Kritisch denken: de uitleg en betekenis

Kritisch denken: in dit artikel wordt kritisch denken praktisch uitgelegd. Dit artikel bevat de definitie en betekenis van kritisch denken, redenen waarom kritisch denken zo belangrijk is en praktische tips om jezelf te trainen. Na het lezen beheers je over de basiskennis over dit onderwerp. Veel plezier met lezen!

Wat is kritisch denken?

De betekenis van kritisch denken

Vandaag de dag komt veel informatie op ons af via social media en andere kanalen. Moeten we alles voor waar aannemen en is alle informatie objectief en zuiver? Vandaag de dag hebben we ook veel te maken met het zogenoemde ‘fake news’. Door kritisch denken (Critical Thinking) toe te passen, zijn we in staat om objectief naar informatie te kijken en het te beoordelen.

Een nieuwe tijd vraagt om nieuwe vaardigheden en kritisch denken kan helpen om door de bomen het bos te zien. Het woord ‘kritisch’ is afgeleid van het klassiek Griekse woord dat ‘norm’ betekent. Kritisch betekent in de context van CT niet ‘afkeurend’ of ‘negatief’, maar richt zich op de objectieve kijk naar informatie.

Kritisch denken: historie en assessment

Kritisch denken vindt z’n oorsprong in een methode die sinds 1925 door Goodwin Watson en Edward Glaser ontwikkeld is. Zij kwamen tot de conclusie dat de verhouding tussen de opname van informatie en de effectiviteit en efficiëntie van handelen, objectief beoordeeld kan worden. Zij ontwikkelden het Watson-Glaser assessment, waarin het analyseren van kritisch denkvermogen verder werd uitgediept.

Zo zorgt kritisch denken ervoor dat er een objectief onderscheidend vermogen is bij een assessment, dat gebruikt wordt bij kandidaten met gelijke vooropleiding, motivatie en vaardigheden. Daardoor is de kans om voor een minder goede kandidaat te kiezen minimaal.

Wetenschappelijk

Kritisch denken is een praktijkgerichte en wetenschappelijke onderbouwde denkmethode. Met deze methode is men in staat om op een nieuwe manier informatie te evalueren en te beoordelen, waardoor sneller en betere beslissingen gemaakt kunnen worden.

Kritisch denken is een vaardigheid om de aannames die men van nature doet, te beteugelen. Ook helpt het om aangeboden informatie niet snel voor waar aan te nemen en op voorhand denkfouten te herkennen en te voorkomen.

Door logisch en kritisch te denken zijn zowel individuen als organisaties beter in staat om aantoonbare structureel beter te denken en is het gemakkelijker om complexe informatie te evalueren en te beoordelen. Kritisch denken helpt bij het strategisch denken, probleemoplossing, beter omgaan met intuïtie, beter leren oordelen en het herkennen van de essentie. Daarmee wordt informatie gereduceerd tot een heldere en nauwkeurige bron.

Kritisch denken en een kritische kijk

Bij kritisch denken is men in staat om kritisch te kijken naar eigen redeneringen en ze direct te evalueren. Door zichzelf continu af te vragen of de eigen overtuiging juist is, lukt het om op basis van heldere tegenargumenten de eigen overtuigingen te herzien.

Ook kunnen de overtuigingen die iemand heeft, door een ander kritisch bekeken worden. In beide gevallen speelt het een grote rol om de intentie te hebben met open geest de waarheid te achterhalen, analytisch en nieuwsgierig te zijn en geen voortijdige conclusies te trekken.

Kritisch denken: hoe werkt het? (inclusief voorbeeld)

Voor het toepassen van kritisch denken kan gebruik worden gemaakt van het RED model, dat staat voor Recognize assumptions, Evaluate arguments en Draw conclusions:

Recognize assumptions – herkennen van aannames

Door aannames op voorhand te herkennen, kan men feiten van meningen onderscheiden. Het is misleidend en gemakkelijk om naar iemand te luisteren of iets te lezen en meteen aan te nemen dat deze informatie waar is, ook al is er onvoldoende bewijs voor.

Het opmerken en ondervragen van een veronderstelling helpt bij het opsporen van gaten in de informatie of ongegronde logica. Ook kunnen aannames vanuit verschillende standpunten en / of vanuit verschillende belanghebbenden bekeken worden.

Hoe toe te passen? Bij het luisteren naar mensen of het beoordelen van een situatie, is het van belang om jezelf af te vragen van welke beperkingen, vooroordelen én aannames je uitgaat.

Een leidinggevende zal er waarschijnlijk in eerste instantie vanuit gaat, dat zijn beste medewerker altijd betrouwbare informatie levert. Maar heeft de leidinggevende hier bewijsmateriaal voor en is de informatie die de medewerker geeft wel volledig? Door veel open vragen te stellen komt de leidinggevende erachter of de informatie inderdaad volledig en juist is en of het niet doorspekt is met de mening van de medewerker.

Evaluate arguments – argumenten evalueren

De kunst om argumenten te evalueren houdt in dat objectief en nauwkeurig informatie wordt geanalyseerd, de kwaliteit van ondersteunend bewijs wordt ondervraagd en dat men begrijpt hoe emotie de situatie beïnvloedt.

Gemeenschappelijke belemmeringen zijn onder meer vooroordelen of subjectieve evaluatie. Mensen kunnen snel tot een conclusie komen om daarmee conflicten te vermijden. Door objectief te blijven en door de betrouwbaarheid van informatie te toetsen, kan men nauwkeuriger conclusies trekken.

Hoe toe te passen? Men heeft vaak problemen met het sorteren van tegenstrijdige informatie, omdat onbewust emoties in de weg staan of omdat men vaak alleen wil horen wat men wil horen. Door je af te vragen of je de informatie goed gehoord en begrepen hebt, kun je het objectief analyseren. Daarnaast helpen kritische vragen als ‘wat kan ik met de informatie’, ‘mis ik nog informatie’ en ‘welke informatie heb ik nodig voor een gedegen oordeel’, om rust te pakken voordat men tot actie overgaat.

Draw conclusions – conclusies trekken

Met deze vaardigheid is men in staat om allerhande informatie te verzamelen en om logische conclusies te trekken die uit het beschikbare bewijs voortvloeien. Bij onvoldoende bewijsmateriaal trekt men nog geen conclusies en gaat men verder op onderzoek uit.

Hoe toe te passen? Hier gaat het om het uiteindelijk resultaat. Als je kritisch denkt, ben je in staat om een situatie vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Het ware plaatje wordt duidelijk, inclusief de achtergrond en de omgeving. Met de juiste conclusies kun je moeilijke beslissingen nemen en een moeilijk probleem oplossen.

Kritisch denken en onafhankelijk

Kritisch denken is gebaseerd op zelfcorrigerende concepten en principes, wat niet klakkeloos leidt tot absolute zekerheden. Het is een voortschrijdend proces waarbij men steeds dichter bij de waarheid komt. Het leert mensen onafhankelijk van anderen informatie te analyseren, te beoordelen en hier gefundeerde conclusies uit te trekken.

Vooroordelen en subjectieve informatie herkent men snel en het is gemakkelijker om hoofd- en bijzaken en relevante en irrelevante informatie van elkaar te onderscheiden. Men staat open voor tegenbeweringen en voor alternatieve opvattingen. Door subjectieve informatie te verzamelen komt met tot een eerlijker oordeel.

Nu is het jouw beurt

Wat denk jij? Hoe pas jij kritisch denken toe? Herken je de bovenstaande stappen en aandachtspunten of heb je aanvullingen? Wat zijn volgens jou de succesfactoren die kunnen bijdragen aan kritisch denken?

Deel jouw kennis en ervaring via het commentaar veld onderaan dit artikel.

Meer informatie

1. Cottrell, S. (2011). Critical Thinking Skills – Developing Effective Analysis and Argument. Palgrave Macmillan.
2. Halpern, D.F. (2013). Thought and Knowledge – An Introduction to Critical Thinking. Psychology Press.
3. Kuhn, D. (1999). A developmental model of critical thinking. Educational researcher, 28(2), 16-46.
4. Watson, G. (1980). Watson-Glaser critical thinking appraisal. San Antonio, TX: Psychological Corporation.

Citatie voor dit artikel:
Mulder, P. (2017). Kritisch denken. Retrieved [insert date] from Toolshero: https://www.toolshero.nl/besluitvorming/kritisch-denken/

Oorspronkelijke publicatiedatum: 14/03/2017 | Laatste update: 11/05/2023

Wilt u linken naar dit artikel, dat kan!
<a href=”https://www.toolshero.nl/besluitvorming/kritisch-denken/ “>Toolshero: Kritisch denken</a>

Article by:

Patty Mulder

Patty Mulder is een management expert op het gebied van competentie ontwikkeling, time management, persoonlijke effectiviteit en zakelijke communicatie. Naast content schrijven, is ze een business coach en verzorgt ze bedrijfstrainingen.