Axenroos van Ferdinand Cuvelier

Axenroos: in dit artikel wordt de Axenroos van Ferdinand Cuvelier praktisch uitgelegd. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige communicatie theorie.

Wat is de Axenroos?

Tussen mensen vinden er interacties plaats. De intermenselijke relaties zijn niet altijd even gemakkelijk onder woorden te brengen. Toch lukte het de Belgisch sociaal-psycholoog Ferdinand Cuvelier om deze menselijke interacties te omschrijven.

Hij ontwikkelde in de jaren zeventig van de vorige eeuw de dieren van de Axenroos, waarmee hij met de term ‘Ax’ het vermogen van mensen aangeeft, om zich op een bepaalde wijze relationeel te gedragen. Het model wordt ook wel de Relatieroos genoemd en typeert de interactie tussen mensen en biedt een handvat om te praten over de manier waarop men met elkaar omgaat.

Daarnaast kan vanuit de dieren van de Axenroos theorie het eigen gedrag kritisch worden bekeken en kunnen de effecten van dit gedrag op anderen ingeschat worden. De dieren van de axenroos is handelingsgericht te gebruiken om de interactie met anderen te verbeteren. Het is geënt op de Roos van Leary. De Roos van Leary gaat echter uit van het eigen gedrag ten opzichte van het gedrag van een ander. De Axenroos gaat uit van de eigen attitude ten opzichte van een ander.

De Stad van Axen

De dieren van de Axenroos is een methode om te kijken hoe mensen zich in communicatie gedragen. Het idee is gebaseerd op het boek ‘de Stad van Axen’ dat Cuvelier schreef.

De Stad van Axen is een metafoor voor de mens met zijn verschillende gedragingen. Het gaat over hoe men met dingen omgaat, hoe men naar zichzelf kijkt en hoe men zich tegenover anderen gedraagt. In de metaforische stad beschrijft Cuvelier 6 wijken die overeenkomen met de 6 basis Axen. In deze wijken wonen mensen met bepaalde eigenschappen die enkel in die wijk voorkomen.

Het boek gaat over de reis van hoofdpersoon Nand, die naar de Stad van Axen reist. Bij aankomst in de onbekende stad wordt hij door wildvreemden omhelst, vastgepakt en vol blijdschap ontvangen. De stad laat kennismaken met allerhande aspecten van gedrag; bij anderen en bij Nand zelf. Hij ziet typisch gedrag bij anderen; gedrag wat ook waarneembaar is in het ‘gewone leven’. In de Stad van Axen wordt al dit gedrag op een uitvergrote manier omschreven.

hoofdrelaties

De 10 hoofdrelaties zijn de verschillende Axen. Deze zijn vervolgens onder te delen in 3 zones, die overeenkomen met de roos van Leary. Het gaat om de Conflictzone die voor tegengedrag zorgt, de Uiteen-zone die voor afzondering- of verwijderingsgedrag zorgt en de Harmoniezone die voor samengedrag zorgt. In de Harmoniezonde vindt er interactie plaats, wanneer de ene persoon iets aanbiedt en de andere persoon dit aanneemt of wanneer iemand iets vraagt en de andere persoon hierop anticipeert. Het (aan)vechten en tegenstand bieden (weerstaan) horen thuis in de Conflictzone. Ook kan het voorkomen dat personen zich in het houden of lossen bevinden, waardoor er eerder sprake is van verwijdering dan van toenadering tussen beide partijen. Dit behoort tot de Afzondering. We spreken dan over de Uiteen-zone.

10 Axen

Het is de bedoeling van de dieren van de Axenroos om de ontelbare gedragswijzen in enkele grote categorieën onder te brengen. Elke Ax geeft een menselijke relatiewijze aan. Alle relatiewijzen worden samengevat in een 10-tal hoofdrelatiewijzen en die worden vervolgens gesymboliseerd door 10 totem dieren met elk hun specifieke gedragskenmerken.

Op basis van jarenlange ervaring en van verschillende taxonomieën kwam Cuvelier tot een ordening van de interacties die zich tussen mensen kunnen afspelen. De 6 basis Axen zelf hebben in de Stad van Axen allemaal een eigen wijk met een naam en een totemdier. De totemdieren helpen om de specifieke eigenschappen van de mensen die zich in deze wijk het best of prettigst voelen te onderscheiden. De 6 basiswijken zijn gelegen rondom een centraal plein:

1. Hoogtewijk (totemdier Uil): staat voor overzicht, vasthouden en verzamelen
2. Dieptewijk (totemdier Schildpad) staat voor loslaten en terugtrekken
3. Ontvangstwijk (totemdier Hond) staat voor aannemen en vragen
4. Aanbiedingswijk (totemdier Leeuw) staat voor aanbieden en geven
5. Aanvalswijk (totemdier Havik) staat voor aanvallen en aanvechten
6. Verzetswijk (totemdier Steenbok) staat voor weerstaan en verzet

Gedragsaspecten binnen de Axenroos

Elke Ax is even goed. Er bestaat volgens Cuvelier geen rangorde omdat elk gedrag z’n eigen kracht heeft. Het gaat erom allereerst te kiezen in welke Ax iemand zich bevindt en vervolgens de bewegingsvrijheid te krijgen zich te gedragen naar deze Ax. De volgende basis gedragsaspecten zijn terug te vinden in de Axenroos:

1. Geven (Harmoniezone)

Dit is de Ax van de leeuw, die symbool staat voor het geven. Het gaat hier om het geven in de breedste zin van het woord; van leiding tot informatie geven en van energie tot meningen geven.

2. Ontvangen (Harmoniezone)

Hier gaat het om zowel materiële als immateriële zaken; van leiding tot informatie ontvangen en van warmte of liefde tot vertrouwen ontvangen. Het totemdier van deze Ax is de hond, die zich laat leiden en gehoorzaamt aan commando’s.

3. Lossen (Uiteen-zone)

Hier gaat het bij de Axenroos om het loslaten van zowel dingen, mensen als ideeën. Het totemdier van deze Ax is de schildpad, die in z’n eigen tempo aan de slag gaat en zich in zijn schild kan terugtrekken. Het gaat om het loslaten van conflicten (je er niet mee bemoeien) en van belemmerende opvattingen en gedachten. Ook twijfelen hoort ook bij deze Ax.

4. Houden (Uiteen-zone)

Het totem dier van deze Ax is de (wijze) ui, die stilletjes alles in ogenschouw neemt en overpeinst. Het gaat om informatie (achter)houden, meningen voor je houden en geheimhouding.

5. Weerstaan (Conflictzone)

Hier gaat het om het weerstaan van iets dat wordt aangeboden. Het verdedigen van iemand of iets tegen een ander. Zaken, mensen of ideeën in bescherming nemen en niet klakkeloos akkoord gaan. Het totemdier dat bij deze Ax hoort is de steenbok; met zijn gebogen kop met hoorns staat hij klaar om weerstand te bieden.

6. Vechten (Conflictzone)

Het totem dier van deze Ax is de havik, die met z’n scherpe snavel en klauwen kan verscheuren. Het gaat hier om de aanval en het bestrijden van ideeën, maar ook het aanvechten van onrecht aanvechten.

Dieren van de Axenroos

Om de verschillende posities van de Axenroos te verduidelijken, wordt elke positie benoemd aan de hand van een totemdier. Naast de 6 basis Axen zoals hierboven omschreven zijn er in totaal 10 te onderscheiden:

Pauw

De pauw toont zich en is aanwezig. Hij biedt zichzelf aan. Ook durft hij de minder fraaie achterkant van zijn veren te tonen.

Wasbeer

Een wasbeer kruipt het liefst hogerop om alles goed te kunnen aanschouwen. Hij staat symbool voor waarderen, respecteren en openstaan voor anderen.

Bever

Bevers leven in hecht familieverband en zijn noeste werkers. De bever staat symbool voor het zorgen en bekommeren voor anderen.

Poes

Een poes is behaagziek en wordt graag vertroeteld. De poes staat symbool van het vragen om verzorgd te worden, zich graag laten pamperen en bedienen.

Leeuw

De koning van de dieren neemt graag de leiding op zich, geeft informatie, doet voorstellen en geeft raad.

Kameel

De kameel is een volgzaam dier, gehoorzaamt en draagt een last zonder zeuren. Hij staat symbool voor het volgen van richtlijnen en neemt raad en uitleg aan.

Havik

De havik houdt vanuit de lucht alles scherp in de gaten. Hij staat symbool voor het aanvechten van onrecht, het confronteren en bekritiseren.

Steenbok

Wanneer iemand te dichtbij komt, riskeert deze persoon een stevige kopstoot. De steenbok staat symbool voor afweren en verdedigen en ook het weerstaan van verleidingen.

Uil

De uil is een wijze vogel, die stilzwijgend alles observeert. Binnen de Axenroos staat hij symbool voor het zwijgend toekijken, geheimen bewaren en zich terugtrekken.

Schildpad

Een schildpad kan zich terugtrekken onder het schild. Kiezen valt zwaar voor dit symbool. Het staat verder voor het ondergaan van zaken.

3 invalshoeken

De uitwisseling tussen mensen is een gecompliceerde bezigheid. Om hier enigszins inzicht in te krijgen benadert Cuvelier deze uitwisseling vanuit 3 invalshoeken:

1. Relatiewijzen

Dit is de manier waarop de uitwisseling gebeurt en zoals het in de Axen omschreven wordt op basis van Harmonie (samen), Conflict (tegen) en Afweer (uiteen).

2. Inzetten

Hier gaat hem om datgene wat uitgewisseld wordt. De inzetten kunnen zijn:

• Een persoon of het ‘bijzijn’; persoon betekent informatie over jezelf en het ‘bijzijn’ is het contact
• Goederen en/of diensten
• Informatie en/of richtlijnen

3. Communicatiekanalen

Bij de intermenselijke uitwisseling spelen woorden, lichaamstaal zoals gebaren houding en mimiek, en intonatie een belangrijke rol. Zo kan een simpel woordje als ’ja’ op heel veel manieren uitgesproken worden en daardoor diverse betekenissen krijgen.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Wat zijn jouw ervaringen met de Axenroos? Herken je de praktische uitleg of heb je meer toevoegingen? In welk totemdier herken jij je?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Cuvelier, F. J. (1976). De stad van axen: een topologische verkenning van de krachten tussen mensen. De Nederlandsche Boekhandel.
2. Cuvelier, F. (2000). Interactief gedrag: geobserveerd, benoemd en ingeoefend. Van groep naar gemeenschap: liber amicorum Prof. Dr. Leo Lagrou, 13.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2019). Axenroos. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/axenroos-cuvelier/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 15/05/2019 | Laatste update: 04/07/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/communicatie-modellen/axenroos-cuvelier/>Toolshero: Axenroos</a>

Article by:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.