Stacey Matrix: de uitleg en toepassing

Stacey Matrix: De kern van iedere organisatie wordt gevormd door de besluitvorming. Het nemen van beslissingen in een steeds complexere wereld is geen eenvoudige taak. Sommige problemen laten zich snel oplossen met bestaande kennis, terwijl andere vragen om samenwerking, flexibiliteit en experimenteren. Om deze variatie te begrijpen, ontwikkelde de Britse organisatiekundige Ralph D. Stacey de Stacey Matrix. Deze matrix plaatst vraagstukken in een spectrum van eenvoudig tot chaotisch en biedt daarmee een kader voor strategisch denken en handelen.

Benieuwd wat de Stacey Matrix is? Hoe het model werkt? En welke rol het speelt binnen agile en scrum? In dit artikel bespreken we de theorie, praktische toepassingen en maken we diverse vergelijkingen. Veel leesplezier!

Wat is de Stacey Matrix?

De Stacey Matrix is een model dat managers en teams helpt om complexe vraagstukken beter te begrijpen. Zoals in de introductie vernoemd werd het ontwikkeld door de Britse managementwetenschapper Ralph Douglas Stacey in de jaren negentig, als reactie op de steeds complexer wordende organisatiecontext. Volgens Stacey is besluitvorming niet altijd een lineair proces. Hoeveel zekerheid er is over oorzaak-gevolgrelaties en hoeveel overeenstemming er bestaat over doelen en middelen, bepaalt in hoge mate welke aanpak geschikt is.

De matrix bestaat uit twee assen: zekerheid en overeenstemming. De verticale as geeft aan hoe voorspelbaar de situatie is: weten we precies wat de uitkomst van een beslissing zal zijn, of heerst er veel onzekerheid? De horizontale as toont de mate van overeenstemming: zijn belanghebbenden het grotendeels eens, of zijn er uiteenlopende visies en conflicterende belangen?

Volgens Simon Fraser University is de kracht van het model dat het zichtbaar maakt “how the style of management needs to change as one moves away from the certainty and agreement zones into areas of complexity and chaos”. Met andere woorden: naarmate problemen complexer worden, zijn traditionele managementmethoden minder effectief en is een meer adaptieve aanpak noodzakelijk.

Uit welke dimensies bestaat het Stacey Matrix model?

Zoals zojuist verteld maakt het Stacey Matrix model gebruik van twee verschillende dimensies. Dit zijn de mate van overeenstemming (verticale as) en de mate van zekerheid (horizontale as). Door deze dimensies te combineren, ontstaat één van de vier kwadranten, die elk een verschillend type besluitvormingsproces vertegenwoordigen. Deze assen en kwadranten worden hieronder toegelicht.

Horizontale as: mate van zekerheid

De horizontale as van de Stacey Matrix vertegenwoordigt de mate van zekerheid over de te nemen acties en verwachte uitkomsten. Wanneer deze as zich aan de rechterkant bevindt, is er een hoge mate van zekerheid, wat betekent dat de oorzaak-gevolgrelaties duidelijk zijn en dat voorspelbare resultaten kunnen worden verwacht. Aan de andere kant, wanneer de as zich aan de linkerkant bevindt, is er een lage mate van zekerheid, wat duidt op onbekende of onvoorspelbare uitkomsten.

Verticale as: mate van overeenstemming

De verticale as vertegenwoordigt staat voor de mate van overeenstemming of consensus onder de betrokkenen over de te nemen acties en doelen. Hoe hoger je op deze as terechtkomt, hoe sterker de overeenstemming zal zijn. Een lage positie op deze as wijst daarentegen juist op een gebrek aan consensus of zelfs conflicterende standpunten.

Figuur 1 – Stacey Matrix

De vier kwadranten

De combinatie van de twee dimensies leidt uiteindelijk tot vier kwadranten die verschillende typen besluitvormingsomgevingen representeren:

Eenvoudig (Simple)

In dit kwadrant zijn zowel de mate van zekerheid als de mate van overeenstemming hoog. Beslissingen zijn rechtlijnig en kunnen worden genomen op basis van best practices en gestandaardiseerde procedure.

Gecompliceerd (Complicated)

Bij gecompliceerd kwadrant is de zekerheid hoog, maar de mate van overeenstemming juist zeer laag. De uitkomsten kunnen vaak voorspelbaar zijn, maar er zijn verschillende benaderingen om deze te bereiken. Dit leidt vaak tot uiteenlopende meningen en de behoefte aan deskundige analyse.

Complex (Complex)

In dit kwadrant zijn zowel de zekerheid als de overeenstemming gering. De resultaten zijn lastig te voorspellen en er is weinig consensus over de meest effectieve strategie. Beslissingen vragen om een iteratieve aanpak, waarbij het experimenteren, leren en aanpassen de belangrijkste elementen zijn.

Chaotisch (Chaotic)

In dit kwadrant zijn zowel de mate van zekerheid als de mate van overeenstemming zeer laag. De situatie is niet te beheersen en vraagt om directe acties om de stabiliteit te herstellen. Traditionele processen voor het nemen van beslissingen zijn hier niet doeltreffend; in plaats daarvan zijn snelle en cruciale interventies vereist.

Door situaties binnen dit model te integreren, kunnen organisaties beter inzicht krijgen in welke aanpak het meest effectief is, afhankelijk van de specifieke situatie en de aanwezige onzekerheden en meningsverschillen. Dit maakt het voor hen mogelijk om geschikte strategieën te creëren en te implementeren die passen bij de aard van de uitdaging.

De Stacey Matrix als kompas voor Agile besluitvorming

Binnen Agile en Scrum kan de Stacey Matrix een waardevol hulpmiddel zijn omdat het inzicht biedt in de complexiteit van situaties. In plaats van bepaalde processen te volgen, moedigt de Stacey Matrix model teams aan om flexibel en meegaand te zijn. Iets wat essentieel is in een snel veranderende omgeving.

Volgens de Open Practice Library biedt de Stacey Matrix “een duidelijk kader voor het nemen van beslissingen op basis van de specifieke context van de situatie”. Dit sluit naadloos aan bij de kernprincipes van Agile, zoals flexibiliteit en klantgerichtheid

Door gebruik te maken van de Matrix kunnen teams (nog) beter begrijpen in welke mate een situatie voorspelbaar (horizontale as) is en welke mate van overeenstemming (verticale as) er is.

Hoe pas je de Stacey Matrix concreet toe?

Het toepassen van de Stacey Matrix begint met het helder formuleren van het vraagstuk. Beschrijf wat er precies aan de hand is, wat het doel is en welke onzekerheden of aannames een rol spelen. Vervolgens onderzoek je in hoeverre betrokkenen het met elkaar eens zijn over de aard van het probleem en de gewenste richting. Grote meningsverschillen wijzen vaak op complexiteit.

Daarna bepaal je de mate van zekerheid: hoeveel kennis en voorspelbaarheid is er over de mogelijke oplossing? Zijn er bewezen methoden of verandert de situatie voortdurend? Deze twee inzichten — overeenstemming en zekerheid — bepalen samen waar het vraagstuk in de matrix valt.

Ligt het vraagstuk in een stabiele, voorspelbare omgeving met veel overeenstemming, dan past een gestructureerde aanpak met duidelijke procedures. Bevindt het zich in een onzekere of veranderlijke context met uiteenlopende meningen, dan is een meer experimentele, flexibele werkwijze beter, zoals agile of design thinking.

In organisaties wordt de Stacey Matrix op deze manier vaak toegepast om helderheid te scheppen over de aard van een probleem en de juiste aanpak te kiezen. Volgens het Praxis Framework helpt het model bij het bepalen van de meest geschikte strategie om risico’s te beheersen en beslissingen te nemen die passen bij de mate van complexiteit. Hierdoor is de matrix breed inzetbaar — van strategisch management tot operationele teams.

In agile projectteams wordt de matrix bijvoorbeeld gebruikt om te bepalen of een aanpak zoals Scrum passend is. Bij complexe vraagstukken zonder duidelijke oplossing bieden experimenteren, leren en aanpassen de meeste waarde. In meer voorspelbare en stabiele situaties helpt de matrix juist om processen te structureren en te standaardiseren, bijvoorbeeld in productieomgevingen of kwaliteitsmanagement.

Belangrijk is om de positie in de matrix niet als vaststaand te zien. Naarmate er meer kennis of consensus ontstaat, kan een complex vraagstuk verschuiven naar een eenvoudiger domein. De Stacey Matrix helpt zo om bewust te kiezen voor de juiste aanpak in plaats van automatisch te grijpen naar een vaste methode.

Stacey Matrix tegenover het Cynefin Framework

Het Cynefin Framework en de Stacey Matrix zijn beide ontworpen om in complexe omgeving de besluitvorming te structureren. Beide benadrukken dat niet elke situatie hetzelfde kan worden aangepakt en dat complexiteit en onzekerheid de keuze van strategie beïnvloeden.

Het Cynefin framework gaat alleen net een stapje verder door vijf kwadranten te onderscheiden en te laten zien hoe gedrag en besluitvorming verschillen per context. Het model is vooral nuttig voor situaties waarin uitkomsten onvoorspelbaar zijn en adaptief handelen vereist is. Met het Cynefin Framework model wordt duidelijk welk gedrag succesvol werkt in een bepaalde context.

De Stacey Matrix als strategisch instrument voor de toekomst

De toekomst van organisaties wordt gekenmerkt door onzekerheid: digitalisering, kunstmatige intelligentie, klimaatvraagstukken en geopolitieke verschuivingen zorgen ervoor dat voorspelbaarheid steeds minder vanzelfsprekend is. De organisatiecontext van hedendaags verschilt sterk van die waarin de Stacey Matrix is ontwikkeld. Toch is het model relevanter dan ooit, in de hedendaagse context kan de Stacey Matrix namelijk dienden als strategisch instrument om richting te geven en orde te scheppen.

Door de matrix als reflectie instrument te gebruiken, krijgen managers en teams grip op de diversiteit aan uitdagingen. Het model helpt organisaties namelijk bij het idee om niet alles als chaotisch te bestempelen, maar juist te onderscheiden waar flexibiliteit en vaste structuren noodzakelijk zijn. Op deze manier kunnen organisaties sneller reageren op verandering én proactief bouwen aan weerkracht en innovatie. Daarmee is de Stacey Matrix, ondanks zijn oorsprong in de jaren negentig, nog steeds uiterst relevant in een toekomst die wordt gekenmerkt door complexiteit en voortdurende verandering.

De beperkingen van de Stacey Matrix

Ondanks de brede toepasbaarheid van de Stacey Matrix, heeft deze ook zo zijn beperkingen. Het model leidt soms ook tot versimpeling, doordat vraagstukken in een kwadrant worden geplaatst, terwijl ze vaak meerdere kenmerken tegelijk hebben. Zo kan een duurzaamheidsvraagstuk voorspelbare elementen bevatten, maar tegelijkertijd ook onvoorspelbare en complexe dynamieken in de keten.

Tot slot gaat de Stacey Matrix nauwelijks in op de invloed van externe factoren zoals politiek, cultuur of technologie. Besluitvorming vaak wordt beïnvloed door veranderende omgevingsfactoren die niet eenvoudig in het model te plaatsen zijn. Hierdoor is aanvullende analyse in sommige gevallen noodzakelijk.

💡 Tip: Gebruik de Stacey Matrix samen met Agile en Scrum om beter om te gaan met complexe situaties waarin flexibiliteit en iteratief werken centraal staan. Bekijk ook het Cynefin Framework voor extra inzicht in hoe verschillende contexten om andere besluitvormingsstijlen vragen.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Heb je nu een beter beeld van het Stacey Matrix-model? Heb jij ervaring met het toepassen van dit model in jouw organisatie of projectteam? Welke inzichten of uitdagingen heb jij ervaren bij het gebruik van de matrix? Deel jouw kennis en ervaringen via het commentaarveld onderaan dit artikel.

Aanbevolen boeken en publicaties over de Stacey Matrix

1. AgilityPortal. (2023, 18 augustus). Understanding the Stacey Matrix and how it helps manage complexities. Retrieved from: https://agilityportal.io/blog/stacey-matrix
2. Cohen, M. D., March, J. G., & Olsen, J. P. (1972). A Garbage Can Model of Organizational Choice. Administrative Science Quarterly.
3. Kröger, J., & Marx, S. (2025). Methods and Tools. In Strategic Agility in Marketing: Concepts, Methods, and Organizational Impact (pp. 151-208). Wiesbaden: Springer Fachmedien Wiesbaden.
4. Maxwell, C. (2014). Maintaining Teams in a Complex State: a Reinterpretation of Stacey’s Complexity Matrix and the Implications for Leadership.
5. 📚 Stacey, R. D. (2007). Strategic management and organisational dynamics: The challenge of complexity to ways of thinking about organisations. Pearson education. Dit boek is breder werk over hoe denken over organisaties en strategie verandert onder invloed van complexiteit; relevant om de achtergrond van de Stacey-matrix te begrijpen.
6. Stacey, R. D. (2001). Complexity and the group matrix. Group Analysis, 34(2), 221-239.
7. Stacey, R. D. (2000). Reflexivity, self-organization and emergence in the group matrix. Group Analysis, 33(4), 501-514.
8. 📚 Stacey, R. D. (1992). Managing the Unknowable: Strategic Boundaries Between Order and Chaos in Organizations. Jossey-Bass.

Citatie voor dit artikel:
Weijers, L. (2025). Stacey Matrix. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/besluitvorming/stacey-matrix/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 06/10/2025 | Laatste update: 07/10/2025

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/besluitvorming/stacey-matrix/”> Toolshero: Stacey Matrix</a>

Artikel door:

Lars Weijers

Lars Weijers is een ervaren tekstschrijver met een ruime marketing communicatie achtergrond. Zijn specialismes liggen bij creatief en actief schrijven, in combinatie met een goede vindbaarheid in de zoekmachine. Daarnaast werkt Lars als event- en accountmanager met commerciële focus.