Therapeutisch luisteren

Therapeutisch luisteren: in dit artikel wordt therapeutisch luisteren praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basisprincipes van deze krachtige tool voor communicatie en informatievergaring.

Cognitief leren is belangrijk voor de ontwikkeling van verschillende aspecten in communicatie, zoals spreken, schrijven en luisteren. Dit zijn belangrijke factoren om informatie te verwerken en op die manier kennis te verwerven.

Dit artikel richt zich op het auditieve proces en laat zien op welke manier therapeutisch luisteren belangrijk is voor mensen.

Voordat we ons verdiepen in de methode van therapeutisch luisteren, moeten we een aantal belangrijke vragen beantwoorden om inzicht te krijgen in het hoofdthema. Wat is luisteren? Op welke manier is cognitief leren gerelateerd aan luisteren? Welke communicatievaardigheden kunnen worden ontwikkeld?

Wat is luisteren?

Luisteren is het proces van zowel het bewust als onbewust horen van omgevingsgeluiden en van ons vermogen om die geluiden te ordenen in samenhang met onze gedachten zodat we informatie kunnen verzamelen.

Dit proces hoort bij het zintuiglijke (sensorische) systeem dat deel uitmaakt van het zenuwstelsel waarbij behalve horen ook zien, ruiken, voelen en proeven een rol spelen. Omdat we ons richten op het gehoor is het belangrijk te weten dat het auditieve systeem geluiden doorgeeft via geluidsgolven in de ruimte.

Dit is een biologisch proces dat steeds in ontwikkeling is en gestimuleerd moet worden, ofwel door de natuurlijke omgeving, ofwel met tactieken om vaardigheden te verdiepen. Het proces is van vitaal belang voor de verbale communicatie van mensen.

Als we dit auditief-sensorische systeem een beetje willen scheiden van de theoretische uitleg, is het nodig om dieper in te gaan op het belang van luisteren en de verschillen te verduidelijken die deze term met zich meebrengt.

Luisteren is meer dan alleen een fysiek en biologisch proces; het is de aandacht voor het verwerken van informatie die gekoppeld is aan onze emoties en ons denken.

Wat is therapeutisch luisteren?

Therapeutisch luisteren is het proces van informatie vergaren en uitwisselen vanuit een therapeutische setting en waar emoties een belangrijke rol spelen bij het verwerken en delen van informatie.

Het is ook een manier om verbale en non-verbale communicatie te begrijpen.

De methode van therapeutisch luisteren wordt in de gezondheidszorg gebruikt voor de behandeling van patiënten en kinderen om vertrouwen, zintuiglijke beleving en intermenselijke, sociale en cognitieve vaardigheden te ontwikkelen in het gedrag van mensen.

Vertrouwen en empathie zijn de pijlers in dit therapeutische concept van luisteren. Voorzichtigheid en eerlijkheid tijdens het luisteren is belangrijk om je gesprekspartner de gelegenheid te geven zich vrij te uiten en moeilijk te verwoorden gedachten en emoties te begrijpen.

Binnen de communicatie vormen woorden een aanvulling op de lichaamstaal en het oogcontact.
Als mensen luisteren, doen ze dat op verschillende niveaus: niet luisteren, marginaal luisteren, kritisch luisteren en actief luisteren.

Bij therapeutisch luisteren kunnen bepaalde vaardigheden worden ontwikkeld door de persoon die zich oefent in het luisteren naar anderen, zodat hij of zij de gewenste therapeutische doelen kan bereiken. Er zijn diverse niveaus waarop communicatievaardigheden kunnen worden ontwikkeld:

Actief luisteren

Actief luisteren is het hoogste niveau van luisteren vanwege de effectieve communicatie die ermee gepaard gaat. In deze categorie wordt zorgvuldig naar de persoon geluisterd en vinden geen onderbrekingen plaats als hij of zij gevoelens uit.

De actieve luisteraar stelt vragen en ondersteunt ze met gebaren, zodat de spreker begrijpt dat hij of zij op dat moment het belangrijkst is en de volledige aandacht heeft.

Daarnaast maken non-verbale expressies deel uit van effectieve communicatie. Door een goede houding en goed visueel contact zal de spreker zich met zelfvertrouwen kunnen uiten.

Aandacht en zwijgen zijn belangrijke factoren in deze categorie. Een goede luisterhouding, het vermogen echt te luisteren en de mogelijkheid tot conversatie en het geven van feedback vormen de basis van deze efficiënte methode.

Reflectief luisteren

Reflectief luisteren wordt vaak gebruikt door professionals die psychologische of medische hulp geven. In deze categorie worden de woorden van de spreker niet verzacht, omdat het belangrijk is dat de spreker zijn versie van het verhaal kan geven.

Wees er bij alles wat je zegt op bedacht dat je gesprekspartner misschien in een moeilijke periode van zijn leven zit. Voor de spreker is het daarom belangrijk dat jij hem, als luisteraar, je volledige aandacht geeft.

Begrijpend luisteren

Op dit niveau bezit de luisteraar het vermogen om alles wat de spreker zegt in realtime snel en helder te verwerken en de gevoelens die de spreker uit, te begrijpen.

Deze drie niveaus gaan hand in hand in een gesprek en elk niveau kan zijn eigen diepgang hebben afhankelijk van het moment waarop dat nodig is. Daarnaast vindt de ontwikkeling van je luistervaardigheden geleidelijk plaats.

Tips voor therapeutisch luisteren

Maak gebruik van non-verbale communicatie

Geef de spreker aandacht. Concentreer je op wat de persoon zegt. Gebruik woorden en gebaren die de manier waarop je luistert ondersteunen.

Zo voelt de spreker zich verbonden met jou en begrijpt hij dat hij jouw volledige aandacht heeft.

Richt je op de boodschap

Hiermee bedoelen we dat je alert bent op de emoties, de stem en de houding die je gesprekspartner laat zien bij het vertellen van zijn/haar verhaal.

Non-verbale taal kan helpen de boodschap meer intens te ervaren en dat bereik je door je in de situatie van de spreker in te leven.

Oordeel niet

Laat je mening en commentaar op wat de spreker je vertelt achterwege. Het is wel belangrijk dat alle informatie boven tafel komt en dat je feedback geeft op het verhaal van de spreker.

Geef ruimte aan stilte in het gesprek

Het is belangrijk dat je weet hoe je met stiltes in een gesprek kunt omgaan. Als een gesprek stilvalt, betekent dat niet dat er geen interesse meer is; het kan juist helpen je beter te concentreren op de inhoud en leiden tot begrip en reflectie.

Herformuleren

Herhaal de laatst gesproken woorden van je gesprekspartner of vat de boodschap met sleutelwoorden samen, zodat hij/zij zich begrepen voelt en merkt dat jij je in het gespreksonderwerp inleeft.

Zet je ego opzij

Is het nodig om je gesprekspartner te onderbreken of van onderwerp te veranderen in het gesprek, dan verandert jouw rol van luisteraar naar spreker. Doe dit met empathie en respect voor je gesprekspartner.

Negatieve aspecten die effectief luisteren in de weg staan

Er is een aantal negatieve aspecten die de kwaliteit van effectief luisteren beperken. Wees je ervan bewust en probeer deze fouten tijdens het gesprek te voorkomen:

• Onvoldoende aandacht, terwijl je naar iemand luistert met andere dingen bezig zijn.
• Trek het gesprek niet naar je toe, maar richt je op de ander.
• Niet de tijd nemen en gehaast overkomen op je gesprekspartner.
• Doen alsof je luistert.
• De woorden van de ander bagatelliseren omdat hij of zij het niet met je eens is.

Verbale en non-verbale communicatie als ondersteuning bij luisteren

Verbale communicatie

• Het is belangrijk dat de luisteraar feedback geeft.
• Kies de juiste tone of voice: spreek rustig en niet te hard.
• Stel open vragen, zonder veroordelende ondertoon.

Non-verbale communicatie

• Visueel contact.
• Laat met gebaren en je gezichtsuitdrukking merken dat je geïnteresseerd bent.
• Laat zien dat je je bewust bent van de emoties die de spreker uit en wees invoelend.
• Onderbreek de woorden van de spreker niet, zodat hij/zij zich aangemoedigd voelt zich te uiten.

Als je verbale en non-verbale communicatie op de juiste manier gebruikt, kan er een goed gesprek met een gezonde interactie tussen mensen plaatsvinden en ontwikkelt zich een vertrouwelijke band tussen de betrokkenen.

Hoewel luisteren een belangrijke communicatiefactor is voor goede relaties en psychologische begeleiding, zowel in de werksfeer als in het persoonlijke leven, zijn er nog andere factoren die aandacht verdienen wanneer luisteren als therapie wordt ingezet.

Therapeutisch luisteren op basis van geluid

Gehoor speelt een belangrijke rol in het zenuwstelsel. Bij therapeutisch luisteren wordt sensorische integratie daarom veel gebruikt bij kinderen met problemen ten aanzien van gedrag, leren en cognitieve ontwikkeling.

Luistertherapie is gebaseerd op muziek die elektronisch wordt aangepast om sensorische verwerking, aandacht en communicatieve vaardigheden bij zeer jonge kinderen te verbeteren.

Om zelfregulatie (het vermogen goede keuzes te maken uit je eigen gedragsmogelijkheden) bij kinderen te stimuleren, worden geluidsgolven doorgegeven aan de zenuwbanen.

Uit onderzoeken op dit gebied is gebleken dat kinderen positief op deze processen reageren. Luistertherapie wordt onder andere toegepast bij kinderen met stoornissen in het autistisch spectrum, ADHD en hyperactiviteit.

Muziek wordt als therapie gebruikt voor de ontwikkeling van communicatievaardigheden in de leerfases, om angsten te verminderen en persoonlijke vaardigheden, sociaal gedrag en de persoonlijke verzorging van lichaam en geest te verbeteren.

Voordelen van therapeutisch luisteren

Therapeutisch luisteren kan zowel kinderen als volwassenen helpen op het gebied van

• Focus en aandacht
• Gewenst gedrag
• Sociale en communicatieve vaardigheden
• Sensorische capaciteiten
• Houding
• Motorische vaardigheden
• Slaap- en eetpatronen
• Positieve reacties op geluiden en mondelinge instructies

Therapeutisch luisteren is bedoeld om aandacht te bevorderen en rust te brengen in de hersenen bij stresssituaties.

Je kunt de therapie in sessies van 30 minuten dagelijks toepassen, afhankelijk van wat de persoon in kwestie nodig heeft.

therapeutisch luisteren samenvatting

Luisteren is meer dan alleen een fysiek en biologisch proces bij mensen.

Je kunt naar je gesprekspartner luisteren als je in dezelfde ruimte bent, maar het is belangrijk dat je je concentreert op de gebaren en de mondelinge boodschap om daadwerkelijk te horen wat de persoon je vertelt.

Zo breng je het cognitieve denk- en leerproces van de spreker op gang terwijl jij je richt op de communicatie.

We moeten daarnaast niet vergeten dat luisteren een van de meest elementaire en belangrijke vormen van communicatie is. Onvoldoende luisteren veroorzaakt onbalans in situaties waarin we problemen moeten oplossen of een beleid moeten uitstippelen, of in ons persoonlijke en sociale leven.

Dat benadrukt het belang van therapeutisch luisteren als stimulerende basis van rust, vertrouwen en empathie. De basis die het mensen gemakkelijker gemaakt om sociale en expressieve vaardigheden te ontwikkelen.

Therapeutisch luisteren is een uitstekende manier om luisteren in de praktijk te brengen en de vaardigheden die je in het dagelijkse leven nodig hebt, te ontwikkelen.

Voor kinderen is deze methode een goede keuze om intermenselijke en sociale barrières af te breken in de ontwikkelingsfase waarin zij zich op dat moment bevinden. Behalve een heilzaam en ondersteunend gesprek kunnen ook muziek en geluiden worden gebruikt als een vorm van therapeutisch luisteren.

Dit komt de ontwikkeling van communicatieve en sociale vaardigheden ten goede, en zelfs kan het positief gedrag bevorderen. In een ruimte met rustgevende omgevingsgeluiden kan een kind zijn gedachten ordenen en zal het zich veilig en rustig voelen.

Nu is het jouw beurt

Wat vind jij? Ben jij het eens met de stelling dat therapeutisch luisteren verder gaat dan een gesprek tussen twee of meer mensen? Gebruik jij deze methode in je dagelijkse leven om je communicatieve vaardigheden te verbeteren? Wist je dat bij therapeutisch luisteren ook muziek kan worden gebruikt? Heb je nog aanvullingen of suggesties?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Wolvin, A. D., & Coakley, C. G. (1985). Listening. Wm. C. Brown Publishers, 2460 Kerper Blvd., Dubuque, IA 52001.
2. Kemper, B. J. (1992). Therapeutic listening: developing the concept. Journal of psychosocial nursing and mental health services, 30(7), 21-23.
3. Watanuki, S., Tracy, M. F., & Lindquist, R. (2006). Therapeutic listening. Complementary / Alternative Therapies in Nursing, 45-56.
4. Lee, B., & Prior, S. (2013). Developing therapeutic listening. British Journal of Guidance & Counselling, 41(2), 91-104.

Citatie voor dit artikel:
Ospina Avendano, D. (2020). Therapeutisch luisteren. Retrieved [insert date] from toolshero: https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/therapeutisch-luisteren/

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/therapeutisch-luisteren/”>toolshero: Therapeutisch luisteren</a>

Published on: 30/12/2020 | Last update: 28/01/2022

Artikel door:

Daniela Avendaño

Daniela Avendaño werkt als contentschrijver en vertaler voor toolshero. Daniela is afgestudeerd in communicatie & journalistiek, en met haar theoretische en praktische kennis ondersteunt zij het toolshero content productieteam met het schrijven en vertalen van artikelen over managementtopics, persoonlijke en professionele ontwikkeling, marketing en meer. Daniela is gedreven en gemotiveerd om kennis te delen, en anderen te motiveren om te ontwikkelen.