Principaal agent probleem: de uitleg

Principaal agent probleem: in dit artikel wordt het principaal agent probleem praktisch uitgelegd. Naast wat het is (de betekenis en voorbeeld), gaat dit artikel ook in op belangenverstrengeling, corrigerende mechanismen, de vraag “bieden financiële bonussen een oplossing?”, inclusief antwoord, en een praktijkvoorbeeld van het principaal agent probleem. Veel plezier met lezen!

Wat is een principaal agent probleem?

De betekenis van het principaal agent probleem

Het principaal agent probleem, of de principal agent theory, is een principe dat wereldwijd gebruikt wordt om de relatie tussen zakelijke opdrachtgevers en hun vertegenwoordigers te begrijpen.

Een voorbeeld hiervan is de relatie tussen de aandeelhouders van een bedrijf en de bedrijfsleiding (executive management). De aandeelhouders zijn dan de opdrachtgevers, en de bedrijfsleiding zijn de vertegenwoordigers.

Opdrachtgevers delegeren beslissingsbevoegdheid uit aan hun vertegenwoordigers. Het gevolg daarvan is dat beslissingen die worden genomen door deze vertegenwoordigers een financiële invloed op de opdrachtgever hebben.

Dat kan leiden tot meningsverschillen, verschillende prioriteiten of erger. Het probleem in de principal agent theory / het principaal agent probleem ontstaat wanneer de vertegenwoordigers gemotiveerd zijn om te handelen uit eigen belang, en daarmee handelen op een manier die in strijd is met het belang van de opdrachtgevers (principals). De theorie gaat om deze reden over situaties met een moreel risico.

Figuur 1 – het principaal agent probleem model

De theorie werd ontwikkeld in de jaren zeventig van de vorige eeuw, en kwam voort uit de gecombineerde gebieden van economie en institutionele theorieën. De theorie wordt gecrediteerd aan Stephan Ross en Barry Mitnick. De oorspronkelijke gedachte achter de theorie werd beschreven als een situatie waarin een persoon een ijsje kiest voor een ander waarvan hij geen voorkeuren weet.

Belangenverstrengeling in het principaal agent probleem

De vertegenwoordigers hebben vaak meer informatie tot hun beschikking dan de opdrachtgevers. Dit staat ook wel bekend als asymmetrische informatie. Het gevolg is dat de opdrachtgever niet precies weet wat de vertegenwoordiger gaat doen en beslissen.

De opdrachtgever kan er ook niet altijd voor zorgen dat de vertegenwoordiger altijd handelt in zijn belang. Het risico dat een vertegenwoordiger een slechte beslissing neemt of dat zijn beleid is in strijd met de belangen van de opdrachtgever wordt ook wel agency cost genoemd.

Een oplossing voor het principaal agent probleem is door ervoor te zorgen dat de vertegenwoordigers de juiste prikkels worden geboden, zodat zij handelen zoals de opdrachtgevers dat voor ogen hebben. De kosten vallen onder agency costs, en het is een onderdeel van corporate governance.

In veel voorbeelden uit de praktijk zal de vertegenwoordiger niet handelen in het belang van de opdrachtgever, maar in plaats daarvan worden de eigen doelen nagestreefd.

Meerdere principals

Volgens het principaal agent probleem en de achterliggende theorie kan het probleem verergerd worden wanneer een vertegenwoordiger namens meerdere opdrachtgevers optreedt. Wanneer een vertegenwoordiger optreedt met meerdere principals, moeten alle principals het eens zijn met de doelstellingen en het beleid van de agent. Zij worden echter geconfronteerd met een collectief probleem, omdat verschillende principals individuele agenten kunnen beïnvloeden om in hun individuele belang te handelen in plaats van het collectieve belang.

Als gevolg hiervan kunnen meerdere problemen ontstaan zoals free-riding in besturing, dubbele besturing of conflicten tussen principals. Al deze factoren leiden tot een hogere autonomie voor de vertegenwoordiger. Dit wordt ook wel het meervoudige hoofdprobleem in de agenttheorie genoemd.

Correctiemechanismen

Er zijn verschillende mechanismen die gebruikt kunnen worden om de belangen van de agent in dienstverband af te stemmen op de belangen van de principal. Een uitdaging hierin is het om het contract met de agent zo vorm te geven dat informatieasymmetrie voorkomen wordt. Informatieasymmetrie is een belangrijk onderdeel van het principaal agent probleem. Ook moeten prikkels worden toegediend om de agent te laten handelen in het belang van de principal. Deze prikkels zijn beloningen voor de prestaties in de vorm van:

• Commissies
• Winstdeling
• Aandelenopties
• Andere beloningen

Zijn financiële bonussen de oplossing?

Het gebruik van fooien of bonussen is een veelgehoorde strategie is het tegengaan van het principaal-agent probleem. Met het geven van fooien wordt geprobeerd om de belangen van de vertegenwoordiger op een lijn te brengen met de belangen van de principal.

Een voorbeeld hiervan in het alledaagse leven is is het gebruik van fooien of bonussen bij klantservice-afdelingen. De servicemedewerkers hebben een stimulans om goede klantenservice te verlenen omdat zij dan sneller een fooi krijgen.

In de principal-agent-context heerst onduidelijkheid over de effectiviteit van fooien. Het grote verschil met het voorbeeld van de servicemedewerkers is dat de principals het de moeite waard moeten maken voor de agent om bepaalde belangen te behartigen, terwijl de servicemedewerkers een hogere fooi krijgen bij goede dienstverlening, en niks bij slechte dienstverlening.

Daarom is het gebruik van fooien of andere financiële bonussen niet perfect voor het principaal-agent probleem. In de hoop om steeds een grotere fooi te ontvangen snijden ze in de winstmarge van het bedrijf van de opdrachtgever door nog altijd hun eigen belang na te streven. Bovendien kan het gebruik van fooien leiden tot het negeren van belangen waar geen fooi tegenover staat.

Praktijkvoorbeeld van het principaal agent probleem

Het probleem uit de principal agent theory komt ook voor in de politiek. Dit voorbeeld gaat over een wethouder van een grote stad. Deze wethouder staat tussen de overheid en de mensen in. Hierdoor heeft de wethouder toegang tot meer informatie dan de principal; informatieasymmetrie. Een wethouder behartigd de belangen van de overheid op een bepaald beleidsgebied. Een daarvan is ruimtelijke ordening.

De wethouder staat veelvuldig in contact met lokale ondernemers in zijn stad. Op een dag krijgt hij een speciaal verzoek van een van zijn vrienden uit de ondernemerswereld: ‘kun jij ervoor zorgen dat mijn restaurant de vergunning krijgt om tot 02.00 uur open te zijn? Daarvoor word je uiteraard rijkelijk beloond’.

De belangen van de wethouder zijn nu niet meer hetzelfde als de belangen van de gemeente. De gemeente wil namelijk dat de vergunningen voor late openingstijden teruggedrongen worden vanwege overlast voor de lokale bewoners.

In de politiek worden minder vaak compensatiemethoden gebruikt om de agent, vertegenwoordiger, in het belang te laten handelen van het volk. Van politici wordt namelijk verwacht dat zij altijd integere beslissingen maken en zich niet laten verleiden en in de problemen te komen door belangenverstrengeling. In het bedrijfsleven komen financiële bonussen wel vaker voor.

Samenvatting van het principaal agent probleem

De principal agent theory of het principaal agent probleem gaan over de manier waarop organisaties eigendom zijn en hoe zij worden beheerd. De aandeelhouders, de eigenaren, kiezen meestal een raad van bestuur. De raad van bestuur bewaakt en begeleidt het hogere management. In het voorbeeld zijn deze hogere executives de agenten of vertegenwoordigers. Het principal agent probleem ontstaat wanneer deze vertegenwoordigers handelen uit eigen belang of het belang van iemand anders.

Vertegenwoordigers beschikken doorgaans over meer informatie dan de principals zelf. Dit principe wordt ook wel informatieasymmetrie genoemd. Het probleem wordt uitgebreid wanneer de vertegenwoordigers handelen uit naam van meerdere principals in hetzelfde netwerk. De principals kunnen dan lobbyen bij de vertegenwoordigers om hen uit hun belang te laten handelen.

Er worden verschillende mechanismen gebruikt om het probleem uit de principal agent theory te voorkomen. Een manier om de kans op belangenverstrengelingen te minimaliseren is door het verstrekken van beloningen.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Herken jij de uitleg over het principaal-agent probleem? Heb jij situaties meegemaakt waarin er sprake was van een principaal-agent probleem, of andere belangverstrengeling? Hoe kan de integriteit van zowel de vertegenwoordiger als de opdrachtgever verhoogd worden? Heb jij tips of opmerkingen?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Braun, D., & Guston, D. H. (2003). Principal-agent theory and research policy: an introduction. Science and public policy, 30(5), 302-308.
2. Garen, J. E. (1994). Executive compensation and principal-agent theory. Journal of political economy, 102(6), 1175-1199.
3. Laffont, J. J., & Martimort, D. (2009). The theory of incentives: the principal-agent model. Princeton university press.

Citatie voor dit artikel:
Janse, B. (2019). Principaal agent probleem. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/management-modellen/principaal-agent-probleem/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 09/09/2019 | Laatste update: 02/08/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/management-modellen/principaal-agent-probleem/”>Toolshero: Principaal agent probleem</a>

Article by:

Ben Janse

Ben Janse is een young professional en werkzaam als Content Manager bij Toolshero. Daarnaast houdt hij zich binnen zijn studie International Business aan de Hogeschool Rotterdam bezig met het analyseren en ontwikkelen van managementmodellen. Dankzij zijn theoretische en praktische kennis weet hij hoofd- en bijzaken goed te onderscheiden waardoor de essentie van elk artikel goed naar voren komt.