Conceptueel model: de uitleg plus voorbeeld

Conceptueel model: in dit artikel wordt het Conceptueel model praktisch uitgelegd. We behandelen de definitie en oorsprong van het model, geven een conceptueel model voorbeeld en leggen uit welke variabelen komen kijken bij een conceptueel model maken. Tot slot bespreken we de voordelen van een conceptueel raamwerk. Na het lezen begrijp je de basis van deze onderzoeksaanpak en tool. Veel leesplezier!

Wat is een conceptueel model? De uitleg

De definitie van een conceptueel model

Een conceptueel model is een grafische, visuele weergave die helpt om de verwachte relatie tussen oorzaak en gevolg aan te geven.

Het wordt ook wel conceptueel raamwerk of onderzoeksmodel genoemd. Verschillende variabelen en de veronderstelde relaties tussen de variabelen zijn in het model opgenomen en geven de verwachtingen weer.

Een conceptueel raamwerk is een hulpmiddel dat wordt ingezet, voorafgaand aan een onderzoek, mogelijk in combinatie met een theoretisch kader. Daarmee is een conceptueel model een analytisch instrument.

Het wordt onder andere gebruikt om conceptuele onderscheidingen te maken en verschillende ideeën tezamen te brengen. Sterke conceptuele kaders leiden tot daadwerkelijke realisatie van de voorgenomen doelstelling.

Oorsprong

Een conceptueel model vindt de oorsprong in de financiële verslaggeving van de boekhoudkunde. Het gaat dan om een standaardinstelling, waaraan praktische problemen objectief kunnen worden getoetst.

Zo worden in een conceptueel model fundamentele financiële vraagstukken behandeld, waaronder ‘welke nuttige kenmerken heeft de boekhouding nodig’, ‘met welke basiselementen hebben we te maken (activa, passiva, eigen vermogen, enz.)’ en ‘welke variabelen zijn nodig voor het opstellen van de jaarrekening’.

Toetsend onderzoek

Met een conceptueel model maak je duidelijk welke verbanden er tussen de verschillende variabelen zijn en wat de relatie is die zij tot elkaar hebben. Doorgaans wordt het model opgesteld, voordat een daadwerkelijk onderzoek plaatsvindt.

Het type onderzoek bepaalt overigens of het verstandig en handig is om met een conceptueel model te gaan werken. Bij toetsend onderzoek is het gebruik van een conceptueel raamwerk gangbaar; op basis van hypothesen wordt gekeken of een bepaald idee kan worden aangetoond.

De basis van toetsend onderzoek is om de oorzaak-gevolgrelatie aan te tonen, wat ook terugkomt in het conceptueel model. Bij toetsend onderzoek heeft men te maken met specifieke verwachtingen over oorzaak-gevolgrelaties, die schematisch en overzichtelijk in het model terug komen.

Desondanks is het model ook geschikt bij exploratief onderzoek. Dit bestaat vaak uit ruim gedefinieerde concepten in plaats van specifieke afgebakende variabelen. Bij dit type onderzoek worden pas achteraf de specifieke relaties geïdentificeerd en zijn de variabelen direct meetbaar en worden ze vrij concreet geformuleerd.

Variabelen

Om de oorzaak-gevolgrelatie goed aan te tonen, is het belangrijk om eerst de verwachtingen binnen het conceptueel model in kaart brengen en om de oorzaak-gevolgrelatie in variabelen op te delen. In deze context zijn de variabelen de kenmerken die de oorzaak-gevolgrelatie goed samenvatten.

Stel dat het voor een modeketen belangrijk is om meer omzet te gaan draaien via hun webwinkel. In het conceptueel model komen dan een aantal variabelen samen; 20% meer omzet via de webwinkel, wekelijkse Facebookacties, na bezoek webwinkel de kans om binnen 24 uur 10% korting op de aankoop te krijgen en een verbeterde uitstraling om vanuit verschillende perspectieven de kleding te kunnen zien op de webshop.

Bij oorzaak gevolg relatie hebben we nu te maken met twee variabelen; de onafhankelijke variabelen (Facebookactie, 10% korting en verbeterde uitstraling) en de afhankelijke variabele (20% meer omzet).

Deze laatste afhankelijke variabele (gevolg) wordt bepaald door de onafhankelijke variabelen (oorzaken).

Onderling kunnen de kenmerken, elkaar beïnvloeden en in direct verband met elkaar staan. Als de webshop immers een verbeterde uitstraling heeft gekregen, blijven bezoekers langer naar kleding zoeken en zien zij ongetwijfeld ook het aanbod om ‘nu’ 10% korting te krijgen, en via de Facebookactie worden bezoekers weer naar de webshop getrokken.

De enige discussie die kan ontstaan is, welke eenheid er het beste kan worden gekozen om de variabelen te meten. Ook roept het conceptuele vragen op als ‘wat wordt bedoeld met Facebookactie’. Om dit te ondervangen, is het goed om hier vooraf goede en duidelijke afspraken over te maken.

Online cursus onderzoeksmethoden voor business studenten  Meer informatie

Hoe ziet het eruit?

In feite is het conceptueel model een weergave van een probleemstelling / onderzoeksvraag. Verder ziet het er over het algemeen eenvoudig uit. Hieronder een voorbeeld conceptueel model. Nadat de onafhankelijke en afhankelijke variabelen zijn bepaald, kan gestart worden met het maken van het model door middel van kaders, pijlen en lijnen:

• Kaders – in de kaders worden de afhankelijke en onafhankelijke variabelen opgesteld.
• Pijlen – de pijlen tussen twee begrippen, geven aan dat er een causaal verband is; daar waar de pijl vandaan komt, heeft invloed op daar waar de pijl naar verwijst.
• Lijnen – daar waar een samenhang (correlatie) tussen 2 variabelen wordt verwacht, maar geen verband, wordt een lijn gebruikt.

Andere beïnvloedende variabelen

Naast de onafhankelijke en afhankelijke variabelen zijn er nog andere variabelen die van invloed kunnen zijn op de relatie tussen de onafhankelijke en afhankelijke variabelen.

Drie veel voorkomende beïnvloedende variabelen zijn modererende variabelen, mediërende variabelen en controlevariabelen. Hieronder lichten we ze alle drie kort toe.

Een modererende variabele verandert het effect dat een onafhankelijke variabele heeft op een afhankelijke variabele, waardoor de uitkomst meer of minder effectief wordt.

In het bovenstaande voorbeeld kan een hogere korting de omzet anders beïnvloeden wanneer een klant een lager inkomen heeft, omdat die klant mogelijk vatbaarder is voor het kopen van artikelen in de uitverkoop. ‘Inkomen’ of beter gezegd ‘bestedingsvermogen’ zal dan de modererende variabele zijn.

Een mediërende variabele verbindt de onafhankelijke en afhankelijke variabele als een verklarende factor die de uitkomst beïnvloedt.

In het voorbeeld dat we gebruiken zou dit het ‘aantal online bezoekers’ van de webshop kunnen zijn. Facebook marketing is bedoeld om meer potentiële klanten naar de webshop te trekken en hoe meer bezoekers de webshop heeft, hoe groter de kans op omzetstijging.

Om onderscheid te maken tussen modererende en mediërende variabelen, kun je ze het beste beschouwen in relatie tot de onafhankelijke variabele.

Een modererende variabele wordt namelijk niet beïnvloed door de onafhankelijke variabele, terwijl een mediërende variabele wel wordt beïnvloed door de onafhankelijke variabele.

In ons voorbeeld wordt ‘bestedingsvermogen’ niet beïnvloed door ‘korting’ en het ‘aantal online bezoekers’ wel door ‘Facebook marketing’.

Een controlevariabele is een variabele die de afhankelijke variabele kan beïnvloeden, maar constant wordt gehouden, zodat deze de uitkomst niet verstoort.

In hetzelfde voorbeeld zou een controlevariabele de ‘kwaliteit van de internetverbinding’ kunnen zijn. Als de website bijvoorbeeld uit de lucht is of klanten door een slechte internetverbinding plotseling geen toegang meer hebben tot de webshop, heeft dit gevolgen voor de omzet.

In dit geval zijn we niet geïnteresseerd om het effect van de internetverbinding te onderzoeken, dus houden we deze controlevariabele constant. Dit betekent dat we alleen bezoekers opnemen met een werkende verbinding en een webshop die live is.

Voordelen van het gebruiken van een conceptueel model

Het werken met een conceptueel raamwerk heeft een aantal voordelen. Als eerste wordt de gebruiker ‘gedwongen’ om goed na te denken over de variabelen en hier precieze omschrijvingen aan te koppelen.

Daarnaast levert het richtsnoeren op om tot een eindresultaat te komen. De normen die vooraf worden vastgesteld, zullen door middel van dit raamwerk eerder consistent blijven, waardoor iedereen die met de variabelen te maken heeft, precies weet wat er verwacht wordt.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Gebruik jij het conceptueel model bij het onderzoeken van data of andere gebieden, of bij het schrijven van jouw scriptie? Is het conceptueel model voor jou herkenbaar en toepasbaar in het hedendaagse bedrijfsleven? Wat zijn volgens jou andere succescriteria of -factoren bij het identificeren en oplossen van problemen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Barick, R. (2021). Research Methods For Business Students. Retrieved 02/16/2024 from Udemy.
2. Gartner, W. B. (1985). A conceptual framework for describing the phenomenon of new venture creation. Academy of management review, 10(4), 696-706.
3. Seuring, S., & Müller, M. (2008). From a literature review to a conceptual framework for sustainable supply chain management. Journal of cleaner production, 16(15), 1699-1710.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2017). Conceptueel model. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/probleem-oplossen/conceptueel-model/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 11/12/2017 | Laatste update: 16/02/2024

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/probleem-oplossen/conceptueel-model/”>Toolshero: Conceptueel model</a>