Transactionele analyse: de uitleg

Transactionele analyse: in dit artikel wordt de transactionele analyse, ontwikkeld door Eric Berne praktisch uitgelegd. Naast wat het is, wordt uitgelegd wat een script is, wat Rollen / Ego’s zijn, en de behoefte naar aandacht (strokes), afsluitend met een brug naar communicatie, met name het communicatieniveau. Veel leesplezier!

Wat is de Transactionele Analyse? De uitleg

Transactionele analyse (Transactional Analysis) is een onderdeel van de sociale psychologie en werd oorspronkelijk ontwikkeld door Eric Berne (1910-1970) in 1958. Zijn streven was om mensen te genezen, in plaats van vooruitgang te boeken in de behandeling. Transactionele Analyse (TA) biedt mensen een methode voor het verkrijgen van een beter zelfinzicht. Er zijn verschillende TA opleidingen, zoals de TA academy (transactionele analyse) in Nederland.

De praktische theorie achter transactionele analyse (TA) gaat ervan uit dat de ervaringen die de mens in zijn vroege leven heeft opgedaan, bepalend zijn voor de besluiten die hij neemt. Dit kunnen positieve of negatieve besluiten zijn, die van invloed zijn op de kwaliteit van het leven. Dit wordt ook wel het script genoemd.

Dit maakt transactionele analyse (TA) uitermate geschikt voor coaching, training en zelfontwikkeling. De begrippen en modellen die gebruikt worden in de theorie zijn eenvoudig te begrijpen en zeer effectief om jezelf en anderen beter te begrijpen.

Het script van de transactionele analyse

Het script vormt een centraal onderdeel van een transactionele analyse en kan worden gezien als de welomschreven aanpak die mensen hanteren, omdat zij dat als kind al zo hebben ervaren en geleerd.

Een voorbeeld hiervan is dat veel mannen nooit in het openbaar zullen huilen, omdat in hun jeugd bepaald is dat ‘huilen niet voor jongens is’. Daarnaast zijn er ook minder onschuldige scripts, waardoor mensen met hun gedrag in herhaling vallen en moeite kunnen hebben met hun omgeving.

Door een transactionele analyse kunnen scripts geanalyseerd worden. Gedragsverandering kan helpen om scripts om te buigen. Negatieve scripts remmen groei en ontwikkeling van een individu, terwijl positieve scripts juist een stimulerende invloed hebben.

Binnen Transactionele Analyse worden er drie soorten scripts onderscheiden; de Winnaar, de Verliezer en de Niet-winnaar (neutraal). Alle drie de scripts kunnen zich afspelen binnen dezelfde persoon.

Ego’s binnen de transactionele analyse

Eric Berne onderscheidt binnen een transactionele analyse drie manieren om de wereld om ons heen te ervaren. Vanuit deze drie perspectieven handelen mensen per situatie verschillend. Dit heten de ego’s, waarbij het denken, voelen en gedrag centraal staan. De theorie kan ingezet worden zodat we onszelf kunnen veranderen en een wending kunnen geven aan ons leven.

Het gaat om de Ouder (parent), de Volwassene (adult) en het Kind (child), die te vergelijken zijn met de Winnaar (ouder), Verliezer (kind) en d Neutrale (volwassene). Ook deze drie ego’s zijn in elk persoon verenigd. Het Kind en de Ouder hebben hun wortels in het verleden liggen. De Volwassenen handelt vanuit het heden.

Vanuit elk ego kunnen interacties plaatsvinden met anderen. Eric Berne noemt dit transacties. Binnen een transactionele analyse is een dergelijke transactie een wederzijdse communicatie, waarbij enerzijds sprake is van de waarneembare feitelijke en bedoelde communicatie en anderzijds de onuitgesproken psychologische onderlaag.

Figuur 1 – transactionele analyse: typen Ego’s (Berne)

Ouder ego

Het Ouder ego is de diepgewortelde stem van autoriteit waarin de mens denkt, voelt en zich gedraagt zoals ouders dat doen ten opzichte van hun kinderen. Het Ouder ego straalt gezag en autoriteit uit en is belerend en betweterig.

Het Ouder ego is veroordelend, kritisch en gebruikt betuttelende taal. Het ‘wijzende vingertje’ is typerend voor dit ego.

Volwassen ego

Het Volwassen ego staat in het hier en nu. Dit ego heeft het vermogen om goed na te denken en actie te ondernemen op basis van feiten en gegevens die voorhanden zijn. Als men het Ouder ego of het Kind ego wil veranderen, dan gaat dat het beste via het Volwassen ego.

Dit ego is verbaal sterk en stelt veel open vragen en baseert zijn mening op feiten. Ook maakt het Volwassen ego vergelijkingen met andere situaties om zo tot een objectieve mening te komen. De belangrijkste kenmerken zijn het tonen van interesse in anderen, empathisch vermogen en geduld.

Kind ego

Het Kind ego is de laatste ego uit de theorie achter de transactionele analyse. Het Kind ego denkt, voelt en gedraagt zich als een klein kind. Dat kan een positieve uiting hebben; denk bijvoorbeeld op het verheugen op een vakantie die voor de boeg ligt.

Vaak uit het zich negatief in de vorm van tegenwerking, het niet eens zijn met anderen, de zin willen doordrammen, onbeschoft gedrag of boosheid en woede. De emotie neemt van het Kind ego de overhand en gooit alle remmen los.

Het Kind ego houdt ervan om op te scheppen, de waarheid te verdraaien en de dingen erger te maken dan ze zijn om daar indruk mee te maken.

Strokes

Elk mens heeft de behoefte om door anderen gezien, gewaardeerd en aardig gevonden te worden. Door Eric Berne wordt deze behoefte naar aandacht uitgedrukt in ‘strokes’. Er zijn verschillende manieren om strokes te krijgen en ze kunnen positief of negatief zijn. Dat is ook terug te vinden in de twee betekenissen van het woord ‘stroke’; ‘liefkozing’ en ‘klap’.

Door middel van een handeling of uitspraak die een reactie bij een ander uitlokt, ontstaat een stroke. Daardoor is een stroke een onderdeel van een transactie. Enerzijds krijgen mensen erkenning door positieve strokes als complimenten, vriendelijke woorden en aanmoedigingen en anderzijds ontvangen mensen ook negatieve strokes in de vorm van vernederingen, cynisme, hatelijkheden enzovoorts.

Transactionele analyse: de transactiecombinaties

Een transactie is een uitwisseling van de eerdergenoemde strokes en volgens Eric Berne zijn er drie manieren om deze transactie tussen personen te laten plaatsvinden:

Figuur 2 – Transactiecombinaties

1: Complementaire transactie

De evenredige en daardoor effectieve communicatie tussen Kind-Kind, Volwassen-Volwassen, Ouder-Ouder.

2: Aanvullende transactie

De evenredige communicatie, die daarna wordt afgewisseld door bijvoorbeeld Ouder ego ten opzichte van Kind ego.

3: Gekruiste transactie

De communicatie vindt in verkeerde verhouding plaats. Enerzijds neemt de ene persoon bijvoorbeeld vanaf het begin het Ouder ego aan en de ander het Kind ego, waardoor er ongelijkheid ontstaat met elk andere verwachtingen.

De communicatie is niet meer effectief en kan zelfs vijandig worden. Er is sprake van een ongunstige combinatie van ego-stijlen. Dit is de laatste combinatie uit de transactionele analyse (TA).

Transactionele analyse: de communicatieniveaus

Volgens Berne staat verbale communicatie centraal in menselijke sociale relaties. Met name gaat het om de communicatie die van aangezicht tot aangezicht plaatsvindt.

Als de ene persoon gaat praten heeft dit Transactie Stimulus en als de ander reageert heet dit Transactie Reactie. Daarnaast communiceren mensen op twee niveaus:

1: Niveau van de sociale boodschap

Het gaat erom wat er inhoudelijk gezegd wordt. Iemand zegt bijvoorbeeld: “wat ben je lekker op tijd!”

2: Niveau van de psychologische boodschap

Hier gaat het om wat men er precies mee bedoeld. Als in het eerdere zinnetje een sarcastische intonatie wordt gelegd, dan krijgt de betekenis een geheel andere lading.

De ontvanger van de boodschap kan daardoor vanuit zijn Volwassen-ego reageren door aan te geven dat hij het jammer vindt dat de zender zo’n opmerking maakt en kan hem vragen waarom hij het zo zegt.

Vanuit het Kind ego kan hij in emotie op de psychologische boodschap reageren en ontvlammen in woede.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Ben jij bekend met de theorie van een transactionele analyse? Herken je de praktische uitleg of heb je aanvullingen? Wat doe jij om je communicatieve vaardigheden te bereiken?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Berne, E. (2016). Transactional analysis in psychotherapy: A systematic individual and social psychiatry. Pickle Partners Publishing.
2. Steiner, C. (1990). Scripts people live: Transactional analysis of life scripts. Grove Press.
3. Wills, T. A., & Dishion, T. J. (2004). Temperament and adolescent substance use: A transactional analysis of emerging self-control. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 33(1), 69-81.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2018). Transactionele analyse. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/transactionele-analyse/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 03/05/2018 | Laatste update: 06/05/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/transactionele-analyse/>Toolshero: Transactionele analyse</a>

Article by:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.