Brainstorming: betekenis, stappenplan, technieken en tips

Brainstorming: in dit artikel wordt het concept van Brainstorming en het brainstorm concept praktisch uitgelegd. Dit artikel bevat een algemene uitleg over brainstorming, verschillende technieken, een stappenplan en praktische tips. Na het lezen begrijp je de basis van deze krachtige creativiteit tool. Veel leesplezier!

Wat is Brainstorming?

Brainstorming is een methode waarmee een effectief gebruik van ‘the brains to storm the problem’ kan worden bereikt. Het doel is om in een zo kort mogelijke tijd zo veel mogelijk ideeën te ontwikkelen om een vooraf gesteld probleem op te lossen. Daarbij gaat het niet zozeer om het uitwerken van de ideeën of het maken van een keuze daaruit.

Reclametycoon Alex Faickney Osborn is de ‘uitvinder’ van brainstormen en het brainstorm concept; als één van de eersten paste hij deze praktijk toe en plakte er de naam ‘brainstormen’ op. Osborn is de oprichters van BBDO, een New Yorks reclamebureau met wereldfaam. Juist de reclamewereld is een omgeving waarin creatieve ideeën van groot belang is.

Toepassing van een brainstorm

Brainstorming is een instrument dat in veel organisaties wordt toegepast om binnen een team zoveel mogelijk ideeën te generen. De nadruk ligt alleen op de hoeveelheid (kwantiteit) van de aangedragen ideeën en niet zozeer op de kwaliteit.

Ten behoeve van de effectiviteit is het goed om de groep uit minimaal vijf en hooguit vijftien personen te laten bestaan. De samenstelling van de groep vereist wel de nodige zorg. Zo zijn spreiding van kennis, ervaring en achtergrond belangrijk, waardoor de deelnemers vanuit verschillende gezichtspunten een bijdrage kunnen leveren.

Meestal wordt het in de beginfase van een project gebruikt, wanneer de mogelijkheden voor het project nog niet duidelijk gedefinieerd zijn. Ook is het een zeer bruikbare manier om tot creatieve ideeën bij productontwikkeling of productiemethoden te komen.

Brainstormen voor marketingdoeleinden

Voor reclame- en marketingdoeleinden wordt het ook gebruikt. Het biedt een snelle manier om de creativiteit van een groep aan te wakkeren. Brainstorming zet aan om te komen tot onconventionele ideeën en creativiteit. Alle bijdragen zijn welkom en kunnen leiden tot een grote diversiteit aan ideeën.

Het is wel belangrijk dat er vooraf een duidelijk omschreven vraagstelling of probleem aan de orde wordt gesteld, waar de deelnemers zich op kunnen focussen.

Brainstormen is minder geschikt voor moeilijk te omschrijven of zeer complexe problemen of voor problemen die grondige specialistische kennis nodig hebben.

Brainstorm spelregels

De belangrijkste regel bij brainstormen is ‘uitstel van oordeel’. Kritiek (en zelfs lovende kritiek) op de ideeën van anderen is niet toegestaan. Alle ideeën zijn welkom; van gewone tot vergezochte ideeën, van voor de hand liggende tot absurde ideeën en van onmogelijke tot slimme ideeën. Het gaat om het verzamelen van een zo groot mogelijke verscheidenheid.

Zodra er kritiek wordt geuit, belemmert dit het vrije denken en durven deelnemers niet meer snel een bijdrage te leveren, terwijl zij elkaar juist moeten motiveren. De spontaniteit mag geenszins belemmerd worden. De sfeer moet prettig zijn en iedereen moet zich veilig voelen om een individuele bijdrage te leveren.

Deze spelregels zijn er niet om te beknotten maar om alle barrières weg te halen, zodat er open denkruimte ontstaat. Hieronder zijn nog een aantal spelregels terug te vinden:

1. Stel je oordeel uit – alle ideeën zijn goed, worden aanvaard en opgeschreven; kritiek is eventueel voor later
2. Focus op kwantiteit – streef naar zoveel mogelijk ideeën, alles is welkom
3. Freewheel – spring gerust van het ene idee op het andere en denk hardop
4. Hitch-hike – lift mee op andermans ideeën en pas synergie toe; vul elkaar aan, borduur voort op wat de ander zegt en werk toe naar verrassende oplossingen

Brainstorm proces stappenplan

Brainstorming vindt plaats in een brainstorm session; een bijeenkomst waarbij de deelnemers elkaar stimuleren en motiveren om een grote hoeveelheid aan ideeën te genereren. De sessie start met een goede, concrete, eenvoudige vraagstelling of probleemstelling.

Alleen zo kan iedereen zich concentreren op ideeën, die antwoord op de vraag of het probleem geven. Bij voorkeur wordt de brainstormsessie geleid door een gespreksleider of voorzitter. Notuleren is bijna onmogelijk en daarom is het gebruik van een voicerecorder aan te raden.

Een brainstormsessie omvat verschillende fasen:

Stap 1. Voorbereiding

De gedifferentieerde brainstormgroep wordt vastgesteld en bestaat uit 5 tot 15 leken en vakspecialisten. De groep krijgt vooraf te horen wat de vraag of probleemstelling is, wanneer de brainstormsessie plaatsvindt en hoe lang die gaat duren; anderhalf uur wordt vaak als maximum gezien, gezien het intensieve karakter van deze bijeenkomst.

De voorzitter / gespreksleider bereidt het benodigde procesmateriaal voor, waaronder flip-over, pennen, papier, geeltjes enz.

Stap 2. Ideeën genereren

Alle ideeën worden opgeschreven op whiteboard, flip-over, papier of geeltjes en door de voorzitter / gespreksleider verzameld. Hij zorgt er ook voor dat iedereen aan het woord komt en dat er geen kritiek wordt geuit op elkaars ideeën.

De voorzitter waakt ervoor dat de sfeer productief, creatief én ontspannen is. Na deze zogenoemde divergeerfase, volgt de convergeerfase, waarin alle losse ideeën worden geclusterd tot samenhangende onderwerpen.

Stap 3. Evalueren

In principe vindt het systematisch evalueren van alle aangedragen ideeën na de brainstormsessie plaats. Er kan voor worden gekozen om dit met dezelfde deelnemers te doen of met een kleinere vertegenwoordiging van vakspecialisten.

Per onderwerp wordt gekeken naar de bruikbaarheid van de ideeën, de voor- en nadelen en worden de ideeën met elkaar vergeleken. Ook vindt in veel gevallen prioritering plaats, en worden de ideeën die direct een bijdrage kunnen leveren (laaghangend fruit) als eerste uitgekozen. Door de beste en meest bruikbare ideeën te filteren, gaat men langzaamaan van kwantiteit over naar kwaliteit.

Creativiteit

Brainstorming gaat niet zomaar over discussiëren en het uitwisselen van ideeën, maar het is een methodiek om vlotter en creatievere ideeën te ontwikkelen. Creativiteit is absoluut niet alleen weggelegd voor schrijvers en kunstenaars.

Iedereen is van nature creatief en kan leren om zijn creatieve vaardigheden beter te benutten. Uit psychologisch onderzoek is gebleken dat er verschillende manieren zijn om de creativiteit aan te wakkeren:

1. Onthoud ideeën

Pen en papier zijn hiervoor een gemakkelijk en handig hulpmiddel. Ideeën schieten op de meest gekke momenten en tijden te binnen en dan is het fijn om ze direct op te schrijven. Dat kunnen steekwoorden, korte zinnen of tekeningen zijn.

2. Daag jezelf uit

Door iets te doen wat net te moeilijk is, wordt de stroom van nieuwe ideeën aangewakkerd. Onder druk van een nieuwe uitdaging zoekt het brein naar creatieve oplossingen, die ongetwijfeld ook in andere situaties een positieve uitwerking hebben.

3. Verbreed kennis en vaardigheden

Creativiteit ontstaat door kennis en vaardigheden toe te passen in nieuwe situaties, Nieuwe vaardigheden en kennis doet men op door cursussen, trainingen of workshops te volgen, het lezen van vakliteratuur enz.

Door altijd bezig te zijn en open te staan voor nieuwe inzichten, geeft dit de hersenen een stimulans om dat op een later moment weer te reproduceren door middel van creativiteit.

4. Prikkels in omgeving

Een omgeving met prikkels wakkert de creativiteit aan. Door prikkels regelmatig te veranderen, blijven het nieuwe impulsen die tot de hersenen doordringen. Denk hierbij aan klassieke muziek tijdens het werk, een grappige foto om naar te kijken of het lezen van een dagelijkse weblogs. Het lijkt misschien afleiding, maar het is een grote bron van creativiteit.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? In hoeverre ben je bekend met het brainstorm concept / brainstorming / brainstormtechnieken? Of geef jij de voorkeur aan mind maps? Wat zijn volgens jou andere succescriteria of -factoren bij het generen van nieuwe ideeën en concepten?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Kaptein, A. (2014). Ultimate Brainstorming: The Facilitator’s Toolbox to Great Brainstorming. CreateSpace Independent Publishing Platform.
2. Parnes, S. J. & Meadow, A. (1959). Effects of” brainstorming” instructions on creative problem solving by trained and untrained subjects. Journal of Educational Psychology, 50(4), 171.
3. Rawlinson, J. G. (2017). Creative thinking and brainstorming. Routledge.
4. Sutton, R. I. & Hargadon, A. (1996). Brainstorming groups in context: Effectiveness in a product design firm. Administrative Science Quarterly, 685-718.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2017). Brainstorming: betekenis, stappenplan, technieken en tips. Retrieved [insert date] from toolshero: https://www.toolshero.nl/creativiteit/brainstorming/

Gepubliceerd op: 10/10/2017 | Laatste update: 01/12/2022

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/creativiteit/brainstorming/”>toolshero: Brainstorming: betekenis, stappenplan, technieken en tips</a>

Article by:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.