Escalatieladder van Friedrich Glasl: de uitleg
Escalatieladder: in dit artikel wordt de escalatieladder, die door Friedrich Glasl is ontwikkeld, toegelicht. In de eerste plaats worden de definitie van de escalatieladder en de context van conflictwetenschapper Glasl toegelicht. Daarna worden de kernprincipes uiteengezet, worden de negen fasen toegelicht en wordt er een praktijkvoorbeeld gegeven van de toepassing van de escalatieladder. Na het lezen krijg je inzicht in de fundamenten van dit model en ben je in staat om het in diverse situaties te gebruiken. Veel leesplezier!
Wat houdt de escalatieladder van Glasl in?
De escalatieladder van Glasl, ook wel benoemd als de ‘escalatietrap‘, is een model dat dient voor het analyseren van conflicten en hun ontwikkeling binnen organisaties (De arbeidsmediators, sd). Het geeft een gestructureerd overzicht van de manieren waarop conflicten kunnen evolueren van een eenvoudig meningsverschil naar een schadelijke strijd.
Dit escalatiemodel ondersteunt vakmensen, waaronder arbeidsmediators, bij het in kaart brengen van de groei van arbeidsconflicten en biedt ondersteuning aan organisaties bij het voorkomen en oplossen van deze conflicten (De arbeidsmediators, sd).
De oprichter van de escalatieladder: Friedrich Glasl
Friedrich Glasl, die in 1941 in Oostenrijk ter wereld kwam, is de oprichter van de escalatieladder. Hij is een antroposoof en politicoloog met een uitgebreide kennis van organisatieontwikkeling en het beheersen van conflicten. Glasl stelde zijn escalatieladder voor in het boek “Handboek conflictmanagement” (2015). Glasl heeft naast zijn werkzaamheden aan de escalatieladder een indrukwekkende loopbaan ontwikkeld, waarin hij betrokken is bij belangrijke vredesprocessen. Daarnaast verzorgt hij trainingen en lezingen over conflictmanagement.
Principes van de escalatieladder
De escalatieladder van Glasl is geïnspireerd op het idee dat conflicten zich in verschillende fasen ontwikkelen en kunnen escaleren of afnemen. Het model veronderstelt dat conflicten vaak escaleren door triggers, zoals een slecht telefoongesprek of een ondoeltreffende vergadering. Conflicten kunnen tegelijkertijd ook worden opgelost door middel van positieve handelingen, zoals het uiten van waardering of het aanbieden van excuses.
De escalatieladder, onderverdeeld in drie hoofdniveaus
Het model, de escalatieladder, bestaat uit drie belangrijke niveaus, waarbij elk niveau ook weer drie fasen omvat. Dit leidt tot een totaal van negen fasen die het verloop van een conflict in kaart brengen.
De rationele fase (Win-Win)
De eerste stap is de rationele fase (Win-Win / Win-win onderhandeling). In deze fase is het conflict nog onder controle en kunnen de betrokken partijen op een verstandige manier met elkaar praten.
Er is nog ruimte voor overleg en afspraken, zodat beide partijen samen een oplossing kunnen vinden waar ze allebei voordeel van hebben. Het conflict begint met een lichte verharding van standpunten, maar er blijft genoeg ruimte om te praten.
Daarna verandert de situatie in een debat, waarin de meningsverschillen duidelijker worden en beide partijen proberen hun gelijk te bewijzen. Naarmate de spanning toeneemt, gaan acties een grotere rol spelen dan woorden. Partijen zetten elkaar onder druk en proberen strategisch voordeel te behalen.
De emotionele fase (Win-Lose)
Daarna volgt de emotionele fase (Win-Lose / Win-verlies onderhandeling), waarin het conflict persoonlijker en heftiger wordt. In plaats van samen naar een oplossing te zoeken, willen de partijen vooral winnen, zelfs als dat ten koste gaat van de ander. Ze gaan elkaar in een negatief daglicht stellen en proberen steun te krijgen van anderen om sterker te staan.
Naarmate de spanning oploopt, wordt gezichtsverlies steeds belangrijker. Partijen vallen elkaar openlijk aan om de ander te verzwakken en in de war te brengen. Vervolgens worden dreigementen gebruikt om de tegenpartij onder druk te zetten en tot toegevingen te dwingen. Hierdoor escaleert het conflict verder en wordt een vreedzame oplossing steeds moeilijker.
De vechtfase (Lose-Lose)
De laatste fase, de vechtfase (Lose-Lose), is zo heftig dat beide partijen schade lijden. Het gaat niet meer om zelf winnen, maar vooral om de ander laten verliezen, zelfs als dat betekent dat ze zichzelf ook benadelen (coachingtheshift, 2024). Dit begint met doelbewuste acties om schade toe te brengen, zoals het beschadigen van iemands reputatie of eigendommen.
Daarna escaleert het conflict verder, waarbij het doel is om de tegenstander volledig kapot te maken, ongeacht de gevolgen. In de laatste fase, samen de afgrond in, zijn beide partijen bereid alles op te geven om de ander te vernietigen, wat uitmondt in totale vernietiging.
Figuur 1 – Escalatieladder model (Glasl, 1982).
De negen fases van de escalatieladder
De escalatieladder van Friedrich Glasl geeft een overzicht van negen fasen van conflictescalatie, waarbij elke fase het conflict verder laat escaleren. Hieronder staat een gedetailleerde uitleg over de negen fasen:
Fase 1: Irritatie
In deze fase worden de opvattingen van beide partijen steeds duidelijker. De meningsverschillen worden helder, wat leidt tot spanning. Partijen zijn niet zeker of ze samenwerken of tegen elkaar ingaan. Ze zijn echter van mening dat het conflict met een goed gesprek kan worden opgelost.
Fase 2: Onderhandelen
De partijen ontwikkelen methoden om hun standpunten te versterken. Het conflict verergert en de tegenstellingen nemen toe. Ze ontwikkelen een beter zelfbeeld dan de ander, wat resulteert in irritaties, persoonlijke aanvallen en manipulatie. Steeds vaker richten ze zich voornamelijk op de verschillen in plaats van op de overeenkomsten.
Fase 3: Geen woorden maar daden
De derde fase wordt gekenmerkt door een overgang van verbale communicatie naar non-verbale communicatie: geen woorden maar daden. Discussie voeren is niet meer de oplossing volgens beide partijen.
Het wantrouwen neemt toe. Door aandacht te besteden aan de intonatie, mimiek en houding van de ander, wordt geprobeerd te achterhalen wat die persoon daadwerkelijk wil zeggen. Interpretaties en misverstanden zorgen vervolgens voor een heropleving van het conflict.
Ondanks dat de psychische afstand tussen de conflictpartners toeneemt, zijn zij nog niet volledig voor elkaar afgesloten (Bonenkamp, sd).
Fase 4: Kampen en vormen
In de vierde fase draait alles enkel nog om ‘winnen of verliezen’. Beide partijen verzoeken om hulp van derden, die ze proberen te overtuigen van hun recht. Zwart-wit denken heeft nu invloed op de opvattingen van mensen, waarbij een positief zelfbeeld wordt gecontrasteerd met een negatief beeld van de ander. De verdeeldheid in het conflict is gestegen, maar de partijen willen elkaar nog niet volledig verliezen (Bonenkamp, sd).
Fase 5: Gezichtsverlies
In deze fase ‘vallen’ de partijen elkaar openlijk aan en trekken ze elkaars eerlijkheid in twijfel, met als doel de ander te ontmaskeren. Emoties lopen hoog op, en in plaats van over de inhoud te praten, richten de aanvallen zich steeds meer op de persoon zelf (icoba, sd).
Fase 6: Dreigen
In de zesde fase spelen dreigementen de hoofdrol. Als de ander niet meewerkt, worden er strenge eisen gesteld met de dreiging van strafmaatregelen, zoals een rechtszaak of een staking. In deze gespannen fase leidt elk dreigement vaak tot een nieuw dreigement van de andere partij.
Fase 7: Eerste aanval
Dreigementen worden werkelijkheid. Partijen beschouwen elkaar niet meer als mensen, maar als hindernissen. Ze beschouwen het als gebruikelijk om anderen tegen te werken, en zelfs een kleine schade aan de tegenpartij wordt als een overwinning ervaren.
Echte winst is niet meer haalbaar; het enige dat belangrijk is, is of de ander meer schade ondervindt dan zijzelf. Dit wordt beschouwd als een succes.
Fase 8: Vernieling
In de vorige fase was de schade nog beperkt, maar nu is het alles of niets. Alles is bedoeld om de ander volledig neer te halen. Belangrijke componenten van de tegenpartij worden beschadigd, wat leidt tot hun verlies van controle. Het doel van beide partijen is om de ander blijvende schaden aan te richten, of het nu fysiek, mentaal of financieel is.
Fase 9: Samen de afgrond in
In de laatste fase hebben de partijen geen andere optie meer. Ze streven ernaar de ander te vernietigen, zelfs als dat hen zelf de kop gaat kosten. Ze zijn niet alleen bereid om schade toe te brengen aan zichzelf, maar ook aan hun omgeving en toekomstige mensen die ook maar iets er mee te maken gaan hebben.
Zo pas je de escalatieladder toe in de praktijk
De escalatieladder van Glasl werkt als een nuttig model om conflicten te doorgronden en te beheersen. Dit model wordt in de praktijk vaak toegepast om conflicten op een doeltreffende wijze aan te pakken.
Mediators maken gebruik van de escalatieladder om vast te stellen in welke fase een conflict zich bevindt. Op deze manier kunnen ze dan vervolgens specifieke maatregelen nemen die aansluiten bij de ernst van de situatie.
Met de escalatieladder kun je:
- De intensiteit van het conflict beter beoordelen.
- Bijpassende methode kiezen om de spanning te verlagen.
- Het conflict geleidelijk terugbrengen naar een beheersbaar niveau.
Deze methode ondersteunt mediators in hun gestructureerde en doelgerichte werkzaamheden. Door het conflict op de juiste positie in de escalatieladder te positioneren, zijn ze in staat om hun strategie te optimaliseren.
Conclusie
De escalatieladder van Friedrich Glasl is een handig hulpmiddel om conflicten beter te begrijpen en aan te pakken. Het model helpt om de verschillende fasen van conflictescalatie duidelijk te maken, waardoor het makkelijker wordt om te zien in welke fase een conflict zich bevindt. Dit stelt professionals en andere betrokkenen in staat om sneller en effectiever in te grijpen om de situatie niet verder te laten escaleren.
Door de fasen van escalatie te herkennen, kunnen ze gericht actie ondernemen om het conflict te de-escaleren, voordat het te groot of te gecompliceerd wordt. Het model laat ook zien hoe belangrijk het is om op tijd in te grijpen en open te communiceren, zodat het conflict niet verder escaleert en de schade beperkt blijft.
Het gebruik van de escalatieladder helpt dus om conflicten op een constructieve manier aan te pakken en tot positieve resultaten te komen.
Nu is het jouw beurt
Wat denk jij?Wat denk jij? Weet je nu voldoende over de escalatieladder van Friedrich Glasl? Kun jij de conflicten binnen deze ladder herkennen en indelen? Welke inzichten heb je opgedaan of welke tips over de escalatieladder wil je delen?
Deel jouw kennis en ervaring via het commentaarveld onderaan dit artikel. Wil je meer leren over verschillende soorten escalaties? Lees dan ook onze artikelen over het oplossen van problemen en conflictmanagement.
Meer informatie over Escalatieladder van Friedrich Glasl
- Arvalis. (2024, September 24). Waar sta jij op de ladder. Opgehaald van www.arvalis.nl.
- Berg, B. (2020). De Escalatieladder: Een Praktisch Hulpmiddel voor Conflictbeheersing in de Klas. Opgehaald van www.eenmeesterinleren.nl.
- Berger, K. P. (2006). Law and practice of escalation clauses. Arbitration international, 22(1), 1-18.
- Bonenkamp, D. (sd). Het escalatiemodel van Glasl. Opgehaald van www.merlijngroep.nl.
- Eckert, R., & Willems, H. (2003). Escalation and de-escalation of social conflicts: The road to violence. In International handbook of violence research (pp. 1181-1199). Dordrecht: Springer Netherlands.
- Glasl, F. (2015). Handboek conflictmanagement. Swp, Uitgeverij B.V.
- Glasl, F. (1982). The process of conflict escalation and roles of third parties. In Conflict management and industrial relations (pp. 119-140). Dordrecht: Springer Netherlands.
- Scheppa-Lahyani, M. N., & Zapf, D. (2023). Are you threatening me? Development and validation of the Conflict Escalation Questionnaire. Frontiers in psychology, 14, 1164990.
- Zapf, D., & Observatorio Vasco de Acoso Moral. (2013). Conflict escalation and the management of workplace bullying. Los protocolos y procedimientos de gestión de conflictos de acoso laboral y otras situaciones afines Protocols and procedures for managing conflicts of workplace bullying and, 46.
Citatie voor dit artikel:
Weijers, L. (2025). Escalatieladder (Glasl). Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/escalatieladder-glasl/
Oorspronkelijke publicatiedatum: 04/04/2025 | Laatste update: 09/04/2025
Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/escalatieladder-glasl/>Toolshero: Escalatieladder (Glasl)</a>
Lars Weijers
Lars Weijers is een ervaren tekstschrijver met een ruime marketing communicatie achtergrond. Zijn specialismes liggen bij creatief en actief schrijven, in combinatie met een goede vindbaarheid in de zoekmachine. Daarnaast werkt Lars als event- en accountmanager met commerciële focus.
