2020 | Laatste update: 03/07/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/persoonlijke-ontwikkeling/johns-reflectiemodel/”>Toolshero: Johns reflectiemodel</a>

Interessant artikel?

Geef je waardering of deel het artikel via social media!

Gemiddelde beoordeling 4 / 5. Totaal aantal beoordelingen: 11

Dit artikel is nog niet beoordeeld! Wees de eerste met jouw beoordeling.

We vinden het jammer dat het artikel niet waardevol voor je was

Laat ons dit artikel verbeteren!

Vertel ons wat er beter kan aan het artikel? Wat mis je bijvoooebeeld of wat kan worden aangevuld?

Ben Janse
Article by:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.

Tags:

Geef een reactie